THE GLOBAL CHESSBOARD: Η τουρκική πολιτική της τρομοκρατίας

Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2015

Η τουρκική πολιτική της τρομοκρατίας

Διαδηλώτρια δίπλα σε σημαία του ΡΚΚ σε πορεία στην Μασσαλία προς τιμήν των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης αυτοκτονίας στην διαδήλωση φιλοκούρδων ακτιβιστών και ομάδων πολιτών στην Άγκυρα. 17 Οκτωβρίου 2015. JEAN-PAUL PELISSIER / REUTERS

Υπάρχει ένας μακρόχρονος μύθος στην Τουρκία για τους αξιωματικούς της εγχώριας Υπηρεσίας Πληροφοριών -ότι η πεμπτουσία της μεταμφίεσης ενός νέου πράκτορα στο πεδίο είναι να υποδύεται τον μικροπωλητή Simit (τουρκικά κουλούρια) ενώ κατασκοπεύει σε ένα κολέγιο ή σωματείο ύποπτο για υπονομευτική δράση. Αφού βρει ένα βολικό σημείο για να πωλεί κουλούρια κοντά στον τόπο που του έχει ανατεθεί, ο κατάσκοπος-πωλητής στην συνέχεια θα πραγματοποιεί μια καθημερινή ρουτίνα λαθρακρόασης και επιτήρησης. Είτε πρόκειται για γελοιοποίηση της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Τουρκίας (ΜΙΤ) από την Αριστερά είτε όχι, από τις 11 Σεπτεμβρίου 2001 υπήρξε μια εκθετική αύξηση του αριθμού των προμηθευτών κουλουριών και λαχειοπωλών γύρω από την παλιά πολυκατοικία μου στην Άγκυρα, η οποία εφάπτεται της πύλης του προξενείου της πρεσβείας των Ηνωμένων Πρεσβεία.

Ακόμη και αν οι πράκτορες της MIT χρησιμοποιούν περισσότερο εξελιγμένα μέσα αναγνώρισης και καμουφλάζ, το κύρος του οργανισμού είναι σε ένα ιστορικό χαμηλό. Η τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα στις 10 Οκτωβρίου ήταν η πιο θανατηφόρα στην σύγχρονη ιστορία του κράτους, η οποία στοίχισε δεκάδες ζωές αθώων και άφησε εκατοντάδες τραυματίες. Πολλοί Τούρκοι είναι δυσαρεστημένοι με την συλλογή πληροφοριών από την ΜΙΤ -κατηγορώντας το σώμα για ερασιτεχνισμό και ανικανότητα. Είναι ίσως άδικο να καταστήσουμε την MIT εξ ολοκλήρου υπεύθυνη, αλλά για να καταλάβουμε πώς να αποτραπούν μελλοντικές επιθέσεις, η Τουρκία πρέπει να έχει μια πιο προηγμένη συζήτηση σχετικά με το πώς συνέβη αυτό.

ΧΑΜΕΝΑ ΣΗΜΑΔΙΑ

Περίπου στις δέκα το πρωί, στις 10 Οκτωβρίου, δύο βομβιστές αυτοκτονίας στόχευσαν μια ειρηνική διαδήλωση κοντά στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό -το σύνηθες σημείο συγκέντρωσης των διαδηλωτών στην Άγκυρα καθώς πορεύονται προς την πλατεία Sihhiye Meydani, όπου πραγματοποιούνται οι διαδηλώσεις. Στα θύματα της επίθεσης περιλαμβάνονται μέλη εμπορικών και εργατικών συνδικάτων και πολιτικών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP). Η αρχική έκθεση των ερευνητών της σκηνής του εγκλήματος επιβεβαίωσε ότι δύο υπερσύγχρονες βόμβες διασποράς (shrapnel bombs) που περιείχαν δέκα κιλά ΤΝΤ και χαλύβδινα ρουλεμάν είχαν πυροδοτηθεί στην πλατεία. Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή (και η ερευνητική ομάδα τόσο πρόχειρη) που ένας τηλεοπτικός ανταποκριτής ανέφερε, δύο ημέρες μετά την επίθεση, ότι κομμένα μέλη ανθρώπων κρέμονταν ακόμα από κλαδιά δέντρων περίπου εκατό μέτρα μακριά από το σημείο της έκρηξης.

Αμέσως μετά την βομβιστική επίθεση, οι επιζώντες άρχισαν να αναζητούν αστυνομικούς, μόνο για να συνειδητοποιήσουν ότι δεν υπήρχε κανένας για να βρουν. Φαινόταν παράξενο σε πολλούς ότι η κυβέρνηση δεν είχε αποστείλει δυνάμεις ασφαλείας στην περιοχή: Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Άγκυρας, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο αρχηγείο της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και της Γενικής Διεύθυνσης της Αστυνομίας, είναι σχεδόν πάντα υπό κυβερνητική εποπτεία κατά την διάρκεια διαδηλώσεων. Εκ των υστέρων, πολλοί ακτιβιστές που έζησαν εκείνη την ημέρα αναθυμήθηκαν ότι η έλλειψη οχημάτων των «ΜΑΤ» στον χώρο θα έπρεπε να ήταν ένα σαφές προειδοποιητικό σημάδι ότι κάτι ήταν έτοιμο να πάει τρομερά λάθος -το υπονοούμενο ήταν ότι οι αξιωματικοί γνώριζαν κάτι που δεν ήξεραν οι διαδηλωτές. Όταν η αστυνομία έφθασε τελικά, ήρθε με δακρυγόνα και κλομπ για να διαλύσει το πλήθος.

Από εκείνο το σημείο και μετά, ως επί το πλείστον ψέκαζαν τους γιατρούς που βοηθούσαν τους τραυματισμένους. Στην πραγματικότητα, μια αρκετά μεγάλη ομάδα γιατρών από τον τουρκικό Ιατρικό Σύλλογο είχε παραστεί στην διαδήλωση. Χωρίς την παροχή των πρώτων βοηθειών, ο αριθμός των νεκρών (102 άτομα μέχρι τώρα, σύμφωνα με κυβερνητικούς λογαριασμούς) θα ήταν σίγουρα πολύ υψηλότερος.

Το χάος εκείνη την ημέρα ήταν αποκαρδιωτικό. Ταξί εθελοντικά έκαναν διαδρομές μεταξύ του σταθμού της Άγκυρας και των γειτονικών νοσοκομείων˙ εγκαταλειμμένα πανό χρησιμοποιήθηκαν ως φορεία για την μεταφορά πτωμάτων˙ ένα όχημα της αστυνομίας με σπασμένα παράθυρα μετατράπηκε από τους πολίτες σε ασθενοφόρο. Το όλο περιστατικό ήταν τόσο φοβερό που έχει ήδη καταγραφεί στα χρονικά της τουρκικής ιστορίας ως «Μαύρο Σάββατο».

Διαδηλωτές μεταφέρουν ψεύτικα φέρετρα σε πορεία στους δρόμους της Φρανκφούρτης, για να τιμήσουν τα θύματα της βομβιστικής επίθεσης στην Άγκυρα το Μαύρο Σάββατο σε διαδήλωση φιλοκούρδων ακτιβιστών και ομάδων πολιτών. 14 Οκτωβρίου 2015. KAI PFAFFENBACH / REUTERS
------------------------------------

ΓΝΩΣΤΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ

Αν οι βομβιστές αυτοκτονίας ήταν άγνωστοι, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου πιθανόν θα είχε αντιμετωπίσει μικρότερη δημόσια κατακραυγή. Αλλά ένας από τους τρομοκράτες, ο Yunus Emre Alagoz, ήταν επίσημα καταγεγραμμένος ως πρόσωπο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις τουρκικές Υπηρεσίες πληροφοριών και φέρεται ότι είχε στρατολογηθεί από τζιχαντιστές για λογαριασμό του ISIS [1]. Ο Alagoz διατηρούσε ένα τεϊοποτείο στο Adiyaman [2], το οποίο φέρεται να δούλευαν και να σύχναζαν νεοσύλλεκτοι τρομοκράτες που βρίσκονταν υπό αστυνομική επιτήρηση. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης μέχρι που δημοσίευσαν αστυνομικές καταγραφές μιας συνομιλίας σε κινητό τηλέφωνο που ο Alagoz πραγματοποίησε στις 17 Μαΐου, όπου καταγράφηκε να κάνει αποχαιρετισμούς –γεγονός που καταδεικνύει ότι μια επίθεση ήταν επικείμενη.

Ο Alagoz είναι ο μεγαλύτερος αδελφός ενός άλλου γνωστού τρομοκράτη, του Şeyh Abdurrahman Alagoz, ο οποίος πραγματοποίησε μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στην Suruç [3] τον περασμένο Ιούλιο, σκοτώνοντας τον εαυτό του μαζί με 33 αριστερούς και φιλοκούρδους ακτιβιστές. Ο Seyh Abdurrahman είχε συλληφθεί, είχε ανακριθεί από την τουρκική αστυνομία, και στην συνέχεια αποφυλακίστηκε μια ημέρα πριν από την εκτέλεση της βομβιστικής επίθεσης τον Ιούλιο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του κατάφερε να αποφύγει την αστυνομία και εξαφανίστηκε από τους αξιωματικούς των Μυστικών Υπηρεσιών πριν πυροδοτήσει το [γεμάτο βόμβες] γιλέκο του. Προφανώς, ο δεύτερος βομβιστής, ο Omer Deniz Dundar [4], ήταν συχνός πελάτης του τεϊοποτείου του Alagoz. Ο Dundar συνελήφθη τον Μάιο του 2015, ανακρίθηκε από την αστυνομία και στην συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος χωρίς κατηγορίες. Ίσως το χειρότερο από όλα, οι οικογένειες των τρομοκρατών που ενεπλάκησαν στις βομβιστικές επιθέσεις του Suruç και της Άγκυρας μέχρι που είχαν κοινοποιήσει στην αστυνομία τους δεσμούς των παιδιών τους με το ISIS (μερικοί ήδη από το 2013), ζήτησαν να ενημερωθούν για την τύχη τους στην Συρία, και παρακάλεσαν τις τουρκικές Αρχές να τους φέρει πίσω.

Η αυξανόμενη δημόσια ανησυχία σχετικά με την απάντηση της κυβέρνησης στις επιθέσεις ανάγκασε τον Τούρκο υπουργό Εσωτερικών Efkan Ala να αποστρατεύσει αρκετούς διοικητές της αστυνομίας, καθώς και να παραδεχθεί ότι ίσως να υπάρχουν κενά ασφαλείας που επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί η επίθεση. Ομοίως, ο Νταβούτογλου γεμάτος λύπη ανακοίνωσε ότι οι Αρχές ανακάλυψαν 30 γιλέκα αυτοκτονίας [5] και κυκλοφόρησε φωτογραφίες του προφίλ 19 υπόπτων βομβιστών -όλα μέλη ενός εν υπνώσει πυρήνα στο Adiyaman που αποκαλούνται Dokumacilar [6] (Υφαντές). Δυστυχώς, ο Νταβούτογλου υποστηρίζει ότι θα ήταν ενάντια στον «δημοκρατικές αρχές» της Τουρκίας να ενεργήσει με βάση αυτές τις πληροφορίες και να συλλάβει μέλη ενός εν υπνώσει πυρήνα [7], επειδή εξακολουθεί να υπάρχει εύλογη αμφιβολία για τις προθέσεις τους. «Δεν μπορούμε να ενεργήσουμε όπως η Συρία», είπε. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση ψήφισε ένα αμφιλεγόμενο Πακέτο Εσωτερικής Ασφάλειας [8] πέρσι, που της επιτρέπει να συλλαμβάνει διαφωνούντες με βάση την «εύλογη αμφιβολία», στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο Νταβούτογλου υποστηρίζει ότι οι πληροφορίες της MIT θα χρειαστούν περισσότερη επαλήθευση πριν μπορέσει να δράσει η κυβέρνηση.

«ΜΑΤ» κάνουν χρήση δακρυγόνων για να διαλύσουν διαδηλωτές, κατά την διάρκεια μιας διαμαρτυρίας ενάντια στις εκρήξεις βομβών του Σαββάτου στην Άγκυρα, στην κυριαρχούμενη από Κούρδους νοτιοανατολική πόλη Ντιγιαρμπακίρ, στην Τουρκία, στις 12 Οκτωβρίου 2015. SERTAC KAYAR / REUTERS
-----------------------------------

Η επαλήθευση των πληροφοριών είναι αναμφίβολα μια δύσκολη δουλειά. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό είναι κάτι στο οποίο ειδικεύεται ο επικεφαλής της ΜΙΤ, Hakan Fidan [9]. Ο Fidan είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στις διεθνείς σχέσεις, με εμπειρία στα συστήματα πληροφοριών. Η διατριβή του, «Η διπλωματία στην εποχή της πληροφορίας: Η χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής στην επαλήθευση», ασχολείται με την ενδιαφέρουσα σχέση ανάμεσα σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί επανάσταση της πληροφορίας και διαχείριση συγκρούσεων. Στην διατριβή του, ο Fidan διερευνά λεπτομερώς τις θεωρητικές και πρακτικές χρήσεις του ελέγχου, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο έλεγχος έχει γίνει πρόσφατα πιο ζωτικής σημασίας στις αναλύσεις ασφαλείας οι οποίες ανιχνεύουν την εξαπάτηση και τις παραπλανητικές πληροφορίες, από όσο για την επιβεβαίωση επικείμενων τρομοκρατικών επιθέσεων.

Φέρνοντας στο νου το ολίσθημα ασφαλείας που οδήγησε στην τραγωδία της Άγκυρας, ο Fidan υποστηρίζει ότι οι καλές πληροφορίες δεν μπορούν να εγγυηθούν την καλή πολιτική, και ότι οι κακές πληροφορίες συμβάλλουν σχεδόν πάντα στην αποτυχία της πολιτικής. Ανάμεσα στις πολλές προτάσεις του για την βελτίωση των δυνατοτήτων συλλογής πληροφοριών της Τουρκίας ήταν η ανάπτυξη ενός ευρύτερου δικτύου αναγνώρισης και η απόδοση μεγαλύτερης σημασίας σε ορισμένες χώρες (δηλαδή, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες), που ενσωμάτωσαν επιτυχώς τα συστήματα πληροφοριών τους στην χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Αν είχαν υλοποιηθεί, είναι δίκαιο να πούμε ότι οι πράκτορες υπό τον Fidan θα είχαν επισκιάσει τους προκατόχους τους, οι οποίοι στέκονταν πίσω από τα καροτσάκια με τα κουλούρια. Δυστυχώς, η δίδυμη βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα κατέστησε απολύτως σαφές ότι η ΜΙΤ εξακολουθεί να μαστίζεται από δυσλειτουργικότητα.

Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι παρατηρητές έχουν κατηγορήσει την κυβέρνηση για την επίθεση. Στην ομίχλη λίγα λεπτά μετά την βομβιστική επίθεση, ο συμπρόεδρος του HDP, Selahattin Demirtas, κατηγόρησε την κυβέρνηση [10] για συνενοχή. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου, κατά τις οποίες το HDP κέρδισε 80 κοινοβουλευτικές έδρες, οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία έχουν βάλει στο στόχαστρο αποκλειστικά τις διαδηλώσεις των Κούρδων [11]. Κουρδικές προσωπικότητες συνεπώς αναρωτιούνται αν υπάρχει κάποια σύνδεση. Εάν κάποιος ρωτήσει τους ντόπιους, το ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση του ΑΚΡ ήταν απλά αμελής ή αγνόησε σκόπιμα τις υπάρχουσες πληροφορίες σχετικά με τις πιθανές πράξεις τρομοκρατίας, και ως εκ τούτου είναι συνένοχη.

Παρ’ όλες τις αποδείξεις που δείχνουν προς το ότι το ISIS ευθύνεται για την επίθεση, η κυβέρνηση θεωρεί την επίθεση ως εκκινηθείσα από ένα «τρομοκρατικό κοκτέιλ» [12] στο οποίο εμπλέκονται το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ) και το επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Κόμμα-Μέτωπο (DHKP -C). Ο Νταβούτογλου μέχρι που υπονόησε την συμμετοχή της παράνομης οργάνωσης που ονομάζεται «Παράλληλο κράτος» [13], η οποία διείσδυσε στο Τμήμα Πληροφοριών της Αστυνομίας και επιδιώκει να ανατρέψει το κράτος.

Ακόμη και αν το Μαύρο Σάββατο γίνεται αντιληπτό ως ένας εθνικός ιστός καταχρήσεων και αμέλειας, το ερώτημα παραμένει: Τι θα πρέπει να κάνει η τουρκική κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκάλεσε την κρίση αυτή εξαρχής; Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης θα έλεγαν ότι το ΑΚΡ θα πρέπει να σταματήσει τις δικαιολογίες και να παραδεχτεί την ευθύνη του αντί να λογοκρίνει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τις ειδήσεις που σχετίζονται με την βομβιστική επίθεση ή να περιορίζει την πρόσβαση των δικηγόρων στα αρχεία της έρευνας και του κατηγορητηρίου προηγούμενων επιθέσεων. Αυτό που η Τουρκία χρειάζεται πραγματικά είναι μια συνεκτική στρατηγική για την καταπολέμηση του ISIS. Η χλιαρή στάση της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στο να απαλλαγεί από το ISIS έχει ανοίξει το δρόμο για την τρομοκρατική οργάνωση ώστε να δημιουργήσει ένα ευρύ δίκτυο κρυφών πυρήνων τα τελευταία χρόνια. Ως εκ τούτου, πέραν του ολισθήματος στο δίκτυο πληροφοριών της Τουρκίας, πολύ φταίξιμο θα μπορούσε να πέσει στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Παρά το σηκωμένο δάχτυλο και την αταξία μετά την βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα, ένα πράγμα είναι βέβαιο: Το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας, καθώς και η ασφάλεια της, είναι σε μεγάλο κίνδυνο.

Onur Isci

ΠΗΓΗ: http://foreignaffairs.gr/articles/70563/onur-isci/i-toyrkiki-politiki-tis-tromokratias?page=show

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-10-28/turkeys-politi...