Η κατάσταση στην Αίγυπτο φαίνεται να τίθεται όλο και περισσότερο εκτός ελέγχου. Η σημερινή κρίση είναι η παράταση της κρίσης που ξέσπασε στα τέλη του περασμένου έτους από τα πάνω από το διάταγμα του Προέδρου Morsi στις 22 Νοεμβρίου το οποίο ανέστελλε κάποιες δικαστικές αποφάσεις και έδινε στον Πρόεδρο περισσότερες αρμοδιότητες, πάνω στη βιασύνη για την έγκριση ενός νέου συντάγματος, το οποίο έχει απορριφθεί κατά κόρον από την κοσμική αντιπολίτευση. Αυτή η κρίση φαίνεται να σταματάει κατά τα τέλη του Δεκεμβρίου, μετά το συνταγματικό δημοψήφισμα, αλλά η ηρεμία εκείνης της περιόδου ήταν στην πραγματικότητα μια ανάπαυλα. Σχεδόν κάθε ομάδα της αντιπολίτευσης ανακοίνωσε ότι ο εορτασμός της εξέγερσης του 2011 στις 25 Ιανουαρίου θα ήταν μια ευκαιρία για τις διαμαρτυρίες κατά του Προέδρου Morsi και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Αλλά αυτό που βλέπουμε τώρα είναι πιο περίπλοκο από τις διαμαρτυρίες κατά της Αδελφότητας.
Το Πόρτ Σαΐντ, οι πόλεις των καναλιών και κάποιες από τις πόλεις του Δέλτα του Νείλου είναι μάρτυρες βίας πέρα από τις πιο καθαρά οργανωμένες πολιτικές διαμαρτυρίες που βλέπουμε στο Κάιρο. Από τον συνολικό αριθμό των νεκρών της περασμένης εβδομάδας, τουλάχιστον 45 από τους 54 θανάτους έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής στο Πορτ Σάιντ. Οι θάνατοι αυτοί είναι προϊόν των τοπικών παραπόνων, ειδικά της ετυμηγορίας του δικαστηρίου στις 26 Ιανουαρίου υπέρ της καταδίκης των τοπικών φιλάθλων του ποδοσφαίρου σε θάνατο για το ρόλο τους στην καταστροφή του σταδίου του Πορτ Σαΐντ πέρυσι στην οποία έχασαν τη ζωή τους 74 άτομα. Τουλάχιστον 30 από αυτούς που σκοτώθηκαν στο Πορτ Σαΐντ έχασαν τη ζωή τους κατά τη διαρκεια της επίθεσης στη φυλακή και ήταν υποστηρικτές ή/και συγγενείς των καταδικασθέντων. Στο Πορτ Σαΐντ επικρατεί το συναίσθημα ότι η πόλη πληρώνει το τίμημα της επιθυμίας των κυβερνήσεων να κατευνάσουν τα θύματα της καταστροφής του γηπέδου (οι οποίοι ήταν υποστηρικτές της αντίπαλης ομάδας ποδοσφαίρου του Καΐρου), τα οποία είχαν απειλήσει ότι θα ασκήσουν βία στην περίπτωση που η ετυμηγορία δεν τα ικανοποιήσει. Επίσης και στην Αλεξάνδρεια, τα γεγονότα έχουν ως αιτία τους τις τοπικές διαμαρτυρίες και την αγανάκτηση για τα δύο χρόνια εγκατάλειψης αυτών των επαρχιακών πόλεων από την κεντρική κυβέρνηση.
Αυτά τα τοπικά παράπονα έχουν πλέον κλιμακωθεί κι έχουν λάβει ένα τόνο κατά της Αδελφότητας, κατά του Morsi και σε κάποιο βαθμό κατά του κράτους. Η κατάσταση στις πόλεις του καναλιού, ειδικά εκεί όπου ο Πρόεδρος Morsi έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 30 ημέρες, έχει μια τοπική δυναμική η οποία είναι αρκετά διαφορετική από ό,τι στο Κάιρο. Γίνονται δυναμικές διαμαρτυρίες από διάφορες ομάδες, από τους οπαδούς του ποδοσφαίρου μέχρι και από μια νέα αναρχική ομάδα που ονομάζεται «το Μαύρο Μπλοκ», επαναστατικές ομάδες όπως η «6η Απριλίου», καθώς και από υποστηρικτές των διαφόρων πολιτικών κομμάτων της αντιπολίτευσης και υπάρχει μια μεγάλη Κάιρο-κεντρική πολιτική διαδικασία σε εθνικό επίπεδο μεταξύ της Προεδρίας και των υποστηρικτών της, με τη συμμετοχή του ΔΣ και πολιτικών παραγόντων, είτε αυτοί είναι σαλαφιστές, ισλαμιστές, ή ακόμα και κοσμικά κόμματα.
