THE GLOBAL CHESSBOARD: Η διχασμένη Κένυα: Γιατί η αναμέτρηση μεταξύ Κενιάτα και Οντίνγκα ενισχύει την αλ Σαμπάαμπ

Σάββατο 12 Ιουλίου 2014

Η διχασμένη Κένυα: Γιατί η αναμέτρηση μεταξύ Κενιάτα και Οντίνγκα ενισχύει την αλ Σαμπάαμπ

Η τρέχουσα πολιτική αναταραχή και οι συγκρούσεις στην Κένυα δεν θα μπορούσαν να συγκριθούν με ένα καλύτερο σενάριο για την ισλαμική μαχητική ομάδα αλ Σαμπάαμπ. Οι συνεχείς επιθέσεις της έχουν βάλει με επιτυχία τους δυο κορυφαίους πολιτικούς τής χώρας, τον πρόεδρο Uhuru Kenyatta και τον βασικό του αντίπαλο, Raila Odinga, τον έναν ενάντια στον άλλο σε ένα παιχνίδι υψηλών στοιχημάτων ακραίας πολιτικής που θα μπορούσε να βυθίσει την Κένυα σε άλλη μια τοξική εθνοτική σύγκρουση - ακριβώς το είδος του περιβάλλοντος στο οποίο μια ομάδα όπως η αλ Σαμπάαμπ μπορεί να ευδοκιμήσει.

Διαδήλωση που διοργάνωσε στο Ναϊρόμπι η «Συμμαχία για τις Μεταρρυθμίσεις και την Δημοκρατία», στις 7 Ιουλίου 2014. (Siegfried Modola / Courtesy Reuters)

Στις 15 Ιουνίου, ένοπλοι της αλ Σαμπάαμπ επιτέθηκαν στην παραλιακή πόλη τής Κένυας, Mpeketoni [1], πηγαίνοντας από πόρτα σε πόρτα και εκτελώντας δεκάδες μη μουσουλμάνους άνδρες. Αν και αυτό ήταν απλώς η τελευταία σε μια μακρά σειρά επιθέσεων από την αλ Σαμπάαμπ στην Κένυα τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση της Κένυας για άλλη μια φορά εμφανίστηκε να έχει καταληφθεί εξαπίνης. Το επόμενο βράδυ, παρόλο που η κυβέρνηση έπαιρνε όρκους ότι θα προστατεύσει τους κατοίκους, η αλ Σαμπάαμπ επέστρεψε στην περιοχή, σκοτώνοντας ασύστολα δεκάδες περισσότερους χωρίς να υποστεί ούτε μια απώλεια.

Φαινομενικά αβοήθητοι και ανίκανοι, ο Kenyatta και οι υπουργοί του αποφάσισαν ότι η καλύτερη άμυνά τους θα είναι να κατηγορήσουν τους πολιτικούς αντιπάλους τού προέδρου. Και έτσι, σε μια ομιλία του προς το έθνος στις 17 Ιουνίου [2], ο Kenyatta αρνήθηκε ότι η αλ Σαμπάαμπ συμμετείχε στην αιματοχυσία, και αντ’ αυτού έτεινε το δάχτυλο στα «τοπικά πολιτικά δίκτυα», μια αλάνθαστη αναφορά στον Οντίνγκα και τον συνασπισμό του. Ο αντιπερισπασμός που επεχείρησε ο Κενιάτα ήταν σε αντίθεση με σχεδόν κάθε άλλη εκτίμηση περί των επιθέσεων, συμπεριλαμβανομένης και της ανάληψης ευθύνης από την ίδια την αλ Σαμπάαμπ [3].

Οι λόγοι για το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών από τον Κενιάτα είναι σαφείς. Οι πολιτικοί γύπες πετούν κυκλικά πάνω από την διοίκησή του επί μήνες. Από την επίθεση της αλ Σαμπάαμπ στο εμπορικό κέντρο Westgate Mall στο Ναϊρόμπι τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Κένυα έχει συγκλονιστεί από πολλές υψηλού προφίλ επιθέσεις ανταρτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Mpeketoni, η κυβέρνηση έχει αποτύχει να κάνει το οτιδήποτε, αφήνοντας πολλούς Κενυάτες να αμφιβάλλουν όλο και περισσότερο για την ικανότητά της να τους προστατεύσει. Σε άλλες περιπτώσεις, οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν υπεραντιδράσει με βαναυσότητα [4], πολλαπλασιάζοντας τους εχθρούς τής κυβέρνησης και δημιουργώντας βαθιά δυσαρέσκεια μεταξύ πολλών Κενυατών. Ίσως ακόμη χειρότερα, η οικονομία τής χώρας έχει δεχθεί ένα τεράστιο χτύπημα λόγω της βίας, όπως η εξαιρετικά σημαντική τουριστική βιομηχανία [5] που προσπαθεί να διαχειριστεί ένα θανάσιμο πλήγμα.

