Η εύθραυστη Ευρώπη πρέπει να αλλάξει άμεσα Martin Wolf

Νιώθω μια συμπάθεια για του Γερμανούς. Όχι γιατί συμφωνώ με την οπτική τους για τα αίτια και το φάρμακο της κρίσης αλλά γιατί η Γερμανική ελίτ ήταν η μόνη που είχε κατανοήσει τι θα φέρει η ευρώ-εποχή. Γνώριζαν ότι η νομισματική ένωση δε μπορούσε να επιβιώσει δίχως την πολιτική ένωση. Οι Γάλλοι αντίθετα εκείνη την περίοδο επιζητούσαν να αποδεσμευτούν από τα δεσμά της νομισματικής πολιτικής της γερμανικής Bundesbank. Σήμερα, δυο δεκαετίες μετά οι εταίροι βιώνουν ένα επίπονο μάθημα.

Αναλογιστείτε πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν είχαν διατηρηθεί τα εθνικά νομίσματα. Τα επιτόκια δανεισμού των χωρών σε κρίση θα ήταν μάλλον υψηλότερα, οι φούσκες στο στεγαστικό τομέα και τα δημοσιονομικά ελλείμματα μικρότερα. Όταν θα ξεσπούσε η κρίση τα νομίσματα των χωρών της περιφέρειας θα υποτιμούνταν έναντι του μάρκου και για όποια ανισορροπία εμφανίζονταν στις οικονομίες από εκεί και πέρα θα κατηγορούνταν πρόσωπα στο εσωτερικό της εκάστοτε χώρας.  

Γιατί σε περίοδο κρίσης κατηγορούνται οι δανειστές; Η απάντηση είναι απλή: γιατί μπορούν να δανείζονται φτηνά. Το επιτόκιο δανεισμού για τη Γερμανία είναι 1,3 τοις εκατό ενώ για την Ιταλία είναι 5,8 τοις εκατό και για την Ισπανία 6,2 τοις εκατό. Έτσι οι χώρες σε κρίση φοβούνται ότι θα παγιδευτούν σε ένα σπιράλ δανεισμού και χρειάζονται βοήθεια για να διαχειριστούν τα κόστη δανεισμού που μόνο οι δανειστές μπορούν να προσφέρουν.

Σύμφωνα με τους Χάρολντ Τζέιμς του Πρίνστον και Ρόναλντ Μακ Κίννον του Στάνφορντ, ο Αλεξάντερ Χάμιλτον ο πρώτος διοικητής του εθνικού θησαυροφυλακίου των ΗΠΑ αντιμετώπισε μια παρόμοια πρόκληση εξαιτίας των χρεών που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας. Ο Χάμιλτον αντιμετώπισε το πρόβλημα με τα εργαλεία που του πρόσφερε το σύνταγμα, εισάγοντας ομοσπονδιακό χρέος. Μακροπρόθεσμα, δημιουργήθηκε το ομοσπονδιακό σύστημα με όρια στο δανεισμό των πολιτειών, μια κεντρική τράπεζα και ένας ομοσπονδιακός προϋπολογισμός ικανός να σταθεροποιεί την οικονομία.    

Αφού το κόστος διάλυσης της Ε.Ε. είναι μεγάλο, είναι εφικτό να ξεπεραστούν οι δυσκολίες; Η απάντηση στην θεωρία είναι ναι. Η Ε.Ε. έχει ήδη Κεντρική Τράπεζα. Το δημοσιονομικό σύμφωνο της Άγκελα Μέρκελ μπορεί να λειτουργήσει όπως ο κανόνας εξισορρόπησης του προϋπολογισμού των Ηνωμένων Πολιτειών. Τι λείπει λοιπόν από το σχήμα; Η απάντηση είναι ένα ισχυρό δημοσιονομικό σύμφωνο που θα επιτρέπει στα κράτη να διαχειριστούν τα χρέη τους και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της κρίσης.

Όμως υποθέσεις για κεντρικό θησαυροφυλάκιο αντικατάστασης των εθνικών με ομοσπονδιακούς μηχανισμούς δε μπορούν να γίνουν. Ο προϋπολογισμός της Ένωσης δεν αποτελεί παρά το ένα τοις εκατό του Ευρωπαϊκού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Δεν υπάρχει διάθεση να αυξηθεί.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας είναι πολύ μικρός για να επιτύχει, μονάχα το 5 τοις εκατό του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Η απάντηση λοιπόν θα ήταν η εισαγωγή κάποιου είδους ευρωομολόγων αμοιβαίας υποστήριξης. Όμως η υποστήριξη είναι μικρή ανάμεσα στα ισχυρότερα κράτη.

Τι απομένει λοιπόν; Η απάντηση είναι η γρηγορότερη προσαρμογή έτσι ώστε οι χώρες να ορθοποδήσουν και πάλι. Από τη στιγμή που τίποτε άλλο δε γίνεται αποδεκτό είναι η μόνη διέξοδος. Είναι απαραίτητο η ευρωζώνη να μη μετατρέψει τις πιο αδύναμες οικονομίες σε περιοχές ύφεσης που θα υποστηρίζονται συνεχώς από μεταφορά πακέτων υποστήριξης.

Πως θα αποφευχθεί αυτό; Η απάντηση είναι με αύξηση μισθών και πληθωρισμό στις κεντρικές οικονομίες. Θα πρέπει οι χαράσσοντες πολιτική να αντιληφθούν ότι το ζήτημα της ανάπτυξης δε συνδέεται μονάχα με την πλευρά της προσφοράς. Για τις οικονομίες σε κρίση η αδύναμη ανάπτυξη είναι καταδίκη. Θα εξακολουθήσουν να αδυνατούν να δανειστούν και μοιραία θα κατηγορούν την αποδοχή πολιτικών λιτότητας.

Τη σχέση έχει αυτό με την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ; Τίποτα και τα πάντα. Τίποτα γιατί και μετά την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ οι υπόλοιπες αδύναμες οικονομίες θα υφίστανται τις ίδιες πιέσεις. Μάλιστα, στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προστεθεί και ο πανικός που θα προκληθεί. Τα πάντα γιατί με τις μεγάλες διαφορές στην ανταγωνιστικότητα, την αδύναμη δημοσιονομική ευστάθεια και τις εύθραυστες τράπεζες, αν χρόνο με το χρόνο τα κράτη βυθίζονται περισσότερο στην ύφεση το ευρώ θα γίνει σύμβολο της πτωχοποίησης. Μια ισχυρή ομοσπονδία όπως οι ΗΠΑ θα άντεχαν κάτω από αυτές τις δοκιμασίες, η εύθραυστη ευρωζώνη δε θα αντέξει.

Πηγή Council on Foreign Relations: http://www.cfr.org/financial-crises/fragile-europe-must-change-fast/p28365

Μετάφραση Ελπινίκη Καρακώστα