Οι διαμαρτυρίες οφείλονται εν μέρει στο πολιτικό κενό, δεν έχει γίνει καμία σημαντική ανακοίνωση, απόφαση ή συγκέντρωση πολιτικών δυνάμεων για χάρη της σταθερότητας της χώρας. Αν η αστυνομία χρησιμοποιεί υπερβολική βία, τότε θα ενθαρρύνει τους διαδηλωτές να ανταποδώσουν και να χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι ακόμη περισσότερη βία. Το Πόρτ Σαΐντ βρίσκεται σε κατάσταση αναρχίας. Υπάρχουν ιατροδικαστικές εκθέσεις που αναφέρουν τη χρήση πραγματικών πυρομαχικών κι έχουν αρχίσει να εμφανίζονται βίντεο που απεικονίζουν άγνωστους ελεύθερους σκοπευτές να πυροβολούν τους διαδηλωτές. Είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια και κάθε φορά που κάποιος σκοτώνεται, η οργή και η αγανάκτηση ανανεώνονται. Η κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, για παράδειγμα, έγινε αφορμή για νέες διαμαρτυρίες ειδικά τη νύχτα με σκοπό την αγνόηση της απαγόρευσης της κυκλοφορίας.
Στο ευρύ κοινό υπάρχει μια αίσθηση απόγνωσης ότι η πολιτική τάξη αποδυναμώνει τη χώρα, σύμφωνα με την μάλλον ατυχή επιλογή λέξεων του επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, Στρατηγού Abdelfattah Al-Sisi: «η Αίγυπτος οδεύει προς κατάρρευση του κράτους». Αυτό το σχόλιο είχε στόχο την πολιτική τάξη περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Οι διαμαρτυρίες και πολιτική διαδικασία δεν έχουν μεγάλη σχέση μεταξύ τους, αν και η ελπίδα είναι ότι η πολιτική διαδικασία θα βοηθήσει να κατευναστούν τα πνεύματα.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα προετοιμάστηκε για την επέτειο της εξέγερσης της 25ης Ιανουαρίου στέλνοντας το μήνυμα ότι «δεν πρόκειται να λάβουμε μέρος σε κάποιον εορτασμό, πρόκειται να επικεντρωθούμε στις φιλανθρωπίες». Ασχολήθηκαν με την οργάνωση συσσιτίων, καθώς και τη δημιουργία προσωρινών κλινικών για τη θεραπεία ασθενών σε ολόκληρη τη χώρα. Προσπαθούν να στείλουν το μήνυμα ότι θέλουν να είναι εποικοδομητικοί και ότι η αντιπολίτευση, με τις επανειλημμένες διαδηλώσεις της, είναι καταστροφική και απορρίπτει τις συνέπειες του συνταγματικού δημοψηφίσματος. Καθώς η κρίση συνέχισε να μαίνεται, το έστειλαν επανειλημμένα αυτό το μήνυμα, μερικές φορές κατηγορώντας την αντιπολίτευση άμεσα για τη βία, αν και δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για την απόδειξη του τελευταίου. Οι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Mohamed El=Baradei ή ο Hamdeen Sabahi και τα πολιτικά τους κόμματα ελάχιστη επιρροή ασκούν σε αυτά που διαδραματίζονται στους δρόμους. Όμως, απορρίπτοντας την προσφορά ενός νέου εθνικού διαλόγου από τον Πρόεδρο Morsi, σκιαγραφούνται ως ανεύθυνοι και αντεθνικοί.
Οι σαλαφιστές έχουν λάβει θέση γενικά υπέρ της κυβέρνησης, διατηρώντας παράλληλα μια απόσταση που τους επιτρέπει να πουν ότι, όπως και η Μουσουλμανική Αδελφότητα, αγωνίζονται για τη σταθερότητα και την αποκατάσταση της ηρεμίας και της τάξης, αλλά και κατά της υποκίνησης, πραγματικής ή αντιληπτής, της κοσμικής αντιπολίτευσης. Αυτό τους επιτρέπει να διατηρούν κάποια απόσταση και να είναι κρίσιμοι για την Αδελφότητα και για την εξουσία του Morsi. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλα αυτά διαδραματίζονται σε ένα χρονικό διάστημα τριών μηνών μετά τις βουλευτικές εκλογές και οι σαλαφιστές αναμένεται να βγούν κερδισμένοι από την οποιαδήποτε πτώση της δημοτικότητας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής.
Οι Αιγύπτιοι στρέφουν το βλέμμα τους προς την κοσμική αντιπολίτευση, που συσπειρώθηκε κάτω από την ομπρέλα του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας (NSF), για τη δημιουργία ενός ενωμένου μετώπου και για την παράκληση για ηρεμία προς την πολιτική τάξη. Δυστυχώς, το NSF έχει αργήσει πολύ να παρουσιάσει μια συνεκτική θέση. Έχει απορρίψει τον εθνικό διάλογο που προσέφερε ο Morsi, αλλά οι απαιτήσεις του δεν είναι πάντα σαφείς. Αρχικά ζήτησε πρόωρες προεδρικές εκλογές, κάτι το οποίο φαίνεται να είναι όχι μόνο παράλογο, αλλά και εντελώς άσχετο με την σημερινή κρίση και στη συνέχεια, την επόμενη μέρα το NSF αναθεώρησε τη θέση του ζητώντας το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, στάση όπου και πάλι δεν ξεκαθαρίζει τί θέλει. Μήπως θέλει θώκους; Μήπως θέλει την πρωθυπουργία, ή ίσως κάποιο είδος συνασπισμού στην εξουσία της Αιγύπτου μεταξύ Πρωθυπουργού και Προέδρου μέχρι τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών στη χώρα, ή αναθεώρηση του εκλογικού νόμου;
Οι ηγέτες του NSF είναι αντιφατικοί. Το κόμμα του Amr Moussa ζήτησε πρόσφατα την αναβολή των βουλευτικών εκλογών, χωρίς να είναι σαφές το τί αποτέλεσμα θα έχει κάτι τέτοιο. Ο El Baradei αρχικά αρνήθηκε να λάβει μέρος στον εθνικό διάλογο, αλλά στη συνέχεια ζήτησε συνάντηση με τον Πρόεδρο, τους υπουργούς Αμύνης κι Εσωτερικών, καθώς και άλλες πολιτικές ομάδες. Φαίνεται πως μέρα με τη μέρα προσαρμόζονται στα γεγονότα, και αντί να καθορίζουν τα αιτήματα των διαδηλώσεων, οι διαδηλώσεις καθορίζουν τις πολιτικές επιλογές του NSF. Άλλοι ηγέτες όπως ο Hamdeen Sabahi έχουν υποβάλει προτάσεις που εστιάζουν περισσότερο στην κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη παρά στις περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες για το πώς θα πρέπει να οργανωθεί η περίοδος μέχρι τις βουλευτικές εκλογές.
Σαν υπεράσπιση του NSF μπορούμε να πούμε ότι η Προεδρία και η Αδελφότητα έχουν κάνει πολύ λίγα για να επιδιορθώσουν τη μνησικακία που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου. Για παράδειγμα, η Αδελφότητα έκανε πολύ λίγες παραχωρήσεις σχετικά με τις τροποποιήσεις της εκλογικής νομοθεσίας βάσει της οποίας θα διεξαχθούν οι επόμενες εκλογές, ακόμη και στους τομείς που είχε πει ότι θα έκανε. Για παράδειγμα, όταν ήρθε η ώρα της ψηφοφορίας που καθιστά υποχρεωτικό να τοποθετούνται τα ονόματα των γυναικών στο επάνω μισό των εκλογικών καταλόγων, εγκατέλειψαν την προηγούμενη θέση τους. Την προσπάθεια εγκατέλειψαν ακόμα και οι ομάδες που επικεντρώνονταν περισσότερο στο να διαπραγματεύονται με την Αδελφότητα και να συμμετάσχουν στον εθνικό διάλογο, έχοντας έρθει αντιμέτωπες με αυτό που βλέπουν ως συνεχιζόμενη αδιαλλαξία.
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι το πού στέκεται η κοινή γνώμη. Αν και υπάρχει μια αίσθηση της απόγνωσης σχετικά με την πολιτική τάξη, πολλοί πιστεύουν ότι αυτές οι διαμαρτυρίες και η βία που τις συνοδεύει είναι απαράδεκτες. Ωστόσο, υπάρχει και δυσαρέσκεια για την έλλειψη προσοχής του Morsi κατά τους τελευταίους μήνες, την ανικανότητά του στη διαχείριση της σημερινής κρίσης και την αποξένωσή του από την κοσμική αντιπολίτευση. Στις πρόσφατες υποψηφιότητες για το υπουργικό συμβούλιο και τα κυβερνητικά αξιώματα, γίνεται όλο και πιο προφανές ότι η Αδελφότητα έχει την πρόθεση ν’ αποκτήσει βασικών τομέων της εξουσίας.
Ο δρόμος προς τα εμπρός
Η Αδελφότητα δείχνει κάποια προθυμία να βρει διαπραγματευτικούς μηχανισμούς τις τελευταίες ημέρες, προτείνοντας, για παράδειγμα, τη δημιουργία μιας επιτροπής που θα επιλέγει τις τροποποιήσεις που πρέπει να γίνουν στο σύνταγμα. Οι λεπτομέρειες δεν είναι σαφείς, αλλά τουλάχιστον έχουν αρχίσει να το σκέφτονται. Έχουν θέσει επίσης το ενδεχόμενο τροποποίησης του εκλογικού νόμου, αλλά η Αδελφότητα φαίνεται να υποστηρίζει δύο απόψεις, από τη μία να επιτίθεται συνεχώς στην αντιπολίτευση επειδή η τελευταία είναι η αιτία όλων των προβλημάτων, ενώ από την άλλη να την προτρέπει επίσης να διαπραγματευτεί. Εν τέλει, υπάρχει ελάχιστη εμπιστοσύνη μεταξύ των πλευρών και πολλή ασάφεια στις θέσεις που παίρνουν, γεγονός το οποίο μας φέρνει στο θέμα του αιγυπτιακού στρατού.
Ένα μέρος, όχι κατ’ ανάγκη η πλειοψηφία, αλλά ένα μέρος της πολιτικής τάξης, ιδίως η κοσμική τάξη, ελπίζει ότι όσο η κρίση κλιμακώνεται, ο στρατός θα πρέπει να παρέμβει, είτε να αναγκάσει τον Morsi να κάνει περισσότερες παραχωρήσεις, ή, σε μια πιο ριζοσπαστική κίνηση, να καθαιρέσει την κυβέρνηση του Morsi, πράγμα το οποίο φαίνεται να είναι ευσεβής πόθος από μέρους τους. Ο στρατός είναι σαφώς ιδιαίτερα θορυβημένος από την αναρχία σε πόλεις όπως το Πόρτ Σαΐντ και το Σουέζ, αλλά και στις βιομηχανικές πόλεις του Δέλτα του Νείλου, όπου τα σύμβολα της κρατικής εξουσίας, όπως γραφεία του κυβερνήτη έχουν δεχτεί επίθεση. Αν και μέχρι στιγμής έχει αποφύγει την αντιπαράθεση με τους διαδηλωτές κι έχει αφήσει αυτή τη δουλειά στην αστυνομία, στο στρατό έχουν δοθεί εξουσίες σύλληψης και μπορεί να βρεθεί σύντομα σε αυτό το σενάριο. Από την αδυναμία της αστυνομίας και την αυξανόμενη αίσθηση ότι είναι οι υπεύθυνοι για τη βία, ο στρατός θα μπορούσε πιθανότατα να αναγκαστεί να δράσει.
Υπάρχουν δύο πιθανές εκβάσεις: ότι οι διαπραγματεύσεις θα πετύχουν κάτι, αν και είναι πιθανό να είναι μια πολύ εύθραυστη διαδικασία και η ηρεμία δε θα επιστρέψει αμέσως, ως επί το πλείστον επειδή η δυσπιστία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων θα παραμείνει, ή ότι ο στρατός θα αποφασίσει να στηρίξει την κυβέρνηση Μόρσι και θα προχωρήσει στην καταστολή των διαδηλώσεων. Μέχρι στιγμής οι ομάδες που έχουν πάρει μέρος στον εθνικό διάλογο, εκτός από τους εκπροσώπους είναι ο Πρόεδρος και το ΔΣ, είναι όλα τα μετριοπαθή ισλαμικά κόμματα. Υπήρξαν επίσης και άλλες προτάσεις για τη δημιουργία μιας δεκαμελούς επιτροπής για την αναθεώρηση του συντάγματος που θα περιλαμβάνει αρχικά τέσσερις αντιπροσώπους της NSF, αλλά και πάλι αυτό ήταν ολίγον τι διφορούμενο. Οι πιο γόνιμες διαπραγματεύσεις ή και παραχωρήσεις θα μπορούσαν γίνουν σε κάποιο είδος κυβέρνησης εθνικής ενότητας, αν και η κυβέρνηση δήλωσε μόλις χθες ότι ο τωρινός πρωθυπουργός θα παραμείνει και το νέο του υπουργικό συμβούλιο θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές.
Υπάρχουν δύο μινιμαλιστικές θέσεις που θα μπορούσαν να είναι καρποφόρες αν τις υιοθετήσει η αντιπολίτευση στο δρόμο προς τις βουλευτικές εκλογές. Αντί να απειλεί με τη διεξαγωγή ενός αντιπαραγωγικού μποϊκοτάζ των βουλευτικών εκλογών, η αντιπολίτευση θα πρέπει να απαιτήσει κάποιες τροποποιήσεις στον εκλογικό νόμο, διότι αυτές οι τροποποιήσεις δε θα βλάψουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και θα πρέπει να επιμείνει στην παρουσία διεθνών παρατηρητών. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν θετικό αν η αντιπολίτευση ζητήσει τη διεξαγωγή μιας αποστολής παρακολούθησης των βουλευτικών εκλογών από την ΕΕ και υπάρχουν ενδείξεις ότι η κυβέρνηση είναι πρόθυμη να συμφωνήσει με αυτό. Και πάλι, η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά, καθώς η αντιπολίτευση έρχεται συχνά αντιμέτωπη με κατηγορίες ότι ζητάει βοήθεια από το εξωτερικό εναντίον μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Αν γινόταν έκκληση για την παρουσία τόσο εγχώριων όσο και ξένων παρατηρητών, τότε αυτό θα συνέβαλε στη διασφάλιση ότι οι βουλευτικές εκλογές, όπου και διακυβεύονται τόσα πολλά, θα είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστες.
Του Issandr El Amrani
Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ:http://ecfr.eu/content/entry/commentary_egypt_out_of_control
Το Πόρτ Σαΐντ, οι πόλεις των καναλιών και κάποιες από τις πόλεις του Δέλτα του Νείλου είναι μάρτυρες βίας πέρα από τις πιο καθαρά οργανωμένες πολιτικές διαμαρτυρίες που βλέπουμε στο Κάιρο. Από τον συνολικό αριθμό των νεκρών της περασμένης εβδομάδας, τουλάχιστον 45 από τους 54 θανάτους έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής στο Πορτ Σάιντ. Οι θάνατοι αυτοί είναι προϊόν των τοπικών παραπόνων, ειδικά της ετυμηγορίας του δικαστηρίου στις 26 Ιανουαρίου υπέρ της καταδίκης των τοπικών φιλάθλων του ποδοσφαίρου σε θάνατο για το ρόλο τους στην καταστροφή του σταδίου του Πορτ Σαΐντ πέρυσι στην οποία έχασαν τη ζωή τους 74 άτομα. Τουλάχιστον 30 από αυτούς που σκοτώθηκαν στο Πορτ Σαΐντ έχασαν τη ζωή τους κατά τη διαρκεια της επίθεσης στη φυλακή και ήταν υποστηρικτές ή/και συγγενείς των καταδικασθέντων. Στο Πορτ Σαΐντ επικρατεί το συναίσθημα ότι η πόλη πληρώνει το τίμημα της επιθυμίας των κυβερνήσεων να κατευνάσουν τα θύματα της καταστροφής του γηπέδου (οι οποίοι ήταν υποστηρικτές της αντίπαλης ομάδας ποδοσφαίρου του Καΐρου), τα οποία είχαν απειλήσει ότι θα ασκήσουν βία στην περίπτωση που η ετυμηγορία δεν τα ικανοποιήσει. Επίσης και στην Αλεξάνδρεια, τα γεγονότα έχουν ως αιτία τους τις τοπικές διαμαρτυρίες και την αγανάκτηση για τα δύο χρόνια εγκατάλειψης αυτών των επαρχιακών πόλεων από την κεντρική κυβέρνηση.
Αυτά τα τοπικά παράπονα έχουν πλέον κλιμακωθεί κι έχουν λάβει ένα τόνο κατά της Αδελφότητας, κατά του Morsi και σε κάποιο βαθμό κατά του κράτους. Η κατάσταση στις πόλεις του καναλιού, ειδικά εκεί όπου ο Πρόεδρος Morsi έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 30 ημέρες, έχει μια τοπική δυναμική η οποία είναι αρκετά διαφορετική από ό,τι στο Κάιρο. Γίνονται δυναμικές διαμαρτυρίες από διάφορες ομάδες, από τους οπαδούς του ποδοσφαίρου μέχρι και από μια νέα αναρχική ομάδα που ονομάζεται «το Μαύρο Μπλοκ», επαναστατικές ομάδες όπως η «6η Απριλίου», καθώς και από υποστηρικτές των διαφόρων πολιτικών κομμάτων της αντιπολίτευσης και υπάρχει μια μεγάλη Κάιρο-κεντρική πολιτική διαδικασία σε εθνικό επίπεδο μεταξύ της Προεδρίας και των υποστηρικτών της, με τη συμμετοχή του ΔΣ και πολιτικών παραγόντων, είτε αυτοί είναι σαλαφιστές, ισλαμιστές, ή ακόμα και κοσμικά κόμματα.
Οι διαμαρτυρίες οφείλονται εν μέρει στο πολιτικό κενό, δεν έχει γίνει καμία σημαντική ανακοίνωση, απόφαση ή συγκέντρωση πολιτικών δυνάμεων για χάρη της σταθερότητας της χώρας. Αν η αστυνομία χρησιμοποιεί υπερβολική βία, τότε θα ενθαρρύνει τους διαδηλωτές να ανταποδώσουν και να χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι ακόμη περισσότερη βία. Το Πόρτ Σαΐντ βρίσκεται σε κατάσταση αναρχίας. Υπάρχουν ιατροδικαστικές εκθέσεις που αναφέρουν τη χρήση πραγματικών πυρομαχικών κι έχουν αρχίσει να εμφανίζονται βίντεο που απεικονίζουν άγνωστους ελεύθερους σκοπευτές να πυροβολούν τους διαδηλωτές. Είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια και κάθε φορά που κάποιος σκοτώνεται, η οργή και η αγανάκτηση ανανεώνονται. Η κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, για παράδειγμα, έγινε αφορμή για νέες διαμαρτυρίες ειδικά τη νύχτα με σκοπό την αγνόηση της απαγόρευσης της κυκλοφορίας.
Στο ευρύ κοινό υπάρχει μια αίσθηση απόγνωσης ότι η πολιτική τάξη αποδυναμώνει τη χώρα, σύμφωνα με την μάλλον ατυχή επιλογή λέξεων του επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, Στρατηγού Abdelfattah Al-Sisi: «η Αίγυπτος οδεύει προς κατάρρευση του κράτους». Αυτό το σχόλιο είχε στόχο την πολιτική τάξη περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Οι διαμαρτυρίες και πολιτική διαδικασία δεν έχουν μεγάλη σχέση μεταξύ τους, αν και η ελπίδα είναι ότι η πολιτική διαδικασία θα βοηθήσει να κατευναστούν τα πνεύματα.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα προετοιμάστηκε για την επέτειο της εξέγερσης της 25ης Ιανουαρίου στέλνοντας το μήνυμα ότι «δεν πρόκειται να λάβουμε μέρος σε κάποιον εορτασμό, πρόκειται να επικεντρωθούμε στις φιλανθρωπίες». Ασχολήθηκαν με την οργάνωση συσσιτίων, καθώς και τη δημιουργία προσωρινών κλινικών για τη θεραπεία ασθενών σε ολόκληρη τη χώρα. Προσπαθούν να στείλουν το μήνυμα ότι θέλουν να είναι εποικοδομητικοί και ότι η αντιπολίτευση, με τις επανειλημμένες διαδηλώσεις της, είναι καταστροφική και απορρίπτει τις συνέπειες του συνταγματικού δημοψηφίσματος. Καθώς η κρίση συνέχισε να μαίνεται, το έστειλαν επανειλημμένα αυτό το μήνυμα, μερικές φορές κατηγορώντας την αντιπολίτευση άμεσα για τη βία, αν και δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για την απόδειξη του τελευταίου. Οι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Mohamed El=Baradei ή ο Hamdeen Sabahi και τα πολιτικά τους κόμματα ελάχιστη επιρροή ασκούν σε αυτά που διαδραματίζονται στους δρόμους. Όμως, απορρίπτοντας την προσφορά ενός νέου εθνικού διαλόγου από τον Πρόεδρο Morsi, σκιαγραφούνται ως ανεύθυνοι και αντεθνικοί.
Οι σαλαφιστές έχουν λάβει θέση γενικά υπέρ της κυβέρνησης, διατηρώντας παράλληλα μια απόσταση που τους επιτρέπει να πουν ότι, όπως και η Μουσουλμανική Αδελφότητα, αγωνίζονται για τη σταθερότητα και την αποκατάσταση της ηρεμίας και της τάξης, αλλά και κατά της υποκίνησης, πραγματικής ή αντιληπτής, της κοσμικής αντιπολίτευσης. Αυτό τους επιτρέπει να διατηρούν κάποια απόσταση και να είναι κρίσιμοι για την Αδελφότητα και για την εξουσία του Morsi. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλα αυτά διαδραματίζονται σε ένα χρονικό διάστημα τριών μηνών μετά τις βουλευτικές εκλογές και οι σαλαφιστές αναμένεται να βγούν κερδισμένοι από την οποιαδήποτε πτώση της δημοτικότητας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής.
Οι Αιγύπτιοι στρέφουν το βλέμμα τους προς την κοσμική αντιπολίτευση, που συσπειρώθηκε κάτω από την ομπρέλα του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας (NSF), για τη δημιουργία ενός ενωμένου μετώπου και για την παράκληση για ηρεμία προς την πολιτική τάξη. Δυστυχώς, το NSF έχει αργήσει πολύ να παρουσιάσει μια συνεκτική θέση. Έχει απορρίψει τον εθνικό διάλογο που προσέφερε ο Morsi, αλλά οι απαιτήσεις του δεν είναι πάντα σαφείς. Αρχικά ζήτησε πρόωρες προεδρικές εκλογές, κάτι το οποίο φαίνεται να είναι όχι μόνο παράλογο, αλλά και εντελώς άσχετο με την σημερινή κρίση και στη συνέχεια, την επόμενη μέρα το NSF αναθεώρησε τη θέση του ζητώντας το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, στάση όπου και πάλι δεν ξεκαθαρίζει τί θέλει. Μήπως θέλει θώκους; Μήπως θέλει την πρωθυπουργία, ή ίσως κάποιο είδος συνασπισμού στην εξουσία της Αιγύπτου μεταξύ Πρωθυπουργού και Προέδρου μέχρι τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών στη χώρα, ή αναθεώρηση του εκλογικού νόμου;
Οι ηγέτες του NSF είναι αντιφατικοί. Το κόμμα του Amr Moussa ζήτησε πρόσφατα την αναβολή των βουλευτικών εκλογών, χωρίς να είναι σαφές το τί αποτέλεσμα θα έχει κάτι τέτοιο. Ο El Baradei αρχικά αρνήθηκε να λάβει μέρος στον εθνικό διάλογο, αλλά στη συνέχεια ζήτησε συνάντηση με τον Πρόεδρο, τους υπουργούς Αμύνης κι Εσωτερικών, καθώς και άλλες πολιτικές ομάδες. Φαίνεται πως μέρα με τη μέρα προσαρμόζονται στα γεγονότα, και αντί να καθορίζουν τα αιτήματα των διαδηλώσεων, οι διαδηλώσεις καθορίζουν τις πολιτικές επιλογές του NSF. Άλλοι ηγέτες όπως ο Hamdeen Sabahi έχουν υποβάλει προτάσεις που εστιάζουν περισσότερο στην κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη παρά στις περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες για το πώς θα πρέπει να οργανωθεί η περίοδος μέχρι τις βουλευτικές εκλογές.
Σαν υπεράσπιση του NSF μπορούμε να πούμε ότι η Προεδρία και η Αδελφότητα έχουν κάνει πολύ λίγα για να επιδιορθώσουν τη μνησικακία που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου. Για παράδειγμα, η Αδελφότητα έκανε πολύ λίγες παραχωρήσεις σχετικά με τις τροποποιήσεις της εκλογικής νομοθεσίας βάσει της οποίας θα διεξαχθούν οι επόμενες εκλογές, ακόμη και στους τομείς που είχε πει ότι θα έκανε. Για παράδειγμα, όταν ήρθε η ώρα της ψηφοφορίας που καθιστά υποχρεωτικό να τοποθετούνται τα ονόματα των γυναικών στο επάνω μισό των εκλογικών καταλόγων, εγκατέλειψαν την προηγούμενη θέση τους. Την προσπάθεια εγκατέλειψαν ακόμα και οι ομάδες που επικεντρώνονταν περισσότερο στο να διαπραγματεύονται με την Αδελφότητα και να συμμετάσχουν στον εθνικό διάλογο, έχοντας έρθει αντιμέτωπες με αυτό που βλέπουν ως συνεχιζόμενη αδιαλλαξία.
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι το πού στέκεται η κοινή γνώμη. Αν και υπάρχει μια αίσθηση της απόγνωσης σχετικά με την πολιτική τάξη, πολλοί πιστεύουν ότι αυτές οι διαμαρτυρίες και η βία που τις συνοδεύει είναι απαράδεκτες. Ωστόσο, υπάρχει και δυσαρέσκεια για την έλλειψη προσοχής του Morsi κατά τους τελευταίους μήνες, την ανικανότητά του στη διαχείριση της σημερινής κρίσης και την αποξένωσή του από την κοσμική αντιπολίτευση. Στις πρόσφατες υποψηφιότητες για το υπουργικό συμβούλιο και τα κυβερνητικά αξιώματα, γίνεται όλο και πιο προφανές ότι η Αδελφότητα έχει την πρόθεση ν’ αποκτήσει βασικών τομέων της εξουσίας.
Ο δρόμος προς τα εμπρός
Η Αδελφότητα δείχνει κάποια προθυμία να βρει διαπραγματευτικούς μηχανισμούς τις τελευταίες ημέρες, προτείνοντας, για παράδειγμα, τη δημιουργία μιας επιτροπής που θα επιλέγει τις τροποποιήσεις που πρέπει να γίνουν στο σύνταγμα. Οι λεπτομέρειες δεν είναι σαφείς, αλλά τουλάχιστον έχουν αρχίσει να το σκέφτονται. Έχουν θέσει επίσης το ενδεχόμενο τροποποίησης του εκλογικού νόμου, αλλά η Αδελφότητα φαίνεται να υποστηρίζει δύο απόψεις, από τη μία να επιτίθεται συνεχώς στην αντιπολίτευση επειδή η τελευταία είναι η αιτία όλων των προβλημάτων, ενώ από την άλλη να την προτρέπει επίσης να διαπραγματευτεί. Εν τέλει, υπάρχει ελάχιστη εμπιστοσύνη μεταξύ των πλευρών και πολλή ασάφεια στις θέσεις που παίρνουν, γεγονός το οποίο μας φέρνει στο θέμα του αιγυπτιακού στρατού.
Ένα μέρος, όχι κατ’ ανάγκη η πλειοψηφία, αλλά ένα μέρος της πολιτικής τάξης, ιδίως η κοσμική τάξη, ελπίζει ότι όσο η κρίση κλιμακώνεται, ο στρατός θα πρέπει να παρέμβει, είτε να αναγκάσει τον Morsi να κάνει περισσότερες παραχωρήσεις, ή, σε μια πιο ριζοσπαστική κίνηση, να καθαιρέσει την κυβέρνηση του Morsi, πράγμα το οποίο φαίνεται να είναι ευσεβής πόθος από μέρους τους. Ο στρατός είναι σαφώς ιδιαίτερα θορυβημένος από την αναρχία σε πόλεις όπως το Πόρτ Σαΐντ και το Σουέζ, αλλά και στις βιομηχανικές πόλεις του Δέλτα του Νείλου, όπου τα σύμβολα της κρατικής εξουσίας, όπως γραφεία του κυβερνήτη έχουν δεχτεί επίθεση. Αν και μέχρι στιγμής έχει αποφύγει την αντιπαράθεση με τους διαδηλωτές κι έχει αφήσει αυτή τη δουλειά στην αστυνομία, στο στρατό έχουν δοθεί εξουσίες σύλληψης και μπορεί να βρεθεί σύντομα σε αυτό το σενάριο. Από την αδυναμία της αστυνομίας και την αυξανόμενη αίσθηση ότι είναι οι υπεύθυνοι για τη βία, ο στρατός θα μπορούσε πιθανότατα να αναγκαστεί να δράσει.
Υπάρχουν δύο πιθανές εκβάσεις: ότι οι διαπραγματεύσεις θα πετύχουν κάτι, αν και είναι πιθανό να είναι μια πολύ εύθραυστη διαδικασία και η ηρεμία δε θα επιστρέψει αμέσως, ως επί το πλείστον επειδή η δυσπιστία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων θα παραμείνει, ή ότι ο στρατός θα αποφασίσει να στηρίξει την κυβέρνηση Μόρσι και θα προχωρήσει στην καταστολή των διαδηλώσεων. Μέχρι στιγμής οι ομάδες που έχουν πάρει μέρος στον εθνικό διάλογο, εκτός από τους εκπροσώπους είναι ο Πρόεδρος και το ΔΣ, είναι όλα τα μετριοπαθή ισλαμικά κόμματα. Υπήρξαν επίσης και άλλες προτάσεις για τη δημιουργία μιας δεκαμελούς επιτροπής για την αναθεώρηση του συντάγματος που θα περιλαμβάνει αρχικά τέσσερις αντιπροσώπους της NSF, αλλά και πάλι αυτό ήταν ολίγον τι διφορούμενο. Οι πιο γόνιμες διαπραγματεύσεις ή και παραχωρήσεις θα μπορούσαν γίνουν σε κάποιο είδος κυβέρνησης εθνικής ενότητας, αν και η κυβέρνηση δήλωσε μόλις χθες ότι ο τωρινός πρωθυπουργός θα παραμείνει και το νέο του υπουργικό συμβούλιο θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές.
Υπάρχουν δύο μινιμαλιστικές θέσεις που θα μπορούσαν να είναι καρποφόρες αν τις υιοθετήσει η αντιπολίτευση στο δρόμο προς τις βουλευτικές εκλογές. Αντί να απειλεί με τη διεξαγωγή ενός αντιπαραγωγικού μποϊκοτάζ των βουλευτικών εκλογών, η αντιπολίτευση θα πρέπει να απαιτήσει κάποιες τροποποιήσεις στον εκλογικό νόμο, διότι αυτές οι τροποποιήσεις δε θα βλάψουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και θα πρέπει να επιμείνει στην παρουσία διεθνών παρατηρητών. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν θετικό αν η αντιπολίτευση ζητήσει τη διεξαγωγή μιας αποστολής παρακολούθησης των βουλευτικών εκλογών από την ΕΕ και υπάρχουν ενδείξεις ότι η κυβέρνηση είναι πρόθυμη να συμφωνήσει με αυτό. Και πάλι, η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά, καθώς η αντιπολίτευση έρχεται συχνά αντιμέτωπη με κατηγορίες ότι ζητάει βοήθεια από το εξωτερικό εναντίον μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Αν γινόταν έκκληση για την παρουσία τόσο εγχώριων όσο και ξένων παρατηρητών, τότε αυτό θα συνέβαλε στη διασφάλιση ότι οι βουλευτικές εκλογές, όπου και διακυβεύονται τόσα πολλά, θα είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστες.
Του Issandr El Amrani
Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ:http://ecfr.eu/content/entry/commentary_egypt_out_of_control
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου