Παιχνίδια ισχύος: Τα ιρανικά ενεργειακά σχέδια στο Ιράκ

Ένας εργαζόμενος στην αίθουσα ελέγχου κατά την διάρκεια των εγκαινίων του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Σαντρ Σίτι της Βαγδάτης, στις 24 Απριλίου 2011. KAREEM RAHEEM / REUTERS

Η εκτέλεση του Σιίτη κληρικού Sheikh Nimr al-Nimr από την Σαουδική Αραβία [1] και η μετέπειτα καταστροφή της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη από Ιρανούς [2] έχει δημιουργήσει μια πλημμύρα άρθρων σχετικά με την στρατιωτική και θρησκευτική διάσταση της διαμάχης μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας [3 ]. Μερικοί έχουν προχωρήσει ως το σημείο να διακηρύξουν έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας [4]. Ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά του αληθινού Ψυχρού Πολέμου, φυσικά, ήταν τα οικονομικά δώρα που δόθηκαν και στις δύο χώρες, με την μορφή της ανταγωνιστικής ξένης βοήθειας από την Μόσχα και την Ουάσιγκτον. Αυτό το στοιχείο του Ψυχρού Πολέμου επιστρέφει στην μόδα, αν και τώρα είναι οι γείτονες του Ριάντ και της Τεχεράνης που επωφελούνται.

Ένας γείτονας που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Ιράν [5] είναι το Ιράκ [6]. Η Τεχεράνη έχει υποστηρίξει χρηματοδοτικά ιρακινά ενεργειακά έργα [7] -συγκεκριμένα την κατασκευή σταθμών ηλεκτροπαραγωγής μεγάλης κλίμακας στον κυρίως σιιτικό νότιο ως έναν τρόπο για να τραβήξει την Βαγδάτη στην τροχιά της Τεχεράνης μέσω του πολιορκούμενου τομέα ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ [8]. Η στρατηγική αυτή κάνει το Ιράκ πιο ευαίσθητο στην ιρανική επιρροή [9] ενώ επιτρέπει στην Τεχεράνη να αποφύγει δαπανηρές εμπλοκές μέσω στρατιωτικής επέμβασης. Πράγματι, η κατασκευή του ιρανικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας [10] στο πλαίσιο αυτό, είναι καλύτερο να θεωρείται ως οικονομική συνιστώσα του μακροπρόθεσμου σχεδίου του Ιράν να κατασκευάσει μια σιιτική σφαίρα επιρροής [11], η οποία εκτείνεται από το Ιράκ και την Συρία προς την Μεσόγειο ως ανάχωμα εναντίον της σουνιτικής υπερδύναμης, της Σαουδική Αραβίας [12]. Η ανάπτυξη των εργοστασίων αυτών από ιδιωτικές ιρανικές εταιρείες θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για το Ιράκ. Γενικότερα, τα έργα αυτά είναι ένα σημάδι ότι ο Ψυχρός Πόλεμος στην Μέση Ανατολή [13] παραμένει ακλόνητος.

ΦΩΤΑ ΣΒΗΣΤΑ

Ο άλλοτε ευημερών τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ είχε τρωθεί σημαντικά από τις συμμαχικές αεροπορικές επιθέσεις στον πόλεμο του Κόλπου και στον πόλεμο του Ιράκ [14]. Από μια παραγωγή 10.000 μεγαβάτ στην ακμή του το 1990, η παραγωγική ικανότητα του κλάδου μειώθηκε στα 2.500 μεγαβάτ το 1991. Ως αποτέλεσμα, το Ιράκ έχει αντιμετωπίσει συνεχείς και εξοντωτικές ελλείψεις ενέργειας, παρά τις προσπάθειες για την ανοικοδόμηση του ενεργειακού τομέα˙ ακόμη και κατά τις χειρότερες χρονιές της εξέγερσης των Σουνιτών του 2005-06, οι πολίτες εξέφραζαν περισσότερη δυσαρέσκεια [15] για την έλλειψη κλιματισμού στο Ιράκ παρά για την έλλειψη ασφάλειας.

Παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια στο Ιράκ [16] ήταν αισθητό [17] σε ολόκληρη [18] την χώρα [19] επί χρόνια, αυτές τις μέρες τα προβλήματα γίνονται πολύ χειρότερα στις σουνιτικές περιοχές. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ετήσια έκθεση του ιρακινού Υπουργείου Ηλεκτρισμού [20] [21], υπάρχουν περίπου 66 μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την χώρα (εκτός των περιοχών που ελέγχονται από την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση KRG), και ενώ η ηλεκτροπαραγωγική ισχύς τους έχει βελτιωθεί από το 1991, εξακολουθούν να παρέχουν μόνο μέχρι 7.700 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας.

JOSH REEDER
---------------------------------

Αλλά στις μεγάλες σουνιτικές περιοχές της χώρας που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος [22] (επίσης γνωστό ως ISIS [23]), τα νέα ενεργειακά έργα έχουν ανασταλεί. Υπάρχουν ακόμα περίπου επτά μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτές τις περιοχές, ικανές να παράγουν από 1.200 έως 1.700 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας. Η αιχμή της ζήτησης στην περιοχή απαιτεί οτιδήποτε από 18.700 έως 22.000 MW, αφήνοντας ένα έλλειμμα 11.000-14.000 MW ηλεκτρικής ισχύος που χρειάζεται η περιοχή για να θεωρείται σταθερή.

Εν τω μεταξύ, περιοχές που ελέγχονται από την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν [24] (KRG) έχουν δει μαζικές ξένες επενδύσεις [25], κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την πρόσβαση στον ηλεκτρισμό καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο. Η σχετική σταθερότητα των κουρδικών περιοχών του Ιράκ [26] έχει ενθαρρύνει τις επενδύσεις στις υποδομές, ως μέρος του σχεδίου οικοδόμησης του έθνους του KRG [27] σε μια κατά τα άλλα ασταθή περιοχή.

Ιρακινοί εργάζονται στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας al-Quds στην βόρεια Βαγδάτη, στις 9 Νοεμβρίου 2008. THAIER AL-SUDANI / REUTERS
------------------------

Στις σιιτικές περιοχές, περίπου 45 σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παράγουν μεταξύ 6.000 και 6.500 μεγαβάτ υπό την εποπτεία της κεντρικής κυβέρνησης του Ιράκ [28]. Σίγουρα, αυτό εξακολουθεί να είναι περίπου 13.500 MW κάτω από τον στόχο, οπότε ιδιωτικές ιρανικές εταιρείες έχουν εισχωρήσει με νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και περαιτέρω σχέδια για την καθιέρωση μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου [29] η οποία μπορεί να χρησιμεύσει τόσο ως αγωγός για τις ιρανικές εξαγωγές όσο και ως μια θέση για σχεδιαζόμενα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εργοστάσια χάλυβα.

Όσο περισσότερο το ISIS διατηρείται ισχυρό, τόσο περισσότερο το Ιράκ θα βλέπει άνιση ενεργειακή ανάπτυξη. Αυτό είναι ανησυχητικό για μια χώρα που είναι ήδη έντονα διαιρεμένη κατά μήκος σεχταριστικών γραμμών. Στην πραγματικότητα, οι αποφάσεις που λαμβάνονται τώρα ήδη υπόσχονται ένα επικίνδυνο μέλλον. Τον περασμένο Ιούνιο, η ιδιωτική ιρανική κατασκευαστική εταιρεία MAPNA [30] υπέγραψε συμφωνία 2,5 δισ. δολαρίων [31] (το μεγαλύτερο συμβόλαιο της Τεχεράνης στην χώρα μέχρι σήμερα) για την κατασκευή μιας μονάδας 3.000 MW στην Βασόρα. Όταν θα ενταχθεί στο [ενεργειακό] σύστημα το 2017, θα ενισχύσει την συνολική ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας κατά 20%. Η Τεχεράνη χρηματοδοτεί πλήρως την κατασκευή του έργου. Ως ένα σημάδι περαιτέρω εξάρτησης από το Ιράν, το Ιράκ συνήψε συμφωνία για την εισαγωγή ιρανικού φυσικού αερίου [32] για την λειτουργία της μονάδας στην Βασόρα. Σύμφωνα με τον Χαμίντ Ρεζά-Αραγκί [33], τον διευθύνοντα σύμβουλο της Εθνικής Εταιρείας Ιρανικού Φυσικού Αερίου [34], οι ιρανικές εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Βασόρα θα απαιτήσουν την κατασκευή αγωγού που αναμένεται να κοστίσει 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το Ιράκ έχει ζητήσει από το Ιράν να βοηθήσει στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του. Ενεργειακές εταιρείες της Τεχεράνης [35] παρέχουν σήμερα 1.000 έως 1.400 μεγαβάτ [36] ηλεκτρικής ενέργειας στην ανατολική ιρακινή επαρχία Wasit [37]. Η MAPNA έχει επίσης εγκαταστήσει μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Βαγδάτη [38], τη Νατζάφ και την al-Mansuriya, με το κάθε εργοστάσιο να έχει προγραμματιστεί για ιρανικό αέριο μέσω αγωγών που θα κατασκευαστούν από την Ισλαμική Δημοκρατία. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι αυτά τα κατασκευαστικά έργα περιορίζονται σε περιοχές Σιιτών, αφήνοντας τις σουνιτικές περιοχές μεταφορικά -και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κυριολεκτικά- στο σκοτάδι.

Προς το παρόν, η ιρακινή κεντρική κυβέρνηση απλώς δεν έχει την φυσική δύναμη να προωθηθεί σε περιοχές που κατέχει το ISIS [39], πόσω μάλλον να συνεχίσει την κατασκευή έργων σε αυτές τις πόλεις. Οι κουρδικές περιοχές φροντίζουν τις δικές τους ανάγκες σε ενέργεια, διαιρώντας περαιτέρω το ενεργειακό μέλλον του Ιράκ ανάλογα με τις σεχταριστικές γραμμές. Αν η Βαγδάτη δεν καταφέρει ποτέ να δημιουργήσει υποδομές σε σουνιτικές περιοχές, ποτέ δεν θα κερδίσει τις καρδιές των Σουνιτών, ακόμη και αν κερδίσει πάλι το έδαφός τους. Αυτό θα αφήσει την περιοχή ανοικτή σε ριζοσπαστικές εκκλήσεις για τον επόμενο πολύ καιρό.

Μια γενική άποψη δείχνει τον νέο σταθμό παραγωγής ενέργειας στη Σαντρ Σίτι της Βαγδάτης, στις 24 Απριλίου 2011. KAREEM RAHEEM / REUTERS
---------------------------------

Πέρα από τα προβλήματα στο Ιράκ, ο ανταγωνισμός μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας [40] στην περιοχή βοηθά να δημιουργηθεί μια περίοδος σοβαρής αβεβαιότητας. Για την Τεχεράνη έχει στρατηγικό νόημα να εισαγάγει μια οικονομική συνιστώσα στον ευρύτερο πόλεμό της εναντίον του Ριάντ επενδύοντας σε περιοχές του Ιράκ όπου επικρατούν οι Σιίτες, ακριβώς όπως η Σαουδική Αραβία στήριξε την επιρροή της στην περιοχή και άνοιξε τις πύλες του δικού της πετρελαίου. Σε όλα αυτά, [το Ιράν και η Σαουδική Αραβία] είναι βέβαιο ότι δεν δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην μακροπρόθεσμη σταθερότητα του Ιράκ ή της περιοχής. Η κατασκευή των νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής μπορεί έτσι να είναι ευπρόσδεκτη είδηση για τους κατοίκους του νότιου Ιράκ, αλλά αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για το μέλλον συνολικά. Η αυξανόμενη επιρροή του Ιράν στο έθνος και οι αρτηριοσκληρωτικές πολιτικές της κεντρικής κυβέρνησης του Ιράκ έχουν βαθύνει τα σεχταριστικά χάσματα που ήδη πληγώνουν την περιοχή. Αν η Τεχεράνη, η Βαγδάτη και το Ριάντ δεν συνεργαστούν σε ένα συνολικό σχέδιο για να εξαλείψουν το ISIS από την περιοχή, να φέρουν τις κουρδικές περιοχές πίσω «στο μαντρί», και βεβαιωθούν ότι όλες οι ομάδες αντιμετωπίζονται ισότιμα, είναι λιγότερο πιθανό από ποτέ ότι τα κομμάτια του Ιράκ θα ενωθούν κάποτε και πάλι μεταξύ τους.

Greg Everett και N. Jordan Jameson

ΠΗΓΗ: http://foreignaffairs.gr/articles/70679/greg-everett-kai-n-jordan-jameson/paixnidia-isxyos?page=show

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-01-31/power-play

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-35213244
[2] http://www.nytimes.com/2016/01/03/world/middleeast/saudi-arabia-executes...
[3] http://www.aljazeera.com/programmes/listeningpost/2016/01/saudi-arabia-i...
[4] http://www.newsweek.com/2016/01/22/iran-and-saudi-arabia-double-down-col...
[5] https://www.foreignaffairs.com/regions/iran
[6] https://www.foreignaffairs.com/regions/iraq
[7] https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=IRQ
[8] http://www.brookings.edu/research/papers/2015/03/18-electricity-sector-r...
[9] http://nationalinterest.org/feature/how-iran-dominates-the-middle-east-1...
[10] http://www.haaretz.com/world-news/1.693251
[11] http://www.newyorker.com/magazine/2013/09/30/the-shadow-commander
[12] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/1158359...
[13] http://english.alarabiya.net/en/views/news/middle-east/2015/11/17/A-new-...
[14] http://www.military.com/video/operations-and-strategy/persian-gulf-war/f...
[15] http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/04/30/AR200504...
[16] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-22093992
[17] http://m.voanews.com/a/a-13-2007-08-23-voa72/407275.html
[18] http://www.nytimes.com/2015/08/02/world/middleeast/iraqis-protest-electr...
[19] http://pafi.org/electricity-cuts-leave-iraqis-powerless/
[20] http://www.gppproject.com/index.php?option=com_content&view=frontpage
[21] http://www.moelc.gov.iq/upload/upfile/ar/454.pdf
[22] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[23] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/isis-not-terrorist-g...
[24] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-28147263
[25] http://investingroup.org/review/238/reshaping-kurdistans-regional-and-gl...
[26] http://www.usip.org/publications/2015/10/21/rare-stability-risk-in-iraq-...
[27] http://www.powermag.com/repowering-erbil-power-project-adds-500-mw-to-ku...
[28] http://america.aljazeera.com/opinions/2015/1/iraq-partition-federalismoi...
[29] http://www.ft.com/intl/cms/s/0/668edf26-78cd-11e5-933d-efcdc3c11c89.html...
[30] http://mapnagroup.com/en/
[31] http://www.presstv.com/Detail/2015/07/27/422086/iran-iraq-power-plant-ba...
[32] http://presstv.com/Detail/2015/11/11/437238/Iran-signs-second-gas-deal-w...
[33] http://www.tehransummit.com/speaker/araghi/
[34] http://www.iraniangas.ir/Portal/Home/
[35] http://www.politico.eu/article/europe-energy-rush-iran-nuclear-deal-sanc...
[36] http://en.trend.az/iran/business/2423159.html
[37] http://www.sciencediplomacy.org/article/2013/irans-flourishing-regional-...
[38] http://www.presstv.ir/Detail/2015/07/27/422086/iran-iraq-power-plant-bas...
[39] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27838034
[40] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-35221569