Ο Οντίνγκα, ακόμα ενοχλημένος από την με μικρή διαφορά ήττα που υπέστη στα χέρια τού Κενιάτα στις προεδρικές εκλογές τού 2013, είναι αποφασισμένος να πάρει την εκδίκηση του. Ο δικός του «Συνασπισμός για τις Μεταρρυθμίσεις και την Δημοκρατία» κατέχει σχεδόν το ήμισυ των εδρών στο κοινοβούλιο και αντιπροσωπεύει ευρύ φάσμα των Κενυατών, αλλά ο πυρήνας των υποστηρικτών του είναι Luo, μια αντίπαλη εθνοτική ομάδα των Κικούγιου τού Κενιάτα. Ο Οντίνγκα έχει ζητήσει λογοδοσία για τις πολλές αποτυχίες τής κυβέρνησης σχετικά με την ασφάλεια και ζήτησε την απόλυση της ομάδας ασφάλειας τού Κενιάτα [6], συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Εσωτερικών και Άμυνας, του επικεφαλής τής εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών, και του γενικού επιθεωρητή τής αστυνομίας. Εν τω μεταξύ, ο Οντίνγκα έχει αγκιστρωθεί πάνω στο θέμα τής συνεχιζόμενης ανάπτυξης στρατευμάτων τής Κένυας για την καταπολέμηση της αλ Σαμπάαμπ στην Σομαλία - μια εμπλοκή που διαρκεί σχεδόν τρία χρόνια και για την οποία το κοινό έχει κουραστεί και που ο Κενιάτα έχει υποσχεθεί να μην αντιστρέψει – βάζοντας μια πολιτική σφήνα μεταξύ της φατρίας του και εκείνης του Kenyatta.

Από την σφαγή στην πόλη Mpeketoni, οι πολιτικές και εθνοτικές εντάσεις σε όλη την χώρα έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Στις 24 Ιουνίου, άγνωστοι δράστες έσφαξαν μια σειρά από κατοίκους στην κοντινή πόλη Witu [7], πυροδοτώντας ανησυχίες ότι οι ντόπιοι ίσως να αξιοποιούν το αυξανόμενο χάος για να τακτοποιούν υποβόσκουσες κτηματικές διαφορές με αντίπαλες εθνοτικές ομάδες. Στις 6 Ιουλίου, μόλις μια ημέρα πριν από μια μαζική διαδήλωση κατά του Kenyatta στο Ναϊρόμπι, η αλ Σαμπάαμπ χτύπησε και πάλι, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την δολοφονία περίπου 30 μη μουσουλμάνων ανδρών σε δύο διαφορετικές πόλεις κοντά στην Mpeketoni [8]. Συνεπής με την προφανή νέα στρατηγική της, η κυβέρνηση αντιπαρήλθε την ανάληψη ευθύνης, και αντ’ αυτού κατηγόρησε για την επίθεση μια αποσχιστική πολιτική ομάδα που εδρεύει στη Μομπάσα. Ωστόσο, δεν προσκόμισε κανένα αποδεικτικό στοιχείο για να στηρίξει τους ισχυρισμούς της.

Η διαδήλωση της 7ης Ιουλίου [9], η οποία ήταν το αποκορύφωμα των διαδηλώσεων που έχει συντονίσει ο Οντίνγκα επί εβδομάδες σε όλη την χώρα, συγκέντρωσε χιλιάδες δυσαρεστημένους Κενυάτες στην πρωτεύουσα. Σποραδικές συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και διαδηλωτών χαρακτήρισαν την ημέρα, όπως το έκαναν και τα αντικυβερνητικά συνθήματα που ζητούσαν την παραίτηση του Kenyatta. Στο τέλος τής εκδήλωσης, ο Οντίνγκα εξέδωσε ψήφισμα 13 σημείων [10] το οποίο απαιτούσε σημαντικές παραχωρήσεις από την κυβέρνηση Κενιάτα, επιδεινώνοντας την συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο στρατοπέδων. Η κλιμάκωση των εντάσεων θα μπορούσε να φτιάξει το σκηνικό για μια πιθανή επανάληψη της βίας που ακολούθησε τις εκλογές τού 2007, η οποία άφησε πάνω από 1.200 νεκρούς και 200.000 εκτοπισμένους - η ίδια βία που κατηγορείται ότι ενορχήστρωσε ο Κενιάτα στην εν εξελίξει υπόθεσή του στην Χάγη όπου κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

ΔΙΑΙΡΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕ

Η αλ Σαμπάαμπ απολαμβάνει την κάθε στιγμή. Μια διαιρεμένη Κένυα είναι ιδανική για την μαχητική ομάδα. Με την κενυατική πολιτική ελίτ να καταναλώνεται από εσωτερικές διαμάχες, και με τις δυνάμεις ασφαλείας απασχολημένες στην διατήρηση της ειρήνης (ή στην επιλογή πλευράς), τα ήδη πορώδη σύνορα μεταξύ Κένυας και Σομαλίας θα διαλυθούν, δίνοντας στους μαχητές τής αλ Σαμπάαμπ ελεύθερη κυριαρχία καθώς ενισχύουν τις βάσεις τους και αυξάνουν τις προσπάθειες στρατολόγησης στην Κένυα.

Μήνες προσπαθειών προπαγάνδας, στις οποίες η αλ Σαμπάαμπ απειλούσε την Κένυα με αυξανόμενες επιθέσεις εάν δεν αποσυρθεί από την Σομαλία και καλούσε τους Μουσουλμάνους στην Κένυα να ξεσηκωθούν εναντίον τής κυβέρνησης [3], έχουν επίσης αποδώσει. Η δυνατότητα μιας απόσυρσης της Κένυας, θεωρούμενη εξαιρετικά απίθανη πριν από λίγο καιρό, έχει παρεισφρήσει στην κυρίαρχη πολιτική και στην συνείδηση της Κένυας. Η αλ Σαμπάαμπ έχει ουσιαστικά εξισώσει την απόσυρση με μια παύση των επιθέσεών της κατά της Κένυας, και ένας αυξανόμενος αριθμός Κενυατών φαίνεται να ευνοεί την υποτιθέμενη ευκαιρία.

Μια κενυατική αποχώρηση από την Σομαλία θα φέρει ένα τεράστιο πλήγμα στην Αποστολή τής Αφρικανικής Ένωσης στην Σομαλία (African Union Mission in Somalia, AMISOM). Όχι μόνο μια τέτοια κίνηση συνεπάγεται την αποχώρηση σχεδόν του 20% των στρατιωτών τού συνασπισμού από την Σομαλία, αλλά θα θεσπίσει επίσης ένα επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες χώρες, όπως το Τζιμπουτί [11] και η Ουγκάντα [12], που αντιμετωπίζουν παρόμοια αντίποινα από την αλ Σαμπάαμπ. Στο κάτω-κάτω, αν Κένυα αποχωρήσει από την Σομαλία και η αλ Σαμπάαμπ τιμήσει την υπόσχεσή της να σταματήσει τις επιθέσεις σε κενυάτικο εδάφος, η οργάνωση σίγουρα θα εντείνει τις επιχειρήσεις της σε άλλες περιοχές.

Δεδομένου ότι η αλ Σαμπάαμπ έχει εργαστεί για χρόνια για να δημιουργήσει μια μόνιμη παρουσία στην Κένυα [4], η απόσυρση της Κένυας από την Σομαλία απλώς θα απαντήσει στις κλιμακούμενες επιθέσεις, και όχι στο αυξανόμενο εγχώριο πρόβλημα της ριζοσπαστικοποίησης της χώρας. Και λαμβάνοντας υπόψη την φύση τής οργάνωσης, κανείς δεν θα πρέπει να περιμένει από την αλ Σαμπάαμπ να τιμήσει την συναλλαγή ούτως ή άλλως. Μια εξασθενημένη συμμαχία θα σημάνει επίσης καταδίκη για την -εν τη γενέσει της- κυβέρνηση της Σομαλίας, η οποία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια αφοσιωμένη εχθρική αλ Σαμπάαμπ και μια αύξηση στις φυλετικές συγκρούσεις που υπενθυμίζουν τον εικοσαετή της εμφύλιο πόλεμο.

Η Κένυα έκανε ένα θαρραλέο βήμα το 2011 με την ανάπτυξη στρατευμάτων στην Σομαλία, σε μια προσπάθεια να απαλλάξει το Κέρας τής Αφρικής από την απειλή τής αλ Σαμπάαμπ, και για αρκετά χρόνια η μαχητική ομάδα ήταν γονατισμένη. Αλλά η πρόσφατη στροφή των γεγονότων μέσα στην Κένυα απειλεί να αποδυναμώσει γρήγορα τα κέρδη αυτά. Αν ο Kenyatta και ο Οντίνγκα δεν είναι σε θέση να επιλύσουν τις διαφορές τους χωρίς αντιπαράθεση και βία, θα παρασύρουν την χώρα σε μια ανανεωμένη εθνοτική σύγκρουση και πολιτική αναταραχή, καθιστώντας την αλ Σαμπάαμπ τον μοναδικό νικητή, και θέτοντας τις βάσεις για τις νίκες της σε όλη την περιοχή.

Paul Hidalgo

ΠΗΓΗ: http://foreignaffairs.gr/articles/69873/paul-hidalgo/i-dixasmeni-kenya?page=show

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141626/paul-hidalgo/kenya-divided