Ε.Ε.: Αλλάζει το Δουβλίνο ΙΙ, παραμένει η πρόβλεψη για την πρώτη χώρα εισόδου

Βελτιωτικές κινήσεις στο θέμα της προστασίας των αιτούντων πολιτικό άσυλο, περιλαμβάνει η αναθεώρηση της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας, που θα κληθούν να ενσωματώσουν τα κράτη-μέλη στην εθνική τους νομοθεσία το καλοκαίρι. Έπειτα από διαφωνίες και αψιμαχίες μηνών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών κατέληξαν στην αναθεώρηση των Κανονισμών Δουβλίνο ΙΙ και Eurodac και στην αναθεώρηση των οδηγιών για τις συνθήκες υποδοχής και τις διαδικασίες ασύλου. Πλέον, απαιτείται η ψήφιση των τεσσάρων νομοθετημάτων από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών. Η δημοσίευσή τους αναμένεται, άνευ απροόπτου, τον ερχόμενο Ιούνιο.

Για τα παραπάνω ενημερώθηκαν αναλυτικά δημοσιογράφοι που προσκλήθηκαν από τα κράτη-μέλη της ΕΕ σε ειδικό σεμινάριο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες.

Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ

Όπως έγινε φανερό από τους Ευρωβουλευτές (μέλη της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων) και τον εκπρόσωπο της Επιτροπής, ουδείς -εκτός από τη Μάλτα, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ιταλία- επιθυμεί αλλαγή στη βασική πρόβλεψη του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, που αφορά την επιστροφή των αιτούντων πολιτικό άσυλο στην πρώτη χώρα εισόδου. Κι αυτό, διότι μόνο οι παραπάνω χώρες είναι πύλες εισόδου από την Ασία και την Αφρική που προκαλούν τα μεγαλύτερα ρεύματα μεταναστών και προσφύγων. Αντιθέτως, όλοι εξέφρασαν την αμέριστη υποστήριξή τους -με τεχνογνωσία και οικονομική ενίσχυση- προκειμένου οι παραπάνω χώρες να διαχειρίζονται το πρόβλημα «εντός των τειχών».

Ο αναθεωρημένος Κανονισμός εμπεριέχει τέσσερις σημαντικές αλλαγές. Η πιο σημαντική αφορά τη διεύρυνση του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης. Έως σήμερα, ο Κανονισμός προέβλεπε δυνατότητα οικογενειακής επανένωσης ανηλίκων μόνο με γονείς. Πλέον οι ασυνόδευτοι ανήλικοι θα έχουν δικαίωμα να επανενωθούν και με θείους/ες, αδέλφια, παππούδες. Το δικαίωμα διατηρείται ακόμη κι όταν οι συγγενείς δεν υπόκεινται στο καθεστώς του πρόσφυγα, αλλά είναι αιτούντες πολιτικό άσυλο. Στην περίπτωση που ο συγγενής είναι μετανάστης, ο οποίος πρόκειται να απελαθεί, ο/η ανήλικος μπορεί να υποβάλει αυτόνομα αίτημα για πολιτικό άσυλο.

Όταν ένα κράτος-μέλος βρίσκεται σε κρίση, δεν θα γίνονται επιστροφές. Εάν, δηλαδή, κριθεί ότι σε ένα κράτος κυριαρχούν ακατάλληλες συνθήκες κράτησης και υποδοχής που συνεπάγονται απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης ή κίνδυνο για τη ζωή, δεν θα επιστρέφονται αιτούντες άσυλο. Η διατύπωση στο κείμενο είναι πανομοιότυπη με τη διατύπωση στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπων για την υπόθεση MSS εναντίον Ελλάδας. Στη πολύκροτη εκείνη υπόθεση, που αφορούσε το ένταλμα επιστροφής ενός ανηλίκου από το Βέλγιο πίσω στην Ελλάδα, το Βέλγιο καταδικάσθηκε, διότι επεδίωκε να επιστρέψει ανήλικο σε χώρα, όπου κινδύνευε η ζωή του.

Η τρίτη σημαντική αλλαγή αφορά τον Μηχανισμό Έγκαιρης Προειδοποίησης. Μέσω του Μηχανισμού, η Επιτροπή υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να την ενημερώνουν συστηματικά για τον αριθμό των αιτούντων άσυλο, τις συνθήκες κράτησης και τη μορφή των περιστατικών (π.χ. ανήλικοι ή άλλες ευάλωτες ομάδες, θύματα βασανιστηρίων, διώξεων κ.λπ.). Η Επιτροπή θα αναλύει τις πληροφορίες και όταν θα συμπεραίνει ότι το κράτος μπαίνει σε κρίση, θα ζητά από το κράτος-μέλος να ενεργοποιεί σχέδιο διαχείρισης κρίσης διάρκειας τριών μηνών.

Ο αναθεωρημένος Κανονισμός θα δίνει δικαίωμα στον αιτούντα πολιτικό άσυλο να υποβάλλει επιχειρηματολογία για υποβολή αιτήματος ασύλου σε άλλο κράτος από αυτό, στο οποίο εισήλθε. Όπως σημειώθηκε, η σχετική ρύθμιση προϋποθέτει καλά εκπαιδευμένους υπαλλήλους στην εξέταση αιτημάτων ασύλου. Την εκπαίδευση θα υποστηρίξει το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ασύλου, που εδρεύει στη Μάλτα.

Κανονισμός Eurodac

Η πρόσβαση των αστυνομικών αρχών και της Europol στη βάση δεδομένων Eurodac, που κρατά ευαίσθητα στοιχεία για τους υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται παράτυπα στην ΕΕ, έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση στο ΕΚ. Από τη μια πλευρά βρίσκονται όσοι υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη βάση δεδομένων εμπεριέχει ευαίσθητα προσωπικά στοιχεία (ανάμεσά τους και ο Ευρωπαίος Επόπτης για την Προστασία των Δικαιωμάτων) που πρέπει να κοινοποιούνται με μεγάλη προσοχή και από την άλλη όσοι κρίνουν ότι οι αστυνομικές αρχές πρέπει να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα διαθέσιμα στοιχεία.

Στον αναθεωρημένο Κανονισμό θα ορίζεται ότι σε περίπτωση ελέγχου αλλοδαπού, που κατηγορείται για εγκληματική ενέργεια, οι αστυνομικές αρχές θα πρέπει να ελέγχουν πρώτα τα εθνικά αρχεία, στη συνέπεια να προστρέχουν στη βάση δεδομένων της Συνθήκης Prum (γνωστή και ως διασυνοριακή συνεργασία Schengen ΙΙΙ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του δια-συνοριακού εγκλήματος) και μετά στη Eurodac. Οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί και το Ευρωκοινοβούλιο προσπαθεί να διασφαλίσει τουλάχιστον την ανεξαρτησία της Αρχής που θα έχει την ευθύνη των στοιχείων της Eurodac σε κάθε κράτος-μέλος. Στόχος είναι ο υψηλότερος βαθμός ασφάλειας των στοιχείων, διότι εάν τα στοιχεία κρατούν οι εθνικές αστυνομικές αρχές, θα τα χρησιμοποιούν κατά το δοκούν.

Τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων πολιτικό άσυλο θα κρατούνται για 10 χρόνια. Τα αποτυπώματα των παρανόμων μεταναστών θα κρατούνται έναν χρόνο -έως σήμερα κρατούνταν για δύο χρόνια- αφού το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο δεν επιτρέπει μαζικές νομιμοποιήσεις μεταναστών. Δακτυλικά αποτυπώματα δεν λαμβάνονται από άτομα ηλικίας κάτω των 14 ετών.

Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής

Η αναθεωρημένη οδηγία περιλαμβάνει συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους θα κρατούνται αιτούντες άσυλο. Αυτοί είναι: ταυτοποίηση, επαλήθευση των στοιχείων που εμπεριέχονται στην αίτηση για άσυλο, εξέταση εμπλοκής σε εγκληματικές πράξεις, για λόγους εθνικής ασφάλειας, για προετοιμασία επιστροφής στη χώρα προέλευσης εφόσον έχει στοιχειοθετηθεί ότι δεν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για άσυλο, για προετοιμασία επιστροφής σε άλλο κράτος μέσω του Κανονισμού Δουβλίνου.

Τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να διαθέτουν ειδικά κέντρα για κράτηση των αιτούντων άσυλο. Εάν δεν υπάρχει χώρος σε αυτά, μπορούν να κρατούνται σε φυλακές, αλλά σε χώρους διαφορετικούς από τους κοινούς κρατούμενους. Οι αιτούντες άσυλο πρέπει να έχουν πρόσβαση σε προαυλισμό και οι αρχές του κράτους-μέλους πρέπει να τους παρέχουν πληροφορίες για την διαδικασία της αίτησης ασύλου σε γλώσσα που κατανοούν.

Για τους ανηλίκους αναφέρεται ότι πρέπει να κρατούνται για βραχύ χρονικό διάστημα, αλλά αυτό δεν προσδιορίζεται. Ειδικά οι ασυνόδευτοι ανήλικοι απαγορεύεται να κρατούνται σε φυλακές και σε εξαιρετικές συνθήκες μπορούν να κρατούνται σε ειδικούς χώρους.

Αιτούντες πολιτικό άσυλο ή ειδικό ανθρωπιστικό καθεστώς θα έχουν δικαίωμα νόμιμης πρόσβασης στην αγορά εργασίας εννέα μήνες μετά την υποβολή της αίτησης. Έως τώρα είχαν πρόσβαση ένα χρόνο μετά την υποβολή αιτήματος.

Το κράτος είναι υποχρεωμένο να παράσχει ιατρική και ψυχολογική στήριξη σε αιτούντες, που έχουν ανάγκη. Έως τώρα δεν ήταν υποχρεωμένο.

Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου

Τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να αποφαίνονται για τις αιτήσεις ασύλου σε διάστημα έξι μηνών. Το Συμβούλιο Υπουργών ζήτησε εξαίρεση για την περίπτωση που χώρα εκτός ΕΕ (τώρα η Συρία, πέρσι η Λιβύη) αντιμετωπίζει κρίση. Σε αυτή την περίπτωση το Συμβούλιο επέμεινε στην προσθήκη ότι το κράτος-μέλος μπορεί να καθυστερήσει την εξέταση αιτημάτων μέχρι να τελειώσει η κρίση. Το Ευρωκοινοβούλιο δεν ήθελε να συμπεριληφθεί η συγκεκριμένη διάταξη, αλλά το Συμβούλιο Υπουργών επιμένει.

Ο αιτών άσυλο, που εφεσιβάλλει σε απόφαση απόρριψης του αιτήματος ασύλου και επιστροφής στην πρώτη χώρα εισόδου, θα έχει δικαίωμα να παραμένει στη χώρα έως ότου εκδικασθεί η υπόθεσή του. Δεν θα επιτρέπεται πλέον να κρατούνται όσοι θα επιστρέφονται με τη διαδικασία του Δουβλίνου, εκτός κι αν υπάρχει σοβαρή υποψία απόδρασης. Το τελευταίο αφορά όσους δεν έχουν βάσιμους λόγους διεκδίκησης της προσφυγικής ιδιότητας.

Πηγή: ΑΜΠΕ