THE GLOBAL CHESSBOARD: Κουρασμένος από τον κόσμο

Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2015

Κουρασμένος από τον κόσμο

Γάλλοι της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ καλύπτουν τα αυτιά τους κατά την διάρκεια άσκησης εκπαίδευσης στο νότιο Λίβανο, τον Δεκέμβριο του 2008. HAIDAR HAWILA / REUTERS

Κρίμα για τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία γίνονται 70 ετών αυτόν τον μήνα. Αντί να απολαμβάνει μια ξέγνοιαστη συνταξιοδότηση, ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει αδυσώπητες απαιτήσεις [1] για τον χρόνο και τους πόρους του, από απειλές που είναι και παλιές (βίαιες συγκρούσεις, διάδοση των πυρηνικών όπλων [2] και μολυσματικές ασθένειες) και νέες (κλιματική αλλαγή, τρομοκρατία και κυβερνοπόλεμος, μεταξύ άλλων). Εκ πρώτης όψεως, τουλάχιστον, ο ΟΗΕ έχει κρατηθεί σε ικανοποιητικό επίπεδο απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, παραμένοντας το πιο σημαντικό πολυμερές φόρουμ στον κόσμο, χάρη στην δεσμευτική Χάρτα του και την καθολική συμμετοχή. Αλλά αν σκάψετε λίγο βαθύτερα, καθίσταται σαφές ότι ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει μια τετραπλή κρίση: Ταυτότητας, συνάφειας, εξουσίας και επιδόσεων.

Οποιαδήποτε αξιολόγηση της απόδοσης των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να αρχίσει με την αναγνώριση ότι δεν είναι ένα μονολιθικό όργανο, αλλά ένα σύνθετο [όργανο] διαφόρων τμημάτων, τα οποία συχνά συγχέονται από τους επικριτές του. Όταν οι επικριτές επικαλούνται τα Ηνωμένα Έθνη, μήπως εννοούν το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Security Council, UNSC), το οποίο κυριαρχείται από τις μεγάλες δυνάμεις και είναι επιφορτισμένο με την επιβολή της παγκόσμιας ειρήνης και της ασφάλειας; Μήπως αναφέρονται στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (UN General Assembly, UNGA), την θορυβώδη αλλά σε μεγάλο βαθμό ξεδοντιασμένη συνέλευση του κόσμου, ή σε άλλους φορείς μεγάλου αριθμού μελών όπως το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων; Μήπως εννοούν τις δεκάδες εξειδικευμένες υπηρεσίες του ΟΗΕ, τα προγράμματα και τα ταμεία, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες; Ή μήπως επικρίνουν την ίδια την Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών, μέσα στην οποία ο Γενικός Γραμματέας Ban Ki-moon επιβλέπει μυριάδες τμημάτων αφιερωμένων στην ανάπτυξη, τον αφοπλισμό, την διατήρηση της ειρήνης και τα παρόμοια;

Μεταξύ άλλων, αυτή η οργανωτική πολυπλοκότητα κάνει τα Ηνωμένα Έθνη έναν βολικό αποδιοπομπαίο τράγο για αποτυχίες για τις οποίες ευθύνονται περισσότερο τα κράτη-μέλη, όπως ο χαοτικός απόηχος της εγκεκριμένης από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επέμβασης στην Λιβύη [3] το 2011. Όπως συχνά υπενθύμιζε σε διάφορα ακροατήρια ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο αείμνηστος απεσταλμένος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ[4], το να κατηγορούνται τα Ηνωμένα Έθνη για κακές επιδόσεις είναι σαν να κατηγορείται το [γήπεδο] Madison Square Garden για την αποτυχία [της ομάδας] των Νιου Γιορκ Νικς. Αλλά ακόμα και αν τα Ηνωμένα Έθνη δεν θα πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνα για τις αποτυχίες των μελών του, ο διεθνής οργανισμός εξακολουθεί να αντιμετωπίζει επείγουσες δικές του προκλήσεις. Επτά δεκαετίες μετά την ίδρυσή του, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών άρχει σε μια συνεχώς διευρυνόμενη ατζέντα. Και στην προσπάθεια να κάνει πάρα πολλά, κινδυνεύει να κάνει λίγα καλά.

ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Μια μερική εξαίρεση βρίσκεται στη σφαίρα της ειρήνης και της ασφάλειας -το βούτυρο στο ψωμί του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ιδρύθηκε, σύμφωνα με τα λόγια [5] του καταστατικού του, «για να σώσει τις ερχόμενες γενεές από την μάστιγα του πολέμου». Όσο αντιφατικό και αν φαίνεται δεδομένης της συνεχιζόμενης σφαγής στην Συρία, ο ΟΗΕ τήρησε την υπόσχεσή του με σημαντικούς τρόπους. Από το 1990, πολυδιάστατες ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ βοήθησαν δραματικά να αποκλιμακωθούν παγκοσμίως οι θάνατοι που σχετίζονται με τον πόλεμο, παρά την πρόσφατη έξαρση. Και το καθεστώς της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων του ΟΗΕ και ο θεματοφύλακάς της, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, έχουν κρατήσει τον αριθμό των πυρηνικών κρατών πολύ κάτω από τον αριθμό που προέβλεψε [6] ο πρόεδρος John F. Kennedy το 1960 («δέκα, 15 ή 20»).

Η απόδοση του ΟΗΕ υπήρξε πολύ πιο άνιση σε άλλες σφαίρες. Αυτό είναι συχνά το αποτέλεσμα της υπερέκτασης του οργανισμού. Από το 1945, το πεδίο εφαρμογής των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών έχει επεκταθεί σε ένα εύρος παγκόσμιων προβλημάτων, από την οικονομική ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι την αλλαγή του κλίματος [7] και την διακυβέρνηση του Διαδικτύου. Καθώς τα κράτη-μέλη απαιτούν διαρκώς από τον Οργανισμό να αναλαμβάνει νέους ρόλους, η Γραμματεία φιλοδοξεί να είναι τα πάντα για όλους τους ανθρώπους, αντί να θέτει προτεραιότητες ή να ειδικεύεται. Αναγκασμένος να ασχοληθεί με μια ατέλειωτη σειρά από νέα προβλήματα, ακόμη και ενώ μένει προσκολλημένος στα παλιά, ο ΟΗΕ είναι χρονίως υπερεκτεταμένος. Το κόστος αυτής της υπερέκτασης είναι πιο εμφανές σήμερα στον τομέα της αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Απέναντι στην μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο [8], με περίπου εξήντα εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους σε όλο τον κόσμο, τα κράτη-μέλη έχουν παράσχει στις υπηρεσίες του ΟΗΕ όπως το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, μόλις το ήμισυ των κεφαλαίων που είχαν επειγόντως ανάγκη ώστε να ανταποκριθούν.

Επιδεινωτική αυτής της υπερέκτασης είναι η δυσκολία εξάλειψης των παλαιών οργάνων του ΟΗΕ. Το πιο γελοίο παράδειγμα αυτής της θεσμικής αρτηριοσκλήρυνσης είναι το Συμβούλιο Κηδεμονίας των Ηνωμένων Εθνών (UN Trusteeship Council) που ιδρύθηκε το 1945 για να επιβλέψει την ιστορική διαδικασία της απο-αποικιοποίησης. Κατά κάποιο τρόπο επιμένει, καλούμενο κάθε Σεπτέμβριο να συγκληθεί μόνο για να διακοπεί με συνοπτικές διαδικασίες. Άλλες μισοπεθαμένες οντότητες συνεχίζουν να επιβιώνουν σε πολυδάπανη αφάνεια, από την Διάσκεψη για τον Αφοπλισμό, η οποία παρέμεινε στάσιμη από το 1996, μέχρι τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, από τον οποίο έχουν αποσυρθεί τέσσερα μέλη του G7 [9]. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν σοβαρή ανάγκη για ρήτρες λήξης ισχύος που να απαιτούν από τέτοιες οντότητες να εξουσιοδοτηθούν ξανά ή να καταργηθούν μετά από ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα.

Η αίθουσα του Συμβουλίου Ασφαλείας στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2015. MIKE SEGAR/REUTERS
-------------------------

Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό επειδή τα σημερινά Ηνωμένα Έθνη αντιμετωπίζουν μια κρίση όχι μόνο ταυτότητας, αλλά επίσης συνάφειας. Μια πληθώρα λαμπερών νέων δρώντων -από τους ευέλικτους «μικρομερείς» συνασπισμούς όπως το G-20, μέχρι δυναμικές περιφερειακές οργανώσεις όπως η Αφρικανική Ένωση και η Ευρωπαϊκή Ένωση- τώρα ανταγωνίζονται με τα Ηνωμένα Έθνη για την κορυφαία θέση στην αντιμετώπιση πολλών παγκόσμιων ζητημάτων. Αυτό είναι εν μέρει υπαιτιότητα του ίδιου του ΟΗΕ: Απογοητευμένες από την αποτυχία των αρτηριοσκληρωτικών οργάνων των Ηνωμένων Εθνών να προσαρμοστούν στις σημερινές προκλήσεις, οι χώρες αναζητούν όλο και περισσότερο λύσεις μέσω ευέλικτων, ad-hoc συγγενών ομάδων.

Η επιτυχία αυτών των εναλλακτικών διευθετήσεων προκάλεσε αμφισβητήσεις για την συνάφεια του ΟΗΕ. Η απάντηση στην παγκόσμια οικονομική κρίση, για παράδειγμα, καθοδηγήθηκε όχι από τον ΟΗΕ ή έστω το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα [10] (που είναι κατ’ όνομα μέλος της οικογένειας των Ηνωμένων Εθνών), αλλά από ένα νέο, πιο ευέλικτο G-20, που χρίστηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και τους υπόλοιπους ηγέτες του ως «κορυφαία καθοδηγητική ομάδα του κόσμου» για τον παγκόσμιο οικονομικό συντονισμό. Έξω από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ομάδες όπως το Παγκόσμιο Ταμείο και το Ίδρυμα Gates αντιμετωπίζουν παγκόσμιες προκλήσεις για την υγεία, όπως η ελονοσία και το HIV/AIDS. Και ανεξάρτητα από το καθεστώς της Συνθήκης Μη Διασποράς Πυρηνικών, οι τρεις σύνοδοι κορυφής για την πυρηνική ασφάλεια έχουν προωθήσει την μη διάδοση των πυρηνικών όπλων με τη μείωση των αποθεμάτων σχάσιμων υλικών και την βελτίωση της ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Οι περιφερειακές οργανώσεις, επίσης, απευθύνουν διεθνείς προκλήσεις και απαιτήσεις στον ΟΗΕ να μοιράζεται τους πόρους του και τις ευθύνες του με αυτούς. Τούτο φαίνεται καλύτερα στις υβριδικές ειρηνευτικές επιχειρήσεις που αφορούν αμφότερους τον ΟΗΕ και την Αφρικανική Ένωση (AU), όπως η διαρκής αποστολή στο Νταρφούρ. Όλο και περισσότερο, οι περιφερειακές οργανώσεις επιμένουν όχι μόνο στην από κοινού εφαρμογή των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και στον κοινό προσδιορισμό της δραστηριότητας των Ηνωμένων Εθνών εξ αρχής. Μια τέτοια περίπτωση είναι η εξουσιοδοτημένη από τον ΟΗΕ αλλά σε αντίθεση με την Αφρικανική Ένωση επέμβαση στην Λιβύη [11] το 2011. Στον απόηχό της, ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Jacob Zuma χρησιμοποίησε την προεδρία της χώρας του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να προτείνει [12] ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας [πρέπει να] επιδιώκει την έγκριση της Αφρικανικής Ένωσης για κάθε προτεινόμενη στρατιωτική επέμβαση στην ήπειρο, όπου προς το παρόν λαμβάνουν χώρα τα τρία τέταρτα των επιχειρήσεων του ΟΗΕ. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι περιφερειακές οργανώσεις - προβλεπόμενες από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αλλά από μακρού χρόνου αντιμετωπιζόμενες ως φτωχά παραπαίδια του παγκοσμίου σώματος- έχουν ενηλικιωθεί και θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ισότιμοι εταίροι των Ηνωμένων Εθνών.

Ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ από την Ιαπωνία συναρμολογούν έναν σωλήνα αποστράγγισης σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στην Τζούμπα, στο Νότιο Σουδάν, τον Ιανουάριο του 2014. JAMES AKENA / REUTERS
---------------

Αν και το τέχνασμα του Zuma δεν κατέληξε πουθενά, το επεισόδιο υπογράμμισε μια άλλη κρίση που αντιμετωπίζει το παγκόσμιο σώμα: Αυτό της εξουσίας και της νομιμοποίησης. Ίσως η κύρια αδυναμία του ΟΗΕ για το ζήτημα αυτό να είναι η επίμονη αποτυχία του να μεταρρυθμίσει την σύνθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ώστε να αντανακλά τις σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια κατανομή της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος -καθώς και τον τετραπλασιασμό του αριθμού των μελών του ΟΗΕ από το 1945. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει επεκταθεί μόνο μια φορά από την ίδρυσή του, από τα 11 στα 15 μέλη, με την προσθήκη τεσσάρων εκλεγμένων, εκ περιτροπής εδρών το 1965. Τα πέντε μόνιμα, με δικαίωμα βέτο, μέλη παραμένουν αμετάβλητα από το 1945. Εκτός είναι οι αναδυόμενοι οικονομικοί γίγαντες Ινδία και Βραζιλία, καθώς και οι ηττημένοι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία και η Γερμανία, που σήμερα είναι τρίτη και τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, αντίστοιχα.

Τα πολιτικά εμπόδια [13] για την επέκταση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι πολυάριθμα, δεδομένων των περιφερειακών αντιπαλοτήτων μεταξύ των δυνητικών υποψηφίων για μόνιμα μέλη και της κατηγορηματικής αντίθεσης (στην περίπτωση της Κίνας και της Ρωσίας) και της αμφιθυμίας (στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών) μεταξύ των πέντε μονίμων μελών για οποιεσδήποτε τέτοιες προσθήκες. Όμως, η αυξανόμενη διαφοροποίηση μεταξύ της παγκόσμιας ισχύος και του παγκόσμιου προνομίου όπως κατοχυρώνεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απειλεί το μακροπρόθεσμο κύρος του Συμβουλίου. Πράγματι, η συνεχιζόμενη μόνιμη συμμετοχή της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου -του οποίου η συντηρητική κυβέρνηση εργάζεται για την διάλυση των βρετανικών αξιώσεων περί καθεστώτος μεγάλης δύναμης [14] - έχει γίνει αφόρητη. Χωρίς μια μετριοπαθή επέκταση ώστε να συμπεριληφθούν νέες μόνιμες (ή τουλάχιστον ημι-μόνιμες και ανανεώσιμες) έδρες, το Συμβούλιο Ασφαλείας κινδυνεύει από μια κρίση νομιμοποίησης. Μη έχοντας πρόσβαση στο υψηλότερο παγκόσμιο τραπέζι, η Ινδία και η Βραζιλία μπορεί να μπουν σε αυξανόμενο πειρασμό να ψάξουν για πιο ευνοϊκά φόρουμ, επιδιώκοντας τις φιλοδοξίες τους μέσω μηχανισμών όπως οι σύνοδοι κορυφής BRICS, με αποτέλεσμα την περαιτέρω υπονόμευση της ισχύος του ΟΗΕ. Και χωρίς επιπλέον αφρικανικά μέλη, η Αφρικανική Ένωση μπορεί όλο και περισσότερο να συγκρούεται με το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, περίπου όπως στράφηκε κατά του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.

Ωστόσο, η κρίση νομιμοποίησης του ΟΗΕ είναι βαθύτερη από από εκείνη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Σε μια εποχή όπου οι ενημερωμένοι λαοί απαιτούν περισσότερη διαφάνεια των δημοσίων οργανισμών, τα Ηνωμένα Έθνη ξεχωρίζουν για την αδιαφάνεια και την έλλειψη λογοδοσίας. Αυτά τα προβλήματα είναι πιο έκδηλα στην Γραμματεία του ΟΗΕ. Ο Μπαν Κι Μουν κέρδισε την στήριξη των ΗΠΑ στην υποψηφιότητά του εν μέρει με την υπόσχεσή του για την αναμόρφωση των απαρχαιωμένων πρακτικών διαχείρισης και την εξάλειψη της διαφθοράς. Παρά ορισμένα επιτεύγματα, όπως η δημιουργία του Γραφείου Υπηρεσιών Εσωτερικής Εποπτείας, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στο πλαίσιο της θητείας του. Τα κράτη-μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την γραμματεία ως ένα σύστημα λαφύρων, και παραμένει δύσκολο να προσληφθούν και να απολυθούν αξιωματούχοι με βάση την απόδοσή τους. Η διαφθορά παραμένει επίσης διαδεδομένη, όπως πιστοποιείται από την περίπτωση του John Ashe, πρώην πρόεδρου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που πρόσφατα κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποιούσε την θέση του για να βοηθήσει έναν κατασκευαστή ακινήτων να κερδίσει συμβόλαια για την κατασκευή ενός χορηγούμενου από τον ΟΗΕ συνεδριακού συγκροτήματος -και σύμφωνα με πληροφορίες [15] ενθυλάκωσε 1,3 εκατομμύρια δολάρια για τις υπηρεσίες του. Εν τω μεταξύ, ο ΟΗΕ μόνο πρόσφατα άρχισε να παίρνει στα σοβαρά την αχαλίνωτη σεξουαλική βία που εξασκείται από τις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ εναντίον των ίδιων των πληθυσμών τους οποίους έχουν λάβει εντολή να προστατεύσουν, μετά από δεκαετίες που κάνει τα στραβά μάτια στα εγκλήματα αυτά.

Τέλος, υπάρχει η κρίση των επιδόσεων του ΟΗΕ. Ένας αριθμός αποτυχιών υψηλού προφίλ δείχνει ότι ο διεθνής οργανισμός αδυνατεί να ανταποκριθεί στις σημαντικότερες ευθύνες του. Εξετάστε την αποτυχημένη απάντηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που μέχρι πρόσφατα θεωρείτο ως πρότυπο οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, στο περσινό ξέσπασμα του έμπολα στην Δυτική Αφρική. Ή δείτε την αδυναμία μιας σημαντικής ειρηνευτικής επιχείρησης των Ηνωμένων Εθνών στο Νότιο Σουδάν να αποτρέψει την νεότερη χώρα του κόσμου από το να περιπέσει σε εμφύλιο πόλεμο.

