Με χαμόγελα συγκρατημένης αισιοδοξίας υποδέχθηκε η Διεθνής Κοινότητα την ανακοίνωση της συριακής κυβέρνησης για την αποδοχή της προταθείσας από τον ειδικό απεσταλμένο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και του Αραβικού Συνδέσμου βετεράνου Αλγερινού διπλωμάτη Lakhdar Brahimi, εκεχειρίας, λόγω της μουσουλμανικής εορτής Eid al – Adha (άρχισε χθες 26 Οκτωβρίου και θεωρητικά θα διαρκούσε τέσσερις ημέρες).
Του Υποστρατήγου ε.α. Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Ο Brahimi επιβεβαίωσε ότι η πλειονότητα των ομάδων που συνθέτουν τη Συριακή αντιπολίτευση έχει επίσης συμφωνήσει, ενώ και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Ahmet Davutoğlu όχι μόνο φάνηκε θετικός αλλά εξέφρασε την ευχή η κατάπαυση των εχθροπραξιών να συνεχισθεί και μετά το πέρας της θρησκευτικής εορτής. Παρόμοια δήλωση έκανε και η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Hillary Clinton.
Η διεθνής κοινότητα αναμφισβήτητα παρακολούθησε μέχρι τώρα με αμηχανία και παθητικότητα τις εξελίξεις της Συριακής κρίσης ίσως και εξ αιτίας της αδυναμίας του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ να παρέμβει με ψήφισμα (άσχετα αν το γεγονός αυτό «βόλεψε» πολλούς) λόγω της αρνησικυρίας (veto) από τη Ρωσία και την Κίνα. Αν μάλιστα δεν είχαμε και τα επεισόδια στην τουρκο-συριακή μεθόριο με τις μαζικές βολές πυροβολικού από μέρους της Τουρκίας οποίες προκάλεσαν απώλειες στις καθεστωτικές δυνάμεις, ως αντίποινα των βληθέντων βλημάτων όλμων την 3η Οκτωβρίου στη μικρή μεθοριακή πόλη Akçakale που προκάλεσαν τον θάνατο πέντε Τούρκων και τους μετέπειτα θεατρικούς λεονταρισμούς της, οι εξελίξεις θα δημοσιεύονταν με «ψιλά γράμματα» στα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Σήμερα με την αποδοχή αλλά και εφαρμογή της εκεχειρίας παρουσιάζεται η ευκαιρία μετά από 20 περίπου μήνες να έχουμε εκτόνωση και δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για συνεννόηση και διαπραγματεύσεις και σε δεύτερο χρόνο… γιατί όχι, την επίτευξη πολιτικού διακανονισμού. Το μπααθικό καθεστώς της Δαμασκού επιζητεί πλέον πολιτική διέξοδο καθόσον έστω και με τη «μη επικράτηση» των δυνάμεων των ανταρτών το συνεχιζόμενο τέλμα δεν το ευνοεί. Από την άλλη πλευρά τα μετριοπαθή στοιχεία της αντιπολίτευσης έχουν αντιληφθεί ότι δεν μπορούν να καταβάλουν τις καθεστωτικές δυνάμεις και να ελέγξουν εκτεταμένες περιοχές για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα βλέπουν τα ακραία ισλαμιστικά στοιχεία να ισχυροποιούνται. Η χώρα καθημερινά ερημώνεται και η ανθρωπιστική κρίση γίνεται όλο και πιο σοβαρή.
Η Τουρκία η οποία θα ήθελε για ευνόητους λόγους να έχει ηγετικό ρόλο σε μία στρατιωτική επέμβαση έλαβε, δυστυχώς γι’ αυτήν, μόνο την πολιτική υποστήριξη των Συμμάχων της στο ΝΑΤΟ. Η Συμμαχία δια στόματος του Γενικού Γραμματέα Rasmussen προτάσσει την πολιτική διευθέτηση της Συριακής κρίσης «πετώντας το μπαλάκι» στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Εκτιμάται ότι η Τουρκία δεν θα επιχειρούσε εντελώς μόνη της (όπως κάποιες εκτιμήσεις στην Ελλάδα την παρουσίαζαν σε καθημερινή σχεδόν βάση έτοιμη να εισβάλει στη Συρία) αν δεν είχε εκ των προτέρων σε απόλυτο βαθμό εξασφαλισμένη την επιτυχία.
Παράλληλα όμως διαπιστώνεται μία «κόπωση» από τη συνεχιζόμενη αδυναμία να επιβάλει τη δική της πολιτική η οποία όπως και στη Λιβύη διέγραψε κύκλους πριν σταθεροποιηθεί, ενώ όλο και περισσότερες φωνές στο εσωτερικό αντιτίθενται σε αυτή την πολιτική στρέφοντας τα βέλη στον Davutoğlu τον οποίο θεωρούν ως υπεύθυνο για πολλά «ατοπήματα» της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ένα ακόμα αγκάθι στο μάτι της Τουρκίας που περιπλέκει την κατάσταση, είναι ότι οι Κούρδοι της Συρίας απολαμβάνουν στις συμπαγείς περιοχές τους μία de facto αυτονομία μετά τη συντεταγμένη και οικειοθελή αποχώρηση του συριακού στρατού και της συριακής διοίκησης.
Η Ρωσία του Πούτιν κατέστησε σαφές με περίσσια κατηγορηματικότητα ότι δεν θα ανεχθεί καμία στρατιωτική ενέργεια εκ μέρους της Τουρκίας ή από οποιονδήποτε άλλον επιβεβαιώνοντας ότι δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τη Συρία παρά την κριτική που δέχεται από τη Δύση γι’ αυτό. Θα ευνοούσε όμως μία ομαλή καθεστωτική αλλαγή και απομάκρυνση του προέδρου Bashar al Assad ώστε να εξασφαλίσει την παρουσία και τα συμφέροντα της στην περιοχή. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία έχει για δεκαετίες στρατηγική στρατιωτική συνεργασία με τη Συρία διατηρώντας σημαντική ναυτική βάση στην Tartus, μεγάλο αριθμό τεχνικών συμβούλων στη χώρα και ότι 15% των εξαγωγών της σε αμυντικό υλικό κατευθύνεται στη Συρία, ενώ υπάρχουν και άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Δίπλα στη Ρωσική Ομοσπονδία βρίσκεται η Κίνα η οποία σημειώνουμε ότι έχει στενές σχέσεις με το Ιράν το οποίο χωρίς ενδοιασμούς στηρίζει το καθεστώς της Δαμασκού.
Αν και ποτέ οι ΗΠΑ δεν απέκλεισαν μία στρατιωτική επέμβαση ή τη δημιουργία ζωνών ασφαλείας (τουρκική επιδίωξη) εκτιμάται ότι αυτή δεν είναι μέσα στις πρώτες επιλογές του Προέδρου Obama (όταν μάλιστα οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι είναι απρόθυμοι και απορροφημένοι με την κρίση χρέους). Φαίνεται όμως ότι επέτρεψαν ως ένα βαθμό τον εξοπλισμό της συριακής αντιπολίτευσης μέσω της Τουρκίας με την οικονομική υποστήριξη του Κατάρ (ένας βασικός παρασκηνιακός «παίκτης»… της λεγόμενης αραβικής άνοιξης) και της Σαουδικής Αραβίας.
Ακόμα και ο υπερσυντηρητικός Ρεπουμπλικάνος προεδρικός υποψήφιος Willard Mitt Romney, ενώ δήλωσε ότι υποστηρίζει την αναγκαιότητα αλλαγής καθεστώτος στη Συρία, διευκρίνισε ότι θα συνεργασθεί όταν αποσαφηνισθεί η κατάσταση, μόνο με τα τμήματα της Συριακής αντιπολίτευσης που «μοιράζονται τις ίδιες πανανθρώπινες αξίες», αποκλείοντας με αυτό τον τρόπο τα ακραία ισλαμιστικά στοιχεία. Φαίνεται λοιπόν ότι κάποια μαθήματα από τη Λιβύη έγιναν μαθήματα.
Ενδεχόμενη κυριαρχία των ακραίων ισλαμιστών θα αποτελέσει μείζονα αποσταθεροποιητικό παράγοντα, έναν ακόμα εχθρικό θύλακα για τη Δύση και άμεση απειλή για την ασφάλεια του γειτονικού Ισραήλ. Φυσικά, σε μερικές εβδομάδες μετά τις προεδρικές εκλογές θα έχουμε σίγουρα μια πιο σαφή εικόνα για την πολιτική των ΗΠΑ.
Είναι γνωστό ότι η Συριακή αντιπολίτευση δεν αποτελεί μία συνεκτική οντότητα με όργανα και δομές οπότε θα διέθετε και «ενιαία φωνή». Αποτελείται από τρεις κύριες ετερογενείς οργανώσεις, το «Συριακό Εθνικό Συμβούλιο» που κυριαρχείται από ισλαμιστές όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, την «Εθνική Συντονιστική Επιτροπή» αποτελούμενη κυρίως από κεντροαριστερά στοιχεία και Κούρδους ακτιβιστές, και τον «Ελεύθερο Συριακό Στρατό» με αποσκιρτήσαντες στρατιωτικούς οι οποίοι εξορμούν από βάσεις στην Τουρκία. Πριν από έναν – δύο μήνες οι αρχηγοί της αντιπολίτευσης (…και είναι όντως πολλοί) δεν θα συζητούσαν απολύτως καμία προοπτική πολιτικής διευθέτησης και γι’ αυτό είχαν απορρίψει το σχέδιο έξι σημείων του τότε ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ – Αραβικού Συνδέσμου, πρώην Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Kofi Annan για κατάπαυση του πυρός και δημιουργία πλαισίου πολιτικής διευθέτησης. Τώρα, όπως προαναφέρθηκε αρκετοί από αυτούς έχουν αρχίσει να έχουν διαφορετική θεώρηση.
Οι διεθνείς κύκλοι αλλά και οι βασικοί παράγοντες οι οποίοι υποστήριξαν τη «στρατικοποίηση» της αντιπολίτευσης (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Τουρκία αλλά και μερικά άλλα μέρη… πιο διακριτικά), και υιοθέτησαν τη λανθασμένη άποψη ότι σε έναν εμφύλιο πόλεμο έχουμε λύση μόνο όταν το ένα από τα δύο (ή και περισσότερα) εμπλεκόμενα μέρη επιβάλλεται, προσδοκώντας στην επικράτηση της, αντιλαμβάνονται πλέον, έστω και αν δεν το παραδέχονται δημοσίως, τα αδιέξοδα αυτής της πολιτικής.
Μετά από όλα τα προαναφερθέντα αλλά και τον φόβο μίας ανεξέλεγκτης διάχυσης της κρίσης (έχουμε ήδη τις πρώτες ενδείξεις στον Λίβανο) διαβλέπουμε ότι έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες για να συγκληθεί σύντομα Διεθνής Διάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και του Αραβικού Συνδέσμου και με τη συμμετοχή εκτός της Συριακής κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, των ομόρων χωρών αλλά και της Σαουδικής Αραβίας και κυρίως της Αιγύπτου μία αξονικής χώρας για την ασφάλεια στην περιοχή και με μεγάλη βαρύτητα στον Αραβικό κόσμο. Εννοείται ότι θα πρέπει να παρευρίσκονται και οι λοιποί βασικοί «διεθνείς παίκτες» («international actors») όπως η Ρωσία, οι ΗΠΑ αλλά και η «κοιμώμενη» Ευρωπαϊκή Ένωση εάν θέλει να παραμείνει στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο. Κρίνεται όμως επιβεβλημένη η έκδοση σχετικού ψηφίσματος από το ΣΑ του ΟΗΕ προκειμένου να αυξήσει την πίεση στη Δαμασκό, να σταματήσει την περαιτέρω «στρατικοποίηση» της Συριακής αντιπολίτευσης και να δώσει πολιτική ισχύ στον Brahimi. Ο δε Αραβικός Σύνδεσμος ως διεθνές περιφερειακό όργανο θα πρέπει να έχει πρωταρχικό ρόλο.
Ταυτόχρονα με την προετοιμασία της Διεθνούς Διάσκεψης η Δαμασκός οφείλει να προχωρήσει σε δομικό μετασχηματισμό και ο πρόεδρος Assad θα πρέπει να αντιληφθεί (επωφελούμενος ή υποβοηθούμενος από κάποιου είδους διαρρύθμιση για το προσωπικό του μέλλον), ότι αποχωρώντας από την πολιτική σκηνή προσφέρει υπηρεσία στην πατρίδα του αποτρέποντας την τριχοτόμηση της. Ο Σύρος πρόεδρος είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί να κυβερνήσει την αυριανή Συρία διότι απέτυχε να εξασφαλίσει ειρήνη και προστασία στον λαό του.
Ολοκληρώνοντας την εκτίμηση για τις διαφαινόμενες προοπτικές κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά και στο πρόσωπο που θα ηγηθεί με πολιτικό ρεαλισμό της προσπάθειας μετάβασης στη νέα Συρία. Υπάρχουν δύο υψηλόβαθμοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι που αποστάτησαν το τελευταίο διάστημα, και οι οποίοι επιζητούν ρόλο στη μετά-Assad εποχή. Ο πρώην πρωθυπουργός Riyad Hijab (συναντήθηκε με τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Laurent Fabius και τον διπλωματικό σύμβουλο του Γάλλου Προέδρου την 19η Σεπτεμβρίου) και ο υποστράτηγος Manaf Tlass πρώην διοικητής ταξιαρχίας της επίλεκτης και πιστής στο καθεστώς Assad Προεδρικής Φρουράς, ένας «μποέμ» τύπος που προσπαθεί να λάβει υποστήριξη, από τον βασιλιά της Ιορδανίας Abdullah.
Όμως η εκτίμηση μας είναι ότι ο άνθρωπος – κλειδί για τη διαμόρφωση των μελλοντικών εξελίξεων θα είναι ο τεχνηέντως «παραγκωνισμένος» μετριοπαθής αντιπρόεδρος Farouk al Sharaa, μπααθικός «από κούνια», στενός συνεργάτης τόσο του πατέρα του Σύρου Προέδρου όσο και του ιδίου. Γιατί όμως αυτός και όχι κάποιος άλλος;
Ο 72χρονος Farouk al Sharaa έχει ταχθεί δημοσίως κατά της στρατιωτικής καταστολής (οι σκληροπυρηνικοί μπααθιστές τον θεωρούν καιροσκόπο!), είναι επικεφαλής της Διάσκεψης Εθνικού Διαλόγου, ενώ οι μετριοπαθείς της Συριακής αντιπολίτευσης θα τον έβλεπαν ως μεταβατική λύση μιας και το πρόσφατα αναθεωρημένο Συριακό Σύνταγμα επιτρέπει την αντικατάσταση του προέδρου από τον αντιπρόεδρο για χρονικό διάστημα δύο μηνών. Ο Αραβικός Σύνδεσμος μάλιστα έχει προτείνει την προσωρινή ανάληψη της ηγεσίας της Συρίας από τον αντιπρόεδρο κατά το πρότυπο της Υεμένης, ενώ κύκλοι στις ΗΠΑ αλλά και στο Ισραήλ (ως παλαιόθεν συνομιλητής τους) εκτιμάται ότι θα έβλεπαν θετικά αυτή τη λύση.
Οψόμεθα. Το γεγονός ότι ο Σύρος Πρόεδρος συμμετείχε στη σημερινή (26 Οκτωβρίου) πρωινή προσευχή σε τέμενος μίας ήρεμης πρωτεύουσας, αλλά και ότι η μοναδική περίπτωση παραβίασης της εκεχειρίας σημειώθηκε στα περίχωρα της πόλης Maaret al-Numan μάλλον ως θετικά προμηνύματα εκλαμβάνονται.
Η εκεχειρία είναι όμως πάντα εύθραυστη, και πολύ περισσότερο όταν δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι παρατηρητές να παρακολουθούν την τήρηση της.
*Ο Υποστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι ερευνητής και Κύριος Αναλυτής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (www.i-sda.eu). Έχει διατελέσει Εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, Εκπαιδευτής στην Σχολή του ΝΑΤΟ στο Oberammergau (ΝΑΤΟ SCHOOL) και Συντονιστής Αμυντικής Σχεδίασης στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (NATO/IMS)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου