Μετά τον υπουργό Εξωτερικών Κέρι ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν παρεμβαίνει χωρίς προσχήματα υπέρ των διαδηλωτών στην Τουρκία, σε μια ασυνήθιστη στα διπλωματικά χρονικά δημόσια μομφή σε κυβέρνηση που είναι εταίρος των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Ανυποχώρητοι εμφανίζονται οι διαδηλωτές, που χθες επανέλαβαν τα αιτήματά τους για απομάκρυνση των αρχηγών της αστυνομίας και των κυβερνητών των μεγάλων πόλεων
Είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι η πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στην Ουάσιγκτον δεν ερμηνεύθηκε σε όλο της το βάθος: Αποτυπώθηκε ως απόρριψη του αιτήματος της τουρκικής πλευράς για στρατιωτική παρέμβαση κατά του Ασαντ, ενώ οι δηλώσεις Κέρι και Μπάιντεν τη φωτίζουν ως μετωπική αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Αγκυρας όχι μόνον για τη Συρία αλλά για την Ευρύτερη Μέση Ανατολή συνολικά.
Η κρίση εμπιστοσύνης ή καλύτερα το διαζύγιο ζωτικών συμφερόντων ΗΠΑ-Τουρκίας δεν προέκυψε με την άνοδο του ΑΚΡ και του Ερντογάν στην κυβερνητική εξουσία το 2002-3. Χρονολογείται από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1989-91 και πιο συγκεκριμένα από την εποχή της πρώτης εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ, την άνοιξη του 1991, την Καταιγίδα της Ερήμου.
Τότε καταγράφηκαν τόσο η σύγκρουση ΗΠΑ -Τουρκίας όσο και η αντιπαράθεση της Στρατιωτικής Ηγεσίας με τον τότε πρόεδρο Οζάλ.
Πιο συγκεκριμένα η Στρατιωτική Ηγεσία είδε ως θανάσιμο κίνδυνο τη στήριξη από την Ουάσιγκτον της χειραφέτησης των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ, ενώ ο Οζάλ είδε τη σύγκρουση στο Ιράκ ως ευκαιρία-πρόκληση για ενεργό ρόλο της Τουρκίας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή. Στην πολιτική Οζάλ εκείνης της εποχής μπορούμε να διαβάσουμε ως ήπια προαναγγελία τον διπλωματικό ακτιβισμό των Ερντογάν-Νταβούτογλου των τελευταίων χρόνων.
Η Στρατιωτική Ηγεσία της εποχής περιχαρακώθηκε σε σαφή αντιαμερικανική στάση και εκδήλωσε τη δυσαρέσκειά της από τον Αύγουστο του 1990 με την παραίτηση του τότε αρχηγού ΓΕΕΘΑ στρατηγού Τουρουντάι.
Στα δέκα χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στην Καταιγίδα της Ερήμου και τη νίκη των Ερντογάν-ΑΚΡ, το κεμαλικό κατεστημένο είχε χάσει την εμπιστοσύνη του στον Αμερικανό φίλο: Οι θεωρίες συνωμοσίας για σχέδια της CIA-Μοσάντ για ανεξάρτητο Κουρδιστάν πλημμύριζαν τα κυβερνητικά κτίρια στην Αγκυρα, και οι εξελίξεις στη Γιουγκοσλαβία προσλαμβάνονταν ως πρόβα τζενεράλε για τα μειονοτικά διασπαστικά παιχνίδια που ετοιμάζουν οι ΗΠΑ σε βάρος της Αγκύρας. Τα σενάρια έγιναν και best seller πολιτικής μυθοπλασίας με τον τίτλο Metal Storm όπου η επίθεση του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας για το Κόσοβο επαναλαμβάνεται σε βάρος της Τουρκίας με στόχο την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν!
Αυτό ήταν περίπου το κλίμα στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας το 2002 όταν ο Ερντογάν και το ΑΚΡ κατήγαγαν την πρώτη τους νίκη. Ετσι όταν την άνοιξη του 2003 η τουρκική Βουλή απαγόρευσε στις αμερικανικές δυνάμεις να διέλθουν από τη χώρα και να εισβάλουν από Βορρά στο Ιράκ ήταν μια κίνηση του Ερντογάν εθνικής ενότητας και συνεργασίας, και σε καμιά περίπτωση ρήξης με τη Στρατιωτική Ηγεσία.
Ετσι η δραστηριοποίηση των Ερντογάν-Νταβούτογλου στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή ήλθε περισσότερο ως ρεαλιστική σύνθεση μιας κρίσης εμπιστοσύνης στις σχέσεις Αγκυρας-Ουάσιγκτον παρά ως μια ισλαμική άποψη για την περιφερειακή θέση της χώρας. Εξαίρεση αποτελεί η διμερής στρατιωτική συνεργασία Ισραήλ-Τουρκίας που υπονομεύθηκε συνειδητά από τον Ερντογάν, για να απομονωθεί η στρατιωτική ηγεσία από ένα ισχυρό περιφερειακό έρεισμα.
Θα συμμορφωθούν οι Ερντογάν - Νταβούτογλου στο σαφές αμερικανικό μήνυμα να παραιτηθούν από φιλοδοξίες περιφερειακής δύναμης για τη χώρα τους; Ενα ερώτημα που θέτει ένα δεύτερο, αν οι ΗΠΑ πέραν της επιβολής μιας ανακωχής στη Συρία έχουν τη βούληση και τη δυνατότητα διατύπωσης και επιβολής μιας συνολικής σταθεροποιητικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή, πέραν της διαχείρισης των εσωτερικών αντιθέσεων του αραβομουσουλμανικού κόσμου.
Γιώργος Καπόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου