Τον περασμένο μήνα, η Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Σούζαν Ράις συζητώντας τα σχέδια της κυβέρνησης Ομπάμα για μια πιο μετριοπαθή πολιτική στη Μέση Ανατολή, σημείωσε ότι η Ουάσινγκτον «δεν μπορεί απλά να καταναλώνεται καθημερινά σε μια περιοχή, όσο σημαντική κι αν είναι». Από τώρα και στο εξής, υπονόησε, οι χώρες τής περιοχής, συμπεριλαμβανομένης τής Λιβύης, θα υποβιβαστούν στην δεύτερη βαθμίδα προτεραιοτήτων.
Ένας εκπαιδευόμενος του Λιβυκού Στρατού συνομιλεί με τον διοικητή του μπροστά από έναν στόχο στην διάρκεια των εξετάσεών του στο όπλο Geminis, στις 30 Οκτωβρίου 2013. (Esam Omran Al-Fetori / Reuters)
Καθώς μιλούσε, η Διοίκηση Αφρικής του αμερικανικού στρατού (Africa Command, AFRICOM) ετοιμαζόταν να ενισχύσει την βοήθειά της στη Λιβύη για να συνδράμει την χώρα να ξαναχτίσει τον αδύναμο τομέα ασφάλειάς της. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, η AFRICOM, μαζί με τις ένοπλες δυνάμεις τής Ιταλίας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου δεσμεύθηκε να συμβάλει στην κατάρτιση, την παροχή συμβουλών, και τον εξοπλισμό ενός νέου στρατού τής Λιβύης – μιας «δύναμης γενικού σκοπού» (general purpose force ) στην επίσημη στρατιωτική ορολογία. Το σχέδιο φαίνεται λογικό στα χαρτιά. Εκπαιδευμένη σε βάσεις εκτός Λιβύης, η νέα δύναμη θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να προβάλει την δική της εξουσία, να προστατεύσει εκλεγμένους αξιωματούχους και φορείς από τις πολιτοφυλακές που δρουν στο εσωτερικό τής χώρας και να υποχρεώσει τις παραστρατιωτικές ομάδες να αποστρατευθούν και να αφοπλιστούν. Η Ουάσιγκτον βλέπει την προσπάθεια ως ένα κρίσιμο βήμα προς την δημοκρατική μετάβαση της Λιβύης και ως έναν τρόπο να σταματήσει ο εξτρεμισμός και να προληφθεί η εξάπλωση της αναρχίας τής χώρας έξω από τα σύνορά της.
Αλλά, η σύνθεση της δύναμης, οι λεπτομέρειες της κατάρτισής της, ο βαθμός στον οποίο οι πολίτες της Λιβύης θα την επιβλέπουν και η ικανότητά της να ασχοληθεί με το εύρος των απειλών που αντιμετωπίζει η χώρα, είναι όλα ασαφή. Και το διακύβευμα είναι τεράστιο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιες παραστρατιωτικές ομάδες στην Λιβύη προσπαθούν να πλήξουν τον νέο στρατό πριν καν ξεκινήσει να λειτουργεί: μια σειρά από μυστηριώδεις δολοφονίες κατά αξιωματικών τού στρατού, κυρίως στα ανατολικά, πιθανόν είναι κατά το ήμισυ μια βεντέτα κατά εκπροσώπων τής παλαιάς τάξης και κατά το άλλο ήμισυ μια απόπειρα να αποτραπεί το μονοπώλιο της κεντρικής κυβέρνησης στον έλεγχο της νέας στρατιωτικής δύναμης.
Η περίπτωση της ξεχωριστής και λιγότερο δημοσιοποιημένης προσπάθειας των ΗΠΑ να εκπαιδεύσει μια μικρή λιβυκή μονάδα αντιτρομοκρατίας στο εσωτερικό τής Λιβύης νωρίτερα φέτος είναι διδακτική. Η μονάδα, που έχει συσταθεί από τις αμερικανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων, δεν ήταν καθόλου αντιπροσωπευτική τής περιφερειακής εικόνας τής Λιβύης: οι στρατολογήσεις φαίνεται ότι έγιναν με συντριπτική πλειοψηφία από δυτικούς αποκλείοντας τους από καιρό παραμελημένους ανατολικούς. Επιπλέον, η απουσία σαφών ορίων εξουσίας – κάτι σχεδόν αναπόφευκτο δεδομένου του κατακερματισμένου τομέα ασφάλειας της Λιβύης - σήμαινε ότι οι δυνατότητες της δύναμης θα μπορούσαν εύκολα να καταλήξουν να χρησιμοποιούνται κατά πολιτικών εχθρών όπως και κατά τρομοκρατών.
Τα πράγματα έφθασαν σε αδιέξοδο τον Αύγουστο, όταν μια φυλετική παραστρατιωτική ομάδα ξεκίνησε μια επιδρομή το χάραμα σε ένα ελλιπώς φυλασσόμενο στρατόπεδο εκπαίδευσης κοντά στην Τρίπολη. Δεν υπήρχαν στρατιώτες των ΗΠΑ εκεί, αλλά η παραστρατιωτική ομάδα πήρε ευαίσθητο αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό. Και αυτό σήμανε το τέλος τής αποστολής. Η προσπάθεια ματαιώθηκε και οι αμερικανικές δυνάμεις γύρισαν στην πατρίδα. (Η λιβυκή κυβέρνηση και οι αμερικανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων σήμερα ψάχνουν για ένα νέο κέντρο εκπαίδευσης στο εσωτερικό τής Λιβύης για να ξαναξεκινήσουν). Αντλώντας διδάγματα από αυτό το φιάσκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ σοφά αποφάσισαν ότι η νέα εκπαιδευτική αποστολή για μια δύναμη γενικού σκοπού θα πραγματοποιηθεί έξω από την Λιβύη - στην Βουλγαρία, την Ιταλία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά, αυτό από μόνο του δεν θα είναι αρκετό για να εξασφαλίσει ότι η προσπάθεια δεν θα αντιμετωπίσει πιο σημαντικά εμπόδια.
Πρώτον, πρέπει να προσδιοριστεί ο ακριβής ρόλος τής δύναμης. Όπως υποδηλώνει το όνομά της, θα είναι τακτικό πεζικό, επικεντρωμένο αρχικά στην εξασφάλιση των κυβερνητικών εγκαταστάσεων και την προστασία των δημοσίων λειτουργών. Αλλά, αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Λιβύη είναι μια πιο εξειδικευμένη, τύπου χωροφυλακής υπηρεσία για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των συνόρων, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και όπλων, και των εξεγέρσεων χαμηλής έντασης. Δεν χρειάζεται άλλη μια παραφουσκωμένη συμβατική στρατιωτική δύναμη που θα κάθεται στους στρατώνες της - ένα πολύ συχνό φαινόμενο στον αραβικό κόσμο, όπου οι απομονωμένοι και αυτοδιοικούμενοι στρατοί έχουν αποδειχθεί ανθυγιεινοί για την δημοκρατία. Η χώρα χρειάζεται επίσης ένα αποτελεσματικό, πολιτικά ελεγχόμενο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας για να επιβλέπει και να ξεμπλοκάρει τις αντιθέσεις στις λειτουργίες όλων των φορέων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των συνοριοφυλάκων, των δυνάμεων προστασίας πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και της αστυνομίας.
Πρώτον, πρέπει να προσδιοριστεί ο ακριβής ρόλος τής δύναμης. Όπως υποδηλώνει το όνομά της, θα είναι τακτικό πεζικό, επικεντρωμένο αρχικά στην εξασφάλιση των κυβερνητικών εγκαταστάσεων και την προστασία των δημοσίων λειτουργών. Αλλά, αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Λιβύη είναι μια πιο εξειδικευμένη, τύπου χωροφυλακής υπηρεσία για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των συνόρων, της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και όπλων, και των εξεγέρσεων χαμηλής έντασης. Δεν χρειάζεται άλλη μια παραφουσκωμένη συμβατική στρατιωτική δύναμη που θα κάθεται στους στρατώνες της - ένα πολύ συχνό φαινόμενο στον αραβικό κόσμο, όπου οι απομονωμένοι και αυτοδιοικούμενοι στρατοί έχουν αποδειχθεί ανθυγιεινοί για την δημοκρατία. Η χώρα χρειάζεται επίσης ένα αποτελεσματικό, πολιτικά ελεγχόμενο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας για να επιβλέπει και να ξεμπλοκάρει τις αντιθέσεις στις λειτουργίες όλων των φορέων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των συνοριοφυλάκων, των δυνάμεων προστασίας πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και της αστυνομίας.
Δεύτερον, η νέα δύναμη θα μπορεί να καλείται να αστυνομεύει και να καταστέλλει τις διαφυλετικές και διακοινοτικές συγκρούσεις που έχουν φουντώσει σε ολόκληρη την χώρα - έναν ρόλο που αυτή την στιγμή παίζεται από συνασπισμούς παραστρατιωτικών ομάδων που υπάγονται χαλαρά στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αποκαλούμενες ως «Δυνάμεις Ασπίδα τής Λιβύης». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύνθεση του στρατού είναι τόσο σημαντική: πρέπει να είναι ευρεία, και να εκληφθεί ως ανεξάρτητος και επαγγελματικός. Για να προληφθεί ότι η δύναμη γενικού σκοπού δεν θα γίνει μια ιδιωτική πολιτοφυλακή μιας συγκεκριμένης φυλής, περιοχής ή πολιτικής κλίκας, οι στρατολογήