Pax Americana ή τρίτη Ιντιφάντα;

Η πρόσφατη απόπειρα βομβιστικής επίθεσης σε αστικό λεωφορείο στο ισραηλινό προάστιο Μπατ-Υάμ (22/12), μόλις λίγα λεπτά από το κέντρο τού Τελ Αβίβ, ανέσυρε παλιές γνωστές μνήμες στην καθημερινότητα των ισραηλινών αστικών κέντρων, με αφορμή μια παρατημένη τσάντα που κίνησε τις υποψίες των επιβατών. Ενώ η αστυνομία πρόλαβε να εκκενώσει το όχημα και να απομακρύνει τους πεζούς περαστικούς, ο μηχανισμός που είχε τοποθετηθεί επιμελώς ανάμεσα στα καθίσματα του λεωφορείου εξερράγη λίγα λεπτά αργότερα μπροστά στα έκπληκτα μάτια των περαστικών, χωρίς ευτυχώς να προκαλέσει θύματα ή τραυματίες.

ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζών Κέρι και η Ισραηλινή υπουργός Δικαιοσύνης Τζίπι Λίβνι, Ο επικεφαλής Παλαιστίνιος διαπραγματευτής Saeb Erekat, στην Ουάσιγκτον, τον Ιούλιο του 2013. Jonathan Ernst / Reuters

Επ' ευκαιρία τού ανησυχητικού αυτού συμβάντος αλλά και των ολοένα αυξανόμενων περιστατικών ένοπλης βίας στην Δυτική Όχθη, ο πρώην αρχηγός των Υπηρεσιών Εσωτερικής Κρατικής Ασφαλείας και νυν υπουργός Επιστημών, Τεχνολογίας και Διαστήματος, Υαακόβ Πέρι, σε δηλώσεις του στο κρατικό ραδιόφωνο (23/12) υπήρξε καθησυχαστικός, εκτιμώντας ότι τα κρούσματα αυτά «δεν θα τα χαρακτήριζα ως την απαρχή μιας νέας Ιντιφάντα».

Δεδομένων όμως των περιστάσεων, η εκ νέου αναφορά τής λέξης «Ιντιφάντα», επαναφέρει στο προσκήνιο πλήθος προβληματισμών για το πώς πρόκειται να δρομολογηθούν τα γεγονότα στο άμεσο μέλλον, ενόσω οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής δείχνουν να βρίσκονται σε αδιέξοδο.

Τους τελευταίους τέσσερις μήνες η τοπική επικαιρότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με συμβάντα που δείχνουν μια άλλη, διαφορετική και λιγότερο γνώριμη διάσταση της χρόνιας αραβοϊσραηλινής διένεξης. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι ο «εχθρός» δεν είναι αποκλειστικά ο ένοπλος στρατιώτης ή ο ισλαμιστής βομβιστής αυτοκτονίας. Εχθρός και στόχος είναι και ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ο συνάδελφος στην δουλειά, ο γείτονας, ο απρόσωπος γνώριμος. Ο απρόβλεπτος ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί μια νέα ασύμμετρη απειλή, την οποία οι ισραηλινές αρχές ασφαλείας και η κοινή γνώμη χρειάζονται χρόνο, κόπο και ίσως πολλές περαιτέρω απώλειες για να μπορέσουν να διαχειριστούν.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 2013, και ύστερα από πολυήμερες έρευνες, ανακαλύφθηκε το πτώμα ενός Ισραηλινού στρατιώτη, ο οποίος στις ημέρες της άδειάς του δούλευε σε ψησταριά στο κεντρικό Ισραήλ, για να συμπληρώσει το εισόδημα των γονιών του. Δολοφονήθηκε από συνάδελφό του Παλαιστίνιο, με τον οποίον δούλευε στην ίδια ψησταριά και είχαν αναπτύξει φιλικές σχέσεις. Ο Παλαιστίνιος δράστης σκότωσε τον Ισραηλινό συνάδελφό του με σκοπό να παραδοθεί αργότερα το πτώμα του στις ισραηλινές αρχές με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του φυλακισμένου αδελφού του, που μετείχε σε ένοπλη οργάνωση. Το πτώμα τού στρατιώτη ήταν κρυμμένο σε πηγάδι στα περίχωρα της πόλης Καλκίλια τής Δυτικής Όχθης, ώστε να δοθεί στις αρχές, όταν μια τέτοια ανταλλαγή θα ήταν δυνατή.

Στις 13 Νοεμβρίου 2013 ένας άλλος Ισραηλινός νεοσύλλεκτος μαχαιρώθηκε μέσα σε υπεραστικό λεωφορείο, μπροστά στα μάτια δεκάδων συνεπιβατών του, από έναν νεαρό Παλαιστίνιο ο οποίος βλέποντας να κάθεται μπροστά του κάποιος με στρατιωτική στολή, θέλησε με αυτόν τον τρόπο να εκδικηθεί για την πρόσφατη σύλληψη συγγενούς του από στρατιωτική περίπολο.

Παράλληλα, κατά το τελευταίο τετράμηνο του 2013 αυξήθηκε κατακόρυφα η συχνότητα των επιχειρήσεων καταστολής από τον ισραηλινό στρατό στην Δυτική Όχθη, με αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται συλλήψεις νεαρών διαδηλωτών που κατά το παρελθόν δεν είχαν εμπλακεί σε ένοπλες δραστηριότητες. Κατά τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία, τουλάχιστον 19 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από ισραηλινά πυρά στην Δυτική Όχθη από τον Ιούλιο μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου 2013.

Όπως είναι φυσικό, τόσο τα ισραηλινά όσο και τα παλαιστινιακά ΜΜΕ, τονίζουν με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο την βαρύτητα των βίαιων συμβάντων εντός και εκτός Δυτικής Όχθης, επιβεβαιώνοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι η μόνη ρεαλιστική λύση για ειρηνική συμβίωση ισραηλινών και παλαιστινίων είναι η μη-συμβίωση και η δημιουργία δύο κρατών, ένα για κάθε λαό - θεώρηση καθ' όλα ρεαλιστική.

Παρά το ότι εστίες έντασης έχουν αρχίσει πλέον να εκδηλώνονται ακόμα και στους άλλοτε πολιτικά «άχρωμους» χώρους δουλειάς, όπου πολύ συχνά συμβιώνουν Εβραίοι και Άραβες κάθε κοινωνικής τάξης και μορφωτικού επιπέδου, και ενώ το ιδεώδες «δύο κράτη-δύο λαοί» προβάλλεται ως η μόνη εφικτή λύση, οι προϋποθέσεις εφαρμογής ενός τέτοιου μοντέλου κάθε άλλο παρά εύκολες αποδεικνύονται. Ενδεικτικές ως προς αυτό είναι οι πληροφορίες που διέρρευσαν πρόσφατα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Αμερικανοί διαπραγματευτές στις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ τού ισραηλινού ραδιοφωνικού σταθμού Arutz Sheva (23/12), επικαλούμενο επώνυμη δημοσιογραφική πηγή και παλαιστινιακούς επίσημους κύκλους που συμμετέχουν στις συνομιλίες, η αμερικανική διαπραγματευτική ομάδα πιέζει για την υπογραφή τελικής λύσης εντός των επομένων μηνών που θα καθορίζει το τελικό status όχι μόνο των συνόρων των δύο κρατών επί τη βάσει των συνόρων τού 1967 αλλά και το ακανθώδες πρόβλημα της κυριαρχίας επί της Ιερουσαλήμ.

Η αμερικανική διπλωματία φέρεται να προωθεί την ιδέα διεθνούς ελέγχου τής Παλιάς Πόλης τής Ιερουσαλήμ - γνωστή και ως «λύση τύπου Βατικανού» -, που θυμίζει σε πολλά το αρχικό σχέδιο διαχωρισμού τού 1947, με την πόλη τής Ιερουσαλήμ ως Corpus Separatum και υπό διεθνή έλεγχο.

Μια τέτοια λύση, όμως, βρίσκει αντίθετη την ισραηλινή ηγεσία, η οποία με αυτόν τον τρόπο καλείται να αποδεχθεί μια ξένη κυριαρχία στο κέντρο τής πρωτεύουσας του κράτους. Επιπροσθέτως καλείται το Ισραήλ να αποδεχθεί ότι τοποθεσίες θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, μεταξύ των οποίων το Τείχος των Δακρύων, θα πάψουν να αποτελούν ισραηλινό έδαφος, και δη αμαχητί – γεγονός το οποίο καμία ισραηλινή πολιτική δύναμη δεν διανοείται να αποδεχθεί. Αντίστοιχη διστακτικότητα εκφράζεται και από την παλαιστινιακή πλευρά, η οποία καλείται να αποδεχθεί ότι τα σύνορα του 1967 δεν θα επανισχύσουν επακριβώς όχι μόνο στην Δυτική Όχθη, αλλά ούτε και στην Ιερουσαλήμ αφ΄ ενός, και αφ' ετέρου είναι αδύναμη να αντέξει τόσο την σίγουρη κατακραυγή τής παλαιστινιακής κοινής γνώμης στην Δυτική Όχθη όσο και την εμπρηστική ρητορική που οπωσδήποτε θα προέλθει από την Χαμάς.

Ένα δεύτερο πολύ σημαντικό σημείο των φερόμενων αμερικανικών προτάσεων για τελική διευθέτηση του ζητήματος είναι ο λεγόμενος «αμιγής εθνικός χαρακτήρας» των δύο κρατών - του αμιγώς εβραϊκού Ισραήλ και της αμιγώς αραβικής Παλαιστίνης, με αμοιβαία αναγνώριση της εθνικής τους ομογένειας. Ενώ από ισραηλινής πλευράς αυτό το δεδομένο επιλύει το πρόβλημα της δημογραφικής αύξησης του αραβικού πληθυσμού εντός τής ισραηλινής επικράτειας, οι ισραηλινοί πολίτες αραβικής καταγωγής θα κληθούν είτε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους παρά την θέλησή τους είτε να αποδοθούν στο μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος εκτάσεις που σήμερα ανήκουν στην ισραηλινή επικράτεια και κατοικούνται από συμπαγείς αραβικούς πληθυσμούς. Άγνωστη παραμένει και η τύχη των ισραηλινών πολιτών αραβικής καταγωγής που διαμένουν σε μεγάλα ισραηλινά αστικά κέντρα, όπως στην Γιάφα, στην Χάιφα, στην Άκκο -πιθανότατα οι διευθετήσεις αυτές να εφαρμοσθούν και επί των Αράβων κατοίκων τής ευρύτερης περιφέρειας της Ιερουσαλήμ. Ενώ η ισραηλινή κοινή γνώμη είναι προετοιμασμένη ψυχολογικά για μελλοντική εκκένωση των εβραϊκών εποικισμών που βρίσκονται στην Δυτική Όχθη, δεν συμβαίνει το ίδιο και για τους ισραηλινούς πολίτες αραβικής καταγωγής που δεν θα επιθυμούσαν να εφαρμοσθεί μια λύση «ανταλλαγής πληθυσμών» κατά τα πρότυπα της ελληνοτουρκικής διευθέτησης μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Αντιστοίχως, ούτε η παλαιστινιακή ηγεσία δεν επιθυμεί να συμφωνήσει με έναν τέτοιον όρο, ο οποίος στην ουσία θα τερμάτιζε οριστικά την αραβική παρουσία στα μεσογειακά παράλια και στο βόρειο Ισραήλ, και θα την εξέθετε ανεπανόρθωτα στην ηγεσία τής Χαμάς, στην παλαιστινιακή διασπορά και στον αραβικό κόσμο εν γένει.

Τρίτο και τελευταίο σημείο που φέρεται να συζητείται έντονα είναι οι όροι και οι προϋποθέσεις παραμονής ισραηλινών στρατευμάτων στην μεθόριο μεταξύ Δυτικής Όχθης και Ιορδανίας. Παρά το ατυχές προηγούμενο του ανάλογου στρατιωτικού θύλακα που είχε υπάρξει μεταξύ Γάζας και Αιγύπτου, οι Ισραηλινοί θεωρούν ότι με την δημιουργία ανάλογης στρατιωτικής «ζώνης συνοριακού ελέγχου» που θα διαχωρίζει την Δυτική Όχθη από την Ιορδανία, θα είναι δυνατή η αποτροπή εισαγωγής ανεπιθύμητου οπλισμού στο μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος. Και αυτό το σημείο όμως, προκαλεί σημαντικές διαφωνίες. Η παλαιστινιακή πλευρά υποστηρίζει ότι εάν εγκατασταθεί ισραηλινός στρατός στα ανατολικά σύνορα του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους, η Παλαιστίνη δεν θα είναι σε θέση να ελέγχει όντως τα σύνορά της -μετατρεπόμενη στην ουσία σε αραβικό θύλακα, περικυκλωμένο από το εβραϊκό κράτος-, ενώ παράλληλα οι ισραηλινοί καλούνται να αποδεχθούν χρονικούς περιορισμούς μιας τέτοιας μορφής στρατιωτικής παρουσίας, που τίθενται αυθαίρετα, δεδομένου ότι θα εξαρτώνται από μελλοντικούς και, ως εκ τούτου, απρόβλεπτους παράγοντες.

Κατόπιν των ανωτέρω, και ενώ οι πολιτικές ηγεσίες τόσο του Ισραήλ όσο και της Παλαιστινιακής Αρχής φαίνεται πως υπό τις παρούσες συνθήκες δεν είναι σε θέση να λάβουν τελικές αποφάσεις – γεγονός το οποίο έως ενός σημείου είναι απόλυτα κατανοητό-, οι ΗΠΑ επιθυμούν να κλείσουν το ζήτημα της διένεξης Ισραήλ-Παλαιστινίων το συντομότερο δυνατόν, προκειμένου να προωθήσουν τον δικό τους συνολικό σχεδιασμό ασφαλείας της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και τον νέο ενεργειακό και γεωπολιτικό χάρτη που τείνει να σχεδιασθεί. Οι δηλώσεις τού Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζων Κέρι περί τελικής λύσης τον Απρίλιο του 2014, ακούγονται ουτοπικές. Μέχρι τότε όμως, μια νέα Ιντιφάντα δεν θα μπορούσε να αποκλεισθεί, μιας και είναι παρατηρημένο πως οποτεδήποτε μια πολιτική λύση τού παλαιστινιακού προβλήματος πλησιάζει, οι ακραίες τάσεις ενδυναμώνονται εκατέρωθεν, περιπλέκοντας το σκηνικό ακόμα περισσότερο.

Η πρώτη Ιντιφάντα (1988-1994) άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στο παλαιστινιακό κίνημα, στον τρόπο που βλέπει η διεθνής κοινότητα και η κοινή γνώμη την αραβοϊσραηλινή διένεξη, ως επίσης και όσον αφορά την αντιμετώπιση της πραγματικότητας εκ μέρους τής ισραηλινής πολιτικής ηγεσίας καθ' όλη τη διάρκεια των ετών που ακολούθησαν. Η δεύτερη Ιντιφάντα (2000-2005) εκτός από το να αποτελέσει επανάληψη της πρώτης, κατάφερε να κινητοποιήσει ενεργά τούς άλλοτε ψυχραιμότερους άραβες πολίτες τού Ισραήλ, εκπλήσσοντας δυσάρεστα την ισραηλινή πολιτική ηγεσία.

Οι πρόσφατες σποραδικές εκρήξεις βίας, οι συνέπειες των οποίων ακόμα δεν έχουν πλήρως εκτιμηθεί, δείχνουν πόσο εύκολα μετατρέπεται μια φαινομενικά ομαλή καθημερινότητα σε μια κατάσταση αναταραχής, που μπορεί να μην αποτελεί αντιγραφή τής πρώτης ή της δεύτερης Ιντιφάντα, αλλά θα διαιωνίζει τα σημερινά δυσδιάκριτα, πλην όμως υπαρκτά σύνορα, εν μέσω εστιών απρόβλεπτης έντασης – καθιστώντας το 2014 ακόμα μια απαισιόδοξη χρονιά.

Γαβριήλ Χαρίτος

ΣΝΔΕΣΕΙΣ:
[1] "Bomb explodes on bus near Tel Aviv, none hurt thanks to alert passenger", Ha'Aretz, 22.12.2013
http://www.haaretz.com/news/national/1.564779
[2] "Slight increase of violence in Judea and Samaria is not Intifada", Reshet Bet – Israel Broadcasting Authority, 23.12.2013 http://www.iba.org.il/bet/?entity=979422&type=1
[3] "Palestinian murders IDF soldier in West Bank", Yediot Aharonot, 21.09.2013
http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4431801,00.html
[4] "Palestinian murders IDF soldier in suspected terror arrack at Afula bus station", Jerusalem Post, 13.11.2013 http://www.jpost.com/Defense/Israeli-stabbed-critically-wounded-in-suspe...
[5] "Palestinian killed by Israeli troops in West Bank", The Guardian, 19.12.2013
http://www.theguardian.com/world/2013/dec/19/palestinian-killed-by-israe...
[6] "Secret Peace talk contents revealed by PA sources", Arutz Sheva radio, 23.12.2013
http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/175440#.UrggqdJdVQh
[7] "John Kerry : Israel-Palestinian peace deal paved for April", The Washington Times, 13.12.2013
http://www.washingtontimes.com/news/2013/dec/13/john-kerry-israel-palest...

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

ΠΗΓΗ: http://www.foreignaffairs.gr/articles/69629/gabriil-xaritos/pax-americana-i-triti-intifanta?page=show