Ο νέος εχθρός του κράτους θα είναι ο... πολίτης

By Phlip Stephens

Τρία πράγματα για τον κόσμο του αύριο που θα πρέπει να μας κάνουν να αναρωτηθούμε: Τα κράτη γίνονται πιο δεκτικά και λιγότερο ικανά. Οι πολίτες που έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ, γίνονται πιο απαιτητικοί από τους πολιτικούς άρχοντες. Συνδυάζοντας αυτά τα δύο έχουμε τη συνταγή για την αναζωπύρωση του εθνικισμού και των συγκρούσεων. 

Αυτή την εβδομάδα, το National Intelligence Council, η επιτροπή που βρίσκεται στην κορυφή των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, δημοσίευσε την τριμηνιαία έκθεσή της για το πώς μπορεί να μοιάζει ο κόσμος σε 20 χρόνια. Η έκθεση «Διεθνές Τάσεις 2030: Εναλλακτικοί Κόσμοι» είναι κάτι που όλοι πρέπει να διαβάσουν, ένας θησαυρός από προσεκτικά επιλεγμένα προϊόντα με προφητική ανάλυση και στρατηγική καθοδήγηση. 

Οι τίτλοι που προκύπτουν από αυτή την ανάλυση επικεντρώνονται στην προβολή της αμερικανικής ισχύος. Η Pax Americana, η περίοδος της αμερικανικής υπεροχής που ξεκίνησε το 1945, πλησιάζει στο τέλος της, σύμφωνα με τη NIC. Ε… και; Η μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος δεν αποτελεί είδηση. Αυτό που έχει σημασία όμως, είναι πως τώρα το παραδέχεται και η Ουάσιγκτον. Φήμες στην Ουάσιγκτον αναφέρουν πως στο Λευκό Οίκο υπήρχε νευρικότητα πριν από την κοινοποίηση της έκθεσης.

Πέρα από τους τίτλους, η ανάλυση της NIC είναι πολύ πιο ήπια από το γνωστό ρητό «ενισχύεται η Κίνα αποδυναμώνονται οι ΗΠΑ» που επαναλαμβάνουν τόσο συχνά όσοι υποστηρίζουν ότι σε λίγο καιρό θα μας κυβερνά όλους το Πεκίνο. Κατ’ αρχήν, ακόμη και οι Κασσάνδρες – και σχεδόν κάθε σοβαρός αναλυτής – πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θα βρίσκονται μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων το 2030. Απλώς θα πρέπει να δουλέψουν περισσότερο για να πετυχαίνουν τα πράγματα με το δικό τους τρόπο. 

Η έκθεση καλεί τον αναγνώστη να κρίνει εκείνος κατά βούληση εάν θα είναι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος για το μέλλον. Είναι αδιαμφισβήτητα θετικό το γεγονός ότι η παγκόσμια μεσαία τάξη θα αυξηθεί κατά 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους; Τι θα γίνει με τις πιέσεις που θα ασκηθούν στους διεθνείς φυσικούς πόρους; 

Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, ο κόσμος ζει πιο υγιεινά αλλά, ο πληθυσμός γερνάει. Η τεχνολογία υπόσχεται να πολλαπλασιάσει τις προσωπικές μας σχέσεις και να μας δώσει πρόσβαση στη γνώση. Είναι όμως, επίσης ένα θανάσιμο όπλο στα χέρια των τυραννικών καθεστώτων και των τρομοκρατών. 
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο από σχιστόλιθο θα παράσχουν την απαιτούμενη ενέργεια, όμως η κλιματική αλλαγή απειλεί την ασφάλεια την ευημερία μας ίσως ακόμη και το ίδιο το μέλλον του πλανήτη. 

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο κόσμος αλλάζει πιο γρήγορα από ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία και πως οι περισσότεροι εξ ημών ακόμη διστάζουν να βγουν από τα σημερινά πλαίσια. 

Ο Κέινς είχε δει το πρόβλημα πολύ πριν υπάρξει η ψηφιακή εποχή. «Η σκέψη ότι το μέλλον μπορεί να είναι τόσο διαφορετικό από το παρόν, είναι τόσο αποκρουστική για το συμβατικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς που οι περισσότεροι από εμάς αντιδρούμε με μεγάλες αντιστάσεις στην πράξη», είχε γράψει. 

Για μένα, το πιο συναρπαστικό σημείο κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες θα επικεντρωθεί στην αλληλεπίδραση της μετατόπισης δύο μεγάλων δυνάμεων. Η πρώτη είναι η γνωστή μετατόπιση από τη Δύση προς Ανατολάς. Μέχρι το 2030, η Ασία θα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στους περισσότερους δείκτες που αποτυπώνουν την εξουσία. Αυτό όμως, δεν αφορά μόνο την Κίνα και την Ινδία. Το Μεξικό, η Ινδονησία, η Τουρκία, το Βιετνάμ, το Ιράν και άλλοι έχουν τη δυνατότητα να γίνουν σημαντικές δυνάμεις. Αυτός θα είναι ο μετα-δυτικός κόσμος, όπου οι ΗΠΑ θα δυσκολευθούν να προσδιορίσουν τη θέση τους. 

Η πιο εντυπωσιακή μετατόπιση εξουσίας όμως, θα αφορά τη μείωση της ισχύος του κράτους. Αυτό συμβαίνει εδώ και λίγο καιρό. Οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, στη Δύση αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη, αποδυναμώνονται από την παγκοσμιοποίηση – χάνουν την ισχύ τους έναντι των πολυεθνικών κυβερνήσεων, από την κινητικότητα των κεφαλαίων και τα διασυνοριακά δίκτυα. 

Η NIC αναφέρει ότι η δεύτερη μετατόπιση είναι από το κράτος στο άτομο. Η έκθεση δίνει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την εξέλιξη που θα αλλάξει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται οι κοινωνίες. 

Στα ανερχόμενα κράτη, η αυξανόμενη ευημερία και η ανέξοδη τεχνολογία επικοινωνίας οδηγούν στη χειραφέτηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων που ήταν αποκλεισμένοι από την πολιτική. Οι γυναίκες σχεδόν σε όλο τον κόσμο εξασφαλίζουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην εκπαίδευση και αποκτούν νέα φωνή στην πολιτική. 

Πήραμε μία γεύση με τις εξεγέρσεις στη Μέση Ανατολή, αλλά η τάση θα ξεπεράσει κατά πολύ τον αραβικό κόσμο. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι ανέκαθεν φοβούνταν τις κοινωνικές και πολιτικές προσδοκίες που θα δημιουργήσει η ανάδειξη της μεσαίας τάξης της χώρας. 

Οι περισσότερες από αυτές τις εξελίξεις είναι ήπιες. Ένας κόσμος όπου οι γυναίκες θα είναι πιο ισχυρές σίγουρα θα είναι πολύ πιο ασφαλής από μία ισορροπία διεθνών σχέσεων που ορίζονται από την αλαζονεία των ανδρών. Στη Δύση, η ψηφιακή επανάσταση θα πρέπει να θεωρηθεί ως επέκταση και όχι ως απειλή της δημοκρατίας. 

Τα απολυταρχικά καθεστώτα και οι δημοκρατικοί ηγέτες ανά τον κόσμο που εξακολουθούν να εφαρμόζουν τις παλαιές πρακτικές της πολιτικής του κομματισμού και της ευνοιοκρατίας θα θεωρήσουν ότι η απώλεια της ισχύος τους είναι παράγοντας αποσταθεροποίησης. 

Είναι όμως, απειλή η διάχυση της εξουσίας; Το πρόβλημα είναι πως τα κράτη θα λειτουργούν σε ένα πιο κατακερματισμένο και απρόβλεπτο διεθνές τοπίο. Ο κόσμος γίνεται πολύ-πολικός, αλλά παράλληλα και λιγότερο πολύπλευρος. Τα ανερχόμενα κράτη αντιμετωπίζουν με φθόνο την εθνική κυριαρχία. Οι πολιτικοί της Δύσης είναι διστακτικοί με την παράδοση εξουσίας στους διεθνείς οργανισμούς. 

Το παράδοξο είναι πως η κατάσταση αυτή καθιστά ακόμη δυσκολότερο για τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τις ανασφάλειες που προβληματίζουν περισσότερο τους πολίτες τους. Τα προβλήματα του μέλλοντος θα είναι η ανεξέλεγκτη μετανάστευση, το οικονομικό offshoring, η χρηματοοικονομική αστάθεια, η κλιματική αλλαγή, τα μη συμβατικά όπλα, το διασυνοριακό έγκλημα και η τρομοκρατία. Κανένα κράτος μεμονωμένα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα.

Για να ανακτήσουν την ισχύ τους οι κυβερνήσεις θα πρέπει να λειτουργήσουν συντονισμένα. Ο κίνδυνος είναι ότι θα επιδιώξουν να επιρρίψουν τις ευθύνες σε κάποιο τρίτο αντί να κοιτάξουν στον καθρέφτη για την άνοδο του εθνικισμού. 

Πηγή http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/194/articles/745796/ArticleFTgr.aspx#.UMscG0lOCZE.facebook