Ένα ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών απογειώνεται στην ανατολική Σιέρα Λεόνε κατά την διάρκεια της επιδημίας έμπολα της χώρας, τον Δεκέμβρη του 2014. BAZ RATNER / REUTERS
------------------

Όταν πρόκειται για την αξιοπιστία, ο ΟΗΕ είναι συχνά ο χειρότερος εχθρός του εαυτού του. Οι εκπρόσωποί του έχουν την τάση να εκφράζουν φιλόδοξες υψηλόφρονες επιδιώξεις που υπερβαίνουν την ικανότητα του διεθνούς οργανισμού να τις επιτύχει. Οι νέοι Βιώσιμοι Αναπτυξιακοί Στόχοι [16] (Sustainable Development Goals, SDGs), οι οποίοι εγκρίθηκαν ομόφωνα από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Αυτό το σύνολο των δεκαεπτά στόχων, σε συνδυασμό με τους υπερβολικούς σε αριθμό 169 ξεχωριστούς στόχους, είναι μια λίστα επιθυμιών για υψηλόφρονες φιλοδοξίες. Ο πρώτος στόχος φιλοδοξεί να «εξαλείψει την φτώχεια σε όλες τις μορφές της, παντού» μέχρι το 2030 -σε μόλις 15 χρόνια από τώρα. Ένας άλλος προτείνει να «εξασφαλιστούν οι βιώσιμες μορφές παραγωγής και κατανάλωσης» κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Με το να ανεβάζουν τον πήχη τόσο ψηλά, οι Βιώσιμοι Αναπτυξιακοί Στόχοι κινδυνεύουν να φλερτάρουν με τον κυνισμό, καθώς οι χώρες δεν πετυχαίνουν τους [ενδιάμεσους] στόχους τους. Και με την συμπερίληψη τόσων στόχων στην συμβουλευτική προς πολλαπλές ομάδες συμφερόντων, οι Βιώσιμοι Αναπτυξιακοί Στόχοι παρέχουν λίγη καθοδήγηση ως προς το πώς οι χώρες πρέπει να δώσουν προτεραιότητα. Εδώ, όπως και αλλού, τα σφάλματα του ΟΗΕ ανήκουν στα κράτη-μέλη του, τα οποία αντιμετώπισαν τον ΟΗΕ ως χωματερή για τα δικά τους ανεπίλυτα προβλήματα.

ΠΟΙΟΣ ΦΤΑΙΕΙ

Σε κάποιο βαθμό, δεν έχει νόημα να επικρίνεται ο ΟΗΕ στο σύνολό του για το χάος στην Συρία, όπου οι ηρωικοί εργαζόμενοι στις ανθρωπιστικές οργανώσεις του ΟΗΕ βοηθούν εκατομμύρια [ανθρώπους] από τους εσωτερικά εκτοπισμένους και τους πρόσφυγες. Πράγματι, η αποτυχία να τερματιστεί ο βάναυσος πόλεμος εκεί αντανακλά τις ασυμβίβαστες θέσεις των τριών Δυτικών μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας με εκείνες της Ρωσίας που συχνά υποστηρίζεται από την Κίνα, η οποία την συνέδραμε με τέσσερα διπλά βέτο απέναντι σε μια πιο διεκδικητική ατζέντα κατά του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ωστόσο, η αποτυχία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να εγκρίνει την δράση κατά του Άσαντ οφείλεται επίσης σε μια απογοητευτική διαρθρωτική πραγματικότητα της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, η οποία προσδίδει σε κάθε ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας το δικαίωμα αρνησικυρίας ώστε να εξασφαλιστεί ότι ο διεθνής οργανισμός δεν θα χρησιμοποιηθεί σε αντίθεση με ό, τι πιστεύουν ότι είναι ζωτικής σημασίας για τα εθνικά τους συμφέροντα. Αυτή η πρόβλεψη για το βέτο δημιουργεί τεράστια απογοήτευση, αλλά έχει συχνά ασκηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες (αν μη τι άλλο για να προστατεύσουν το Ισραήλ). Όπως παρατήρησε ο υφυπουργός Cordell Hull [17] κατά την διάσκεψη στο Dumbarton Oaks το 1944, χωρίς το βέτο οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα παρέμεναν «ούτε για μια μέρα» στον παγκόσμιο οργανισμό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας όντως εγκρίνει ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ όπως στο Νότιο Σουδάν, πολύ συχνά φορτώνει αυτού του είδους τις αποστολές με υπερβολικά φιλόδοξες, υποχρηματοδοτημένες εντολές, με αποτέλεσμα ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι «κυανόκρανοι» να προσπαθούν να επιβάλουν την ειρήνη απέναντι σε βαριά οπλισμένους αντιπάλους και αποτυγχάνουν να επιτελέσουν το έργο για το οποίο δεν διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες, όπως η βελτίωση της διακυβέρνησης και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εδώ, όπως και με την συνεχιζόμενη σφαγή στην Συρία, η ευθύνη δεν έγκειται στα Ηνωμένα Έθνη ως σύνολο, αλλά σε ένα από τα συστατικά του -σε αυτή την περίπτωση, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Τα κράτη-μέλη πρέπει επίσης να μοιραστούν μεγάλο μέρος της ευθύνης για τις αποτυχίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας [18]. Ήταν οι χρηματοδότες της οργάνωσης -ιδίως, οι πλούσιες δημοκρατίες της αγοράς υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών- που άφησαν χρονίως υποχρηματοδοτημένη την οργάνωση, ακόμη και όταν την επιβάρυναν με νέες, ανταγωνιστικές προτεραιότητες (όπως η καταπολέμηση των μη μεταδοτικών ασθενειών) και με μια δυσκίνητη δομή διακυβέρνησης που έδωσε μικρή εξουσία στα χέρια της Γενικής Διευθύντριας Margaret Chan.

Τέλος, τα χρόνια προβλήματα του φτωχού συντονισμού και του πλεονασμού μεταξύ υπηρεσιών, προγραμμάτων και τμημάτων των Ηνωμένων Εθνών, αντικατοπτρίζουν την μπερδεμένη δομή του λαβυρίνθου της διακυβέρνησης των Ηνωμένων Εθνών, στην οποία ορισμένοι φορείς αναφέρονται στην Γενική Συνέλευση, άλλοι στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο, και άλλοι στο Συμβούλιο Ασφαλείας ή την Γραμματεία. Το περιθώριο του ΟΗΕ για βελτίωση στον τομέα αυτόν είναι περιορισμένο: Ο συντονισμός μεταξύ των διαφόρων οργανισμών του ΟΗΕ, χωρίς μια σοβαρή αναθεώρηση της δομής του ίδιου του ΟΗΕ, μπορεί να μεταρρυθμιστεί μόνο ως εκεί.

Η εμπειρία θα έπρεπε να διδάξει τόσο τους αξιωματούχους του ΟΗΕ όσο και τα κράτη μέλη την αξία της υιοθέτησης μιας πιο εστιασμένης ατζέντας. Αντί να προσπαθούν να λύσουν κάθε παγκόσμιο πρόβλημα, θα πρέπει να διαλέγουν και να εξετάζουν πού βρίσκονται πραγματικά τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του: Στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους ενδεείς πληθυσμούς, στην διατήρηση της ειρήνης όπου υπάρχει ειρήνη που πρέπει να διατηρηθεί, και στην διενέργεια επιθεωρήσεων που παρακολουθούν τα όπλα μαζικής καταστροφής. Σε έναν κόσμο όλο και πιο γεμάτο με ικανούς διεθνείς φορείς, ο ΟΗΕ θα πρέπει να εστιάσει στο να κάνει αυτό που κάνει καλύτερα, και στο να το κάνει καλά.

Stewart Patrick

sourche: http://foreignaffairs.gr/articles/70551/stewart-patrick/koyrasmenos-apo-ton-kosmo?page=show

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-10-20/world-weary

THE GLOBAL CHESSBOARD

Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2015

Κουρασμένος από τον κόσμο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου