Προβλήματα στην περιοχή του Κόλπου...

Η κατανόηση της σημασίας των κρατών του Κόλπου είναι ζωτικής σημασίας για την εξήγηση του πώς λειτουργεί η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, εξαιτίας του πλούτου τους, των ενεργειακών τους πόρων, της γεωστρατηγικής τους θέσης, καθώς και του ότι από αυτές περνάνε πολλά από τα μεγαλύτερα ρήγματα της περιοχής MENA (Μέση Ανατολή Βόρεια Αφρική). 

Ένα ανέκδοτο που κυκλοφορούσε νωρίτερα στην κρίση του ευρώ πρότεινε να πωληθεί η Ελλάδα στο Κατάρ. Ωστόσο το αστείο αυτό υπογραμμίζει τη συνεχόμενη στρατηγική σημασία και τα πολιτικά διλήμματα της ευρύτερης περιοχής του Κόλπου. Η σημασία του ρόλου του Κόλπου έχει να κάνει, τόσο με τον όγκο του εμπορίου ενέργειας και τα κρατικά του κεφάλαια, όσο και με την πολιτική γεωγραφία της. Τα κράτη του Κόλπου διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο σε ολόκληρη την περιοχή ΜΕΝΑ και το ένα πέμπτο του συνόλου του παγκόσμιου εμπορίου, τόσο του πετρελαίου και όσο και του υγροποιημένου φυσικού αερίου διέρχεται μέσα από τις μικροσκοπικές διόδους των Στενών του Ορμούζ. 

Η οικονομική δύναμη του Κόλπου είναι εντυπωσιακή δεδομένων των οικονομικών δεινών της Ευρώπης. Από εμπορική άποψη ο Κόλπος εισάγει περισσότερα από την Ευρώπη από όσο εισάγει από οπουδήποτε αλλού και πολλές κυβερνήσεις του Κόλπου είναι από τους μεγαλύτερους πελάτες παγκοσμίως των ευρωπαϊκών κι αμερικανικών αμυντικών βιομηχανιών. Οι κρατικές επενδύσεις του Κατάρ επεκτείνονται από την αποκατάσταση των παρισινών προαστίων μέχρι και σε διάφορες συμμετοχές σε μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες.

Με το να μην υπάρχει ψήφισμα υπό συζήτηση για τις ανησυχίες σχετικά με τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, οι μοναρχίες του Κόλπου είναι επίσης ένα βολικό γεωπολιτικό προπύργιο ενάντια στον μεγάλο, βόρειο γείτονά τους. Αλλά οι απαντήσεις τους στις πολιτικές αναταραχές που βρίσκονται στο κατώφλι τους γεννούν τα μεγαλύτερα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των κρατών αυτών.

Σίγουρα ουδείς διατηρεί την αυταπάτη ότι οι δυνάμεις του Κόλπου έχουν κάποιο έννομο συμφέρον στον δημοκρατικό μετασχηματισμό. Με δεδομένη τη βαθιά δυσφορία τους προς τη συμμετοχική πολιτική, οι απαντήσεις του Κόλπου στην αφύπνιση στο εξωτερικό είτε ήταν μια άσκηση πολιτικού καιροσκοπισμού ή απέβλεπαν στον περιορισμό των ζημιών. Το απροσδόκητο ξέσπασμα επαναστατικών διαδηλώσεων στην Τυνησία και την Αίγυπτο, αρχικά άφησε τα κράτη του Κόλπου ανήμπορα να κάνουν περισσότερα από το να παρακολουθούν και να περιμένουν με τρόμο την τροπή των γεγονότων. Με τον καιρό, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα εκινούντο προς την αποστολή δισεκατομμυρίων δολαρίων ως ανθρωπιστική βοήθεια και στις ιδιωτικές επενδύσεις στην Τυνησία, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, ωστόσο παραμένουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη σοβαρότητα αυτών των δεσμεύσεων, ιδιαίτερα εκείνων που προέρχονται από τη Σαουδική Αραβία.

Η Συρία ήταν επίσης στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ο Κόλπος έχει κάνει κινήσεις για να προστατέψει την Ιορδανία από τις δονήσεις της πολιτικής αναταραχής, υποσχόμενος την παροχή βοήθειας και στενότερης πολιτικής συνεργασίας. Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ έχουν κλιμακώσει την εξοπλιστική υποστήριξη στις αντιστασιακές ομάδες της Συρίας, υπονομεύοντας τις προοπτικές για μια διευθέτηση της κατάστασης μέσω διαπραγματεύσεων. Έχοντας υποστηρίξει σιωπηρά αυτές τις μανούβρες του Κόλπου, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο ζητούν να τεθεί ρητά ένα τέλος στο εμπάργκο όπλων της ΕΕ, έτσι ώστε να παράσχουν τη θανατηφόρο βοήθειά τους στις ένοπλες ομάδες της Συρίας.

Χάρη στο πάντα περιοριστικό της περιβάλλον, η πολιτική του Κόλπου είναι συχνά αδιαπέραστη από εγχώριους και ξένους παρατηρητές. Ωστόσο, κοιτώντας προσεκτικά, είναι ολοένα και πιο σαφές ότι οι μοναρχίες θα πρέπει να παλέψουν με βαθιές, μη αναστρέψιμες αμφισβητήσεις της εξουσίας τους. Αν και ο Κόλπος είναι ίσως ακόμα «πολύ πλούσιος για να εξεγερθεί», δεν έχει αποδειχθεί άτρωτος στην περιφερειακή μετάδοση της πολιτικής αμφισβήτησης. Η κατανόηση των επερχομένων τάσεων τη στιγμή που εκτυλίσσονται θα είναι ζωτικής σημασίας εάν η Ευρώπη και άλλοι διεθνείς φορείς σκοπεύουν να βασιστούν στον Κόλπο ως οικονομικό και πολιτικό εταίρο. Απαντώντας στην Αφύπνιση είτε ως μια επικίνδυνη στιγμή για την ισλαμική κυριαρχία, ως μια θρησκευτική πρόκληση ή μια ευκαιρία για την απόκτηση νέων στρατηγικών ερεισμάτων, οι κυβερνήσεις του Κόλπου έχουν διαβάσει ριζικώς εσφαλμένα τις συνέπειες αυτής της πολιτικής στιγμής για τις ίδιες, με δύο βασικούς τρόπους.

Ο πρώτος εξ αυτών είναι η αποτυχία να αναγνωρίσουν το ότι η πολιτική τάξη των εύπορων κρατών αμφισβητείται τώρα βαθιά και αμετάκλητα. Οι παλιές κοινωνικές συμβάσεις όπου τα συστήματα πατρωνίας, που έχουν αφθονία πλούτου πόρων, ενισχύουν την πίστη στους ηγέτες, διαβρώνονται αργά. Στη θέση τους αναδύεται μια νέα συνειδητοποίηση ότι οι πολίτες είναι παράγοντες αντί για απλοί υπήκοοι. Η δεύτερη κρίσιμη εσφαλμένη ερμηνεία βρίσκεται στη στάση του Κόλπου στη θεωρία ότι τα σημερινά μοντέλα διαχείρισης των διαφωνούντων, μέσω της αναδιανομής του πλούτου, του περιορισμού των διόδων για την πολιτική συμμετοχή, της διεξαγωγής αντιστρόφως πυραμιδοειδών μεταρρυθμίσεων με βραδείς ρυθμούς ή με την ανάπτυξη συμβατικών μέσων καταστολής, εξακολουθούν να αποτελούν αξιόπιστο υποκατάστατο για την αντιμετώπιση των πολιτικών παραπόνων των πολιτών τους.

Συνολικά, οι μοναρχίες του Κόλπου δεν έχουν κάποιο αποφασιστικό μέσο για την άμβλυνση της μη αναστρέψιμης ανόδου της πολιτικής κριτικής και της δυσαρέσκειας εντός των συνόρων τους. Οι μεγαλύτεροι μοχλοί της επερχόμενης αστάθειας, δηλαδή της αδυναμίας να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους από την εξάρτηση στην ενέργεια και την αδυναμία να προσφέρουν απασχόληση στους δυσανάλογα μικρούς σε ηλικία και αυξανόμενους πληθυσμούς, επιταχύνονται. Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου την τελευταία δεκαετία έχουν δώσει στα κράτη του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τη δυνατότητα να τριπλασιάσουν τις δημόσιες δαπάνες την τελευταία πενταετία, αλλά αυτή η περίοδος του άφθονου πλούτου προβλέπεται να περιοριστεί τα επόμενα χρόνια. Στην πραγματικότητα, με τις τρέχουσες τιμές της εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας, η ίδια η Σαουδική Αραβία αναμένεται μέχρι το 2030 να εισάγει ενέργεια.

Εν ολίγοις, τα πάμπλουτα κράτη του Κόλπου θα βρουν τους εαυτούς τους να αδυνατούν όλο και περισσότερο να βγουν από τις κρίσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Προς το παρόν, οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τις κάποτε αξιόπιστες μεθόδους της διατήρησης αρχής και περιθωριοποίησης της διαφωνίας. Αλλά αν τα κράτη του Κόλπου προσπαθούν αντ’ αυτού να επωφεληθούν από την άνοδο των νέων ισλαμικών φορέων ή αλλιώς να περιορίσουν τις επιτυχίες τους, έχουν ερμηνεύσει ριζικά λάθος τις επιπτώσεις της Αραβικής Αφύπνισης για τον εαυτό τους. Αν και είναι προς το μακροπρόθεσμο συμφέρον των κυβερνήσεων να παρέχουν μια πιο τολμηρή απάντηση, καθώς κι ένα όραμα για την διαχείριση των μελλοντικών ασταθειών, τα αρχαϊκά συστήματα της εξουσίας και της γραφειοκρατίας στον Κόλπο αδυνατούν να αναγνωρίσουν ή να αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα πολιτικά και οικονομικά τους προβλήματα. Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η πολιτική του Κόλπου εισέρχεται στην πιο απρόβλεπτη και ασταθή εποχή από την ίδρυσή της. Υπάρχει μια επιτακτική ανάγκη για την Ευρώπη να καταλάβει αυτό το πολύπλοκο και ισχυρό μέρος του κόσμου, εάν θέλει να είναι να κατανοήσει και να ακολουθήσει τα δικά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. 

Της Fatima Ayub

Το κείμενο αρχικά δημοσιεύθηκε στο E!Sharp

Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ:http://ecfr.eu/content/entry/commentary_serious_straits_why_trouble_looms_in_the_gulf