THE GLOBAL CHESSBOARD: Το ISIS μπήκε στην Αίγυπτο: Πώς πρέπει να αντιδράσει η Ουάσιγκτον

Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2014

Το ISIS μπήκε στην Αίγυπτο: Πώς πρέπει να αντιδράσει η Ουάσιγκτον

Εκρήξεις και καπνοί στην διάρκεια στρατιωτικής επιχείρησης στην αιγυπτιακή πόλη Rafah, τον Οκτώβριο του 2014. (Suhaib Salem / Courtesy Reuters)

Το Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS) έχει εισέλθει επίσημα στην Αίγυπτο. Στις 10 Νοεμβρίου, η Ansar Beit al-Maqdis, μια μαχητική οργάνωση που επιχειρεί έξω από την βόρεια χερσόνησο του Σινά, υποσχέθηκε πίστη [2] στο ISIS και τον ηγέτη του, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι. Η οργάνωση, η οποία προέκυψε μετά την εξέγερση του 2011 που ανέτρεψε τον Αιγύπτιο πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ, έχει ήδη καθιερωθεί ως ένας φοβερός παίκτης από μόνη της. Τους τελευταίους μήνες, έχει καταφέρει καταστροφικές επιθέσεις κατά των αστυνομικών δυνάμεων της Αιγύπτου και ανέλαβε [3] την ευθύνη για μια σειρά επιθέσεων αυτοκτονίας σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Κάιρο και την χερσόνησο του Σινά.

Η ανακοίνωση δεν ήταν εντελώς μια έκπληξη, ωστόσο, έχοντας γίνει μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπέλ Φατάχ αλ-Σίσι κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην χερσόνησο του Σινά και ξεκίνησε μια αιματηρή επίθεση εναντίον τής οργάνωσης, η οποία απαίτησε την εκκένωση της Ράφα με την μετακίνηση [4] περίπου 10.000 ατόμων. Επιπλέον, η Ansar Beit al-Maqdis και το ISIS είναι φυσικοί εταίροι: Μοιράζονται όχι μόνο μια ριζοσπαστική ιδεολογία, αλλά και βάρβαρες τακτικές. Τον περασμένο Αύγουστο, η Ansar Beit al-Maqdis αποκεφάλισε [5] τέσσερις ντόπιους στο βόρειο Σινά, αφότου τους κατηγόρησε ως πληροφοριοδότες τού Ισραήλ. Αλλά η απόφαση να ενταχθεί στο ISIS σηματοδοτεί το τέλος μιας πικρής διαμάχης των στρατιωτών τού μαχητικού κινήματος για το κατά πόσον πρέπει να ενταχθούν στην συνολική οργάνωση. Το ρήγμα αφορούσε σε δύο αλληλένδετα θέματα. Το πρώτο ήταν αν η Ανσάρ Μπέιτ αλ-Μακντίς θα πρέπει να ενταχθεί στο παγκόσμιο δίκτυο ή να συνεχίσει να λειτουργεί ανεξάρτητα. Μερικοί από τους ηγέτες τής οργάνωσης υποστήριξαν -και απέτυχαν να πείσουν τους ομολόγους τους- ότι με το να επικεντρωθούν αποκλειστικά στην Αίγυπτο θα εξασφαλίσουν τοπική υποστήριξη. Το δεύτερο ήταν η επιλογή μεταξύ της ένταξης στην αλ Κάιντα ή στο ISIS. Εκεί που οι βετεράνοι τής οργάνωσης γενικά προτιμούσαν την πρώτη, τα νεότερα μέλη πίεζαν για ένταξη στο δεύτερο.

Οι νέες φιλοδοξίες τής Ansar Beit al-Maqdis παρέχουν ένα ακόμη σημάδι ότι η εκστρατεία τού Σίσι με τυφλή και βάναυση καταστολή έχει αποτύχει: Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, η μαχητική οργάνωση έχει γίνει απλώς πιο ελκυστική για τους απογοητευμένους νέους Αιγύπτιους. Και, ως αντίδραση, έχει επεκτείνει τους στόχους της. Στους μήνες μετά την αποπομπή τού Μουμπάρακ, η οργάνωση επικεντρώθηκε στο να στήνει επιθέσεις εναντίον στόχων στο Ισραήλ και το Σινά. Τον Αύγουστο του 2011, ξεκίνησε μια επίθεση στην πόλη τού νότιου Ισραήλ, Εϊλάτ, σκοτώνοντας οκτώ Ισραηλινούς και πέντε Αιγύπτιους στρατιώτες. Και κατά την διάρκεια του 2011 και του 2012, η οργάνωση βομβάρδισε συχνά αγωγούς φυσικού αερίου που οδεύουν μέσω του Σινά στο Ισραήλ και στην Ιορδανία. Δεν ήταν παρά μέχρι που Σίσι κατέλαβε την εξουσία, τον Ιούλιο του 2013, που η οργάνωση μετακόμισε στην καρδιά τής Αιγύπτου και ξεκίνησε να στοχεύει κυβερνητικούς αξιωματούχους και εγκαταστάσεις ασφαλείας. Τώρα, σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση [6], οι επιθέσεις τής Ansar Beit al-Maqdis στο ευρύτερο Κάιρο έχουν γίνει τόσο συχνές -και πιο θανατηφόρες από – όσο οι επιθέσεις στο Σινά.

