Michael Hudson: Εργαζόμαστε περισσότερο, παράγουμε περισσότερο αλλά χρεωνόμαστε περισσότερο για να το απολαύσουμε.

Έστω ότι ζούσατε το 1945 και κάποιος σας ενημέρωνε για την τεχνολογία του μέλλοντος. Αυτό που θα φανταζόσασταν θα ήταν ότι οι άνθρωποι του μέλλοντος θα ζούσαν σε ένα περιβάλλον ευδαιμονίας. Η αυξημένη παραγωγικότητα θα αύξανε τους μισθούς και το βιοτικό επίπεδο.

Γιατί δε συνέβη κάτι τέτοιο; Γιατί δεν είμαστε όλοι πλούσιοι να απολαμβάνουμε την οικονομία την πολυτέλειας που μας είχαν υποσχεθεί; Ποιος απολαμβάνει τους καρπούς της μεγαλύτερης παραγωγικότητας;

Υπό τον Στάλιν το πλεόνασμα κατέληγε στο κράτος. Σήμερα, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός το κατευθύνει σε διάφορους τομείς. Στη βιομηχανία, τις κατασκευές, τις υποδομές, τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς αλλά κυρίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Δάνεια, μετοχές και ομόλογα.

Οι άνθρωποι σήμερα εργάζονται περισσότερο για να διατηρήσουν το βελτιωμένο βιοτικό τους επίπεδο που καταπιέζεται. Αυτό που έχει αυξηθεί δυσανάλογα με την παραγωγή είναι το χρέος. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κέυνς ανησυχούσε πως καθώς οι πολίτες θα πλούταιναν θα αποταμίευαν περισσότερο. Το ζήτημα για τον Κέυνς ήταν να διατηρηθεί η ζήτηση υψηλά έτσι ώστε να καταναλώνεται όλο το παραγόμενο προϊόν.

Πράγματι, σήμερα οι αγορές συρρικνώνονται σε πολλά μέρη του κόσμου. Όχι όμως εξαιτίας της αυξημένης από την ευημερία αποταμίευσης αλλά εξαιτίας των αυξανόμενων χρεών.

Λίγοι οικονομολόγοι κατάλαβαν την παγίδα πίσω από τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό. Τα χρέη αυξάνονται γρηγορότερα από το εισόδημα οδηγώντας σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις, οι οποίες μεταφέρουν περιουσία από τους χρεώστες στους πιστωτές πολώνοντας την κοινωνία ανάμεσα στο «περίφημο» «1% και 99%» του κινήματος της Wall Street.

Αυτό που επίσης αναμενόταν ήταν η παρέμβαση του κράτους στην οικονομία κυρίως ως επενδυτή σε υποδομές. Για τους Κευνσιανούς το κράτος χρησίμευε στο να διοχετεύει χρήμα στην οικονομία έτσι ώστε να διατηρούνται οι ζήτηση και απασχόληση στην καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου. Σύμφωνα με τα φοιτητικά εγχειρίδια υπάρχει πάντα μια κυκλική ροή ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση. Σύμφωνα με τους φυσιοκράτες μια αύξηση στην παραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση στην κατανάλωση. Στην πραγματικότητα δε συνέβη κάτι τέτοιο. Τα οφέλη από την αυξημένη παραγωγικότητα λόγω τεχνολογίας διοχετεύτηκαν περισσότερο στον τραπεζικό τομέα παρά στην ίδια την παραγωγική διαδικασία.

Ο λόγος που σήμερα πρέπει να δουλεύουμε τόσο πολύ είναι η αποπληρωμή των χρεών μας. Δε μπορείς να αγοράζεις τα αγαθά που παράγεις γιατί πρέπει να αποπληρώνεις τους τραπεζίτες. Και για να διατηρείς το βιοτικό σου επίπεδο πρέπει να δανείζεσαι περισσότερο.

Αυτό αποτελεί το πλάνο της ΕΕ. Μετακίνηση από τον καπιταλισμό της βιομηχανίας στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό.

Ο βιομηχανικός καπιταλισμός στηρίχθηκέ στην παραγωγή και στην επέκταση των αγορών. Οι καπιταλιστές χρησιμοποιούσαν τα κέρδη τους για να χτίσουν περισσότερα εργοστάσια. Στον χρηματιστηριακό καπιταλισμό τα κέρδη απορροφούνται από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η κατάληξη είναι περισσότερη λιτότητα για τους πολίτες.

Τη δεκαετία του 80’ πολλοί επενδυτές αντιμετώπιζαν τις επενδύσεις σε επιχειρήσεις ως επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία. Είναι άλλο όμως να διοικείς μια εταιρεία για να έχεις χρηματοοικονομικό κέρδος και άλλο να την διοικείς για να αυξήσεις την παραγωγή της. Τα χρήματα που δεν πήγαιναν στους τραπεζίτες και τους μετόχους δεν κατέληγαν σε επενδύσεις σε κεφάλαιο. Ο στόχος ήταν να αυξηθεί ο πλούτος στα χαρτιά και όχι η παραγωγή. Η δημιουργία πλούτου με αύξηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων γιορτάστηκε ως η νέα οικονομία.

Η αρχή πως η ανεργία κρατά τους μισθούς χαμηλούς, αυξάνει το περιθώριο κέρδους και σε τελική ανάλυση κάνει τις χώρες περισσότερο ανταγωνιστικές έγινε παντιέρα του σύγχρονου καπιταλισμού. Η στρατιά των ανέργων είναι ένας τρόπος να διατηρούνται χαμηλά οι μισθοί. Σήμερα προστέθηκε και έναν νέος τρόπος: το χρέος των νοικοκυριών.

Όμως βρισκόμαστε στο τέλος του κύκλου. Οι αποταμιεύσεις έχουν ροκανιστεί και η βιομηχανία έχει αφεθεί στο χρέος.

Η αυξημένη δύναμη των τραπεζών άλλαξε τη σύνθεση των φόρων. Από εκμαίευση φόρων από ευκατάστατους πελάτες τραπεζών, ιδιοκτήτες περιουσίας και μονοπώλια σήμερα η πλειοψηφία των φόρων συγκεντρώνεται από τους πολίτες. Ενώ τα δύο τρίτα των φόρων το 1930 στην Αμερική αφορούσε σε κατόχους ακίνητης περιουσίας σήμερα τι ίδιο ποσοστό συγκεντρώνεται από φόρους εισοδήματος και φόρους επί των πωλήσεων.

Στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται να συμπεριφέρονται ως μικροί καπιταλιστές. Να μην αποταμιεύσουν τους μισθούς τους αλλά να τους τοποθετήσουν σε πακέτα για τη συνταξιοδότηση τους και την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Τι γίνεται σήμερα όμως που πολλές από τις εταιρείες που παρείχαν τέτοιες υπηρεσίες χρεοκόπησαν; Μα αυτό που ανέφερε κάποτε ο Μπαλζάκ: πίσω από κάθε μεγάλη περιουσία κρύβεται μια μεγάλη απάτη. 

Στα κλασικά οικονομικά το κράτος φορολογεί τους ιδιοκτήτες γης, τους τραπεζίτες και τα μονοπώλια για να δημιουργήσει βιομηχανικό πλεόνασμα, να αυξήσει την παραγωγικότητα, τους μισθούς και το βιοτικό επίπεδο. Επίσης για να διατηρηθούν χαμηλά οι τιμές το κράτος αναλάμβανε να παρέχει τις υποδομές της κοινωνίας.

Σήμερα η δημοκρατία μεταμορφώνεται σε ολιγαρχία με στόχο να μεταφερθούν τα κόστη στην εργασία και ίσως και στη βιομηχανία. Η αριστοκρατία δεν απαρτίζεται πια από ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων αλλά από τράπεζες και χρηματιστές.

Αυτό που συμβαίνει είναι η αύξηση των τιμών στη χώρα και οι χρηματοδότηση τους από τις διεθνείς αγορές. Όταν πρέπει μεσολαβούν το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΔΟΕ  για να παραγκωνίσουν τις χώρες που δεν πληρώνουν, ως παρίες του διεθνούς συστήματος.

Το σύστημα παρουσιάζει ως επιτυχημένα παραδείγματα χώρες όπως η Λετονία ή η Ρωσία όπου οι διεθνείς θεσμοί έδρασαν ανεμπόδιστα για να δημιουργήσουν τη νέα κλεπτοκρατία. Συγκεκριμένα, στη Λετονία υπάρχει ένας επίπεδος φόρος στην εργασία της τάξεως του 59 τοις εκατό ενώ ο φόρος στην ακίνητη περιουσία αγγίζει το 1 τοις εκατό.

Οι τράπεζες υποστηρίζουν ένα πλάνο όπου το μη δημιουργημένο εισόδημα φορολογείται ελαφρά, έτσι ώστε να λαμβάνουν τη διαφορά ως πληρωμή τόκου. Έτσι οι φόροι που διαφορετικά θα πληρώνονταν στο κράτος πληρώνονται στους τραπεζίτες. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική: Μια οικονομία που γέννησε παλαιότερα τον οικονομικό φεουδαλισμό. Μόνο που τα μέσα πια δεν είναι στρατιωτικά αλλά οικονομικά.

Πηγή: http://michael-hudson.com/2012/04/productivity-the-miracle-of-compound-interest-and-poverty/

Μετάφραση Ελπινίκη Καρακώστα