Οι αναλυτές φοβούνται τώρα ότι η οργάνωση μπορεί να έχει συμπαθούντες στις τάξεις τού αιγυπτιακού στρατού. Από την εποχή τού πραξικοπήματος του Σίσι, ένας σημαντικός αριθμός αξιωματικών τού στρατού αυτομόλησε και προσχώρησε σε ριζοσπαστικές ομάδες. Σύμφωνα με τα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης, μια καταστροφική επίθεση [7] εναντίον τού στρατιωτικού φυλακίου στο Σινά τον περασμένο Οκτώβριο, κατά την οποία σκοτώθηκαν 31 στρατιώτες και τραυματίστηκαν πολλοί άλλοι, σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από δύο πρώην αξιωματικούς τού στρατού, τον Emad Abdel Halim και τον Hesham Ashmawy. Υπήρξε επίσης η θεωρία [8] ότι ένας αξιωματικός τού ναυτικού που είχε αυτομολήσει, είχε εμπλακεί σε μια πρόσφατη επίθεση της Ansar Beit al-Maqdis [9] σε ένα αιγυπτιακό πλοίο στην Μεσόγειο που άφησε πέντε αξιωματικούς τού ναυτικού τραυματισμένους και οκτώ αγνοούμενους. Και σύμφωνα με ένα πρόσφατο ρεπορτάζ των New York Times [10], η Ansar Beit al-Maqdis πιστεύεται ότι στρατολόγησε πληροφοριοδότες που ξέρουν σημαντικές λεπτομέρειες για αναπτύξεις τού στρατού. Τέτοιες διαρροές θα μπορούσαν να αποδειχθούν καταστροφικές, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή εξέγερσης που θα μπορούσε να στοιχειώσει την Αίγυπτο για τα επόμενα χρόνια.

Η νέα τζιχαντιστική συμμαχία αποτελεί μια καταστροφή για την Ουάσιγκτον όπως και για το Κάιρο. Κατ’ αρχήν, είναι σαφής απόδειξη ότι το ISIS ήταν σε θέση να χρησιμοποιεί τις νίκες του στο Ιράκ και την Συρία για να προσελκύει νέους οπαδούς και συνεχή υποστήριξη έξω από το Λεβάντε -παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει την μανία μιας αεροπορικής εκστρατείας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Εξάλλου, η Αίγυπτος η οποία στεγάζει βετεράνους τζιχαντιστές όπως ο ηγέτης τής αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι (ο οποίος, παρά τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε ποτέ να εδραιωθεί εκεί), έχει γίνει μια περιοχή πλήρως ανεπτυγμένων επιχειρήσεων τού ISIS. Για τους ηγέτες τής οργάνωσης, η Αίγυπτος διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο όραμα ενός ισλαμικού χαλιφάτου, όχι μόνο λόγω του πολιτικού και πολιτιστικού αναστήματος της χώρας στον Αραβικό κόσμο, αλλά και λόγω των συνόρων της με το Ισραήλ. Περαιτέρω επιθέσεις κατά του εβραϊκού κράτους θα μπορούσαν να βοηθήσουν το ISIS να νομιμοποιήσει τις επιχειρήσεις του και να ενισχύσει την δημοτικότητά του μεταξύ των Αιγυπτίων.

Ο Σίσι, εν τω μεταξύ, χάνει την επαφή του με τους μετριοπαθείς Μουσουλμάνους τής χώρας. Η ιστορία [11] τού Ahmed al-Darawi, ενός 38χρονου ακτιβιστή δικαιωμάτων, ο οποίος πέθανε τον περασμένο μήνα μαχόμενος υπό την σημαία τού ISIS στο Ιράκ, παρέχει ένα μοναδικό καλά τεκμηριωμένο παράδειγμα ενός κανονικού Αιγύπτιου ο οποίος έγινε βίαιος. Ο al-Darawi, όπως και πολλοί από τους συνομηλίκους του, απογοητευόταν όλο και περισσότερο από την έλλειψη μεταρρυθμίσεων σε κρατικούς θεσμούς στην μετεπαναστατική Αίγυπτο, ιδιαίτερα στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου υπηρέτησε ως αξιωματικός, πριν παραιτηθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας για διαφθορά. Σύμφωνα με ορισμένες [12] εκτιμήσεις, το ISIS έχει σήμερα περίπου 5.000 Αιγύπτιους μαχητές. Πολλοί είναι βετεράνοι τζιχαντιστές που πολέμησαν στο παρελθόν στο Αφγανιστάν και στην Βοσνία κατά την διάρκεια της δεκαετίας τού 1980 και του 1990. Και σύμφωνα με Αιγύπτιους αξιωματούχους [13], ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη επιστρέψει [13] για να ηγηθούν σε επιχειρήσεις εναντίον τού καθεστώτος τού Σίσι.

Έτσι, λοιπόν, η νέα συμμαχία υπογραμμίζει περαιτέρω το πόσο ασταθής παραμένει η Αίγυπτος. Μέσω της καταστολής των πολιτικά διαφωνούντων, το Κάιρο έχει δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για το ISIS και οργανώσεις όπως αυτό, ώστε δυνητικά να προσλαμβάνουν νέους, ισλαμιστές, και μετριοπαθείς. Η Ansar Beit al-Maqdis επίσης κεφαλαιοποιεί τις κατασταλτικές πολιτικές τού Σίσι στο Σινά, οι οποίες έχουν αποξενώσει το μεγαλύτερο μέρος τού πληθυσμού της και επέτρεψαν στην οργάνωση να συγκεντρώσει την υποστήριξη των φυλών εκεί.

Οι συνέπειες της συμμαχίας θα γίνουν επίσης αισθητές σε περιφερειακό επίπεδο. Ακόμη και αν το ISIS ηττηθεί στο Ιράκ και την Συρία, μια βάση στην Αίγυπτο θα μπορούσε να παρέχει πρόσβαση σε ασφαλή καταφύγια στην βόρεια και την υποσαχάρια Αφρική, καθώς και στην Αραβική Χερσόνησο. Με δεκάδες υποστηρικτές και συμπαθούντες στην Αλγερία, την Λιβύη, το Μάλι, το Μαρόκο, τη Νιγηρία και την Τυνησία, το ISIS είναι έτοιμο να μεταμορφώσει αυτήν την τεράστια περιοχή, αντλώντας στήριξη από αποξενωμένους πολίτες που έχουν βαρεθεί τα αυταρχικά καθεστώτα. Επιπλέον, η νέα συμμαχία θα μπορούσε να εμπνεύσει και άλλα δίκτυα σε αυτές τις χώρες να ενταχθούν στο ISIS. Οι τζιχαντιστικές πολιτοφυλακές, όπως η Ανσάρ αλ-Σαρία [14] στην Λιβύη και η Boko Haram [15] στη Νιγηρία, έχουν ήδη οικειοποιηθεί την ιδεολογία και τις τακτικές τού ISIS για να επεκτείνουν τις δικές τους σφαίρες επιρροής.

Όλα αυτά περιπλέκουν περαιτέρω τις προσπάθειες του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα να ανανεώσει την υποστήριξη του Κογκρέσου για την συμμαχική στρατιωτική εκστρατεία εναντίον τού ISIS, αυξάνοντας περαιτέρω τις αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά της ενόψει μείωσης [16] της δημόσιας υποστήριξης. Η στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Αίγυπτο, η οποία φαίνεται ότι ήταν σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο. Τα νέα ελικόπτερα Apache και τα μαχητικά αεροσκάφη, ως μέρος τού ετήσιου πακέτου ετήσιας βοήθειας της Ουάσιγκτον προς το Κάιρο ύψους 1,3 δισ. δολαρίων, έχουν αποτύχει να αποκαταστήσουν την ασφάλεια στο Σινά. Στην πραγματικότητα, η χρήση τού αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού από τον Σίσι πιθανώς υπονόμευσε την νομιμοποίησή του, δίνοντας στην αντιτρομοκρατική εκστρατεία του την εικόνα μιας τιμωρίας με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Προχωρώντας προς τα εμπρός, η κυβέρνηση Ομπάμα θα μπει στον πειρασμό να δώσει στον Σίσι μια λευκή επιταγή για την καταπολέμηση της Ansar Beit al-Maqdis και του ISIS. Αλλά αν η Ουάσιγκτον πρόκειται να έχει κάποια ελπίδα επιτυχίας στον ευρύτερο αγώνα της κατά του ISIS και των θυγατρικών του, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οποιαδήποτε στρατιωτική υποστήριξη δεν παγιώνει αυταρχική διακυβέρνηση ή στοχεύει αθώους. Είναι αυτονόητο ότι ο Σίσι, όπως και οι συνάδελφοί του Άραβες δυνάστες, θα αποκομίσει ίδιον όφελος από τη νέα συμμαχία, επιτρέποντάς του να δικαιολογήσει τις δεσποτικές πολιτικές του εναντίον των πολιτικών ακτιβιστών και των διαφωνούντων. Ωστόσο, τα πρόσφατα γεγονότα δείχνουν ότι μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να γυρίσει σαν μπούμερανγκ, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους να μαζεύουν τα κομμάτια.

Khalil al-Anani

sourche: http://foreignaffairs.gr/articles/70101/khalil-al-anani/to-isis-mpike-stin-aigypto?page=show

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142423/khalil-al-anani/isis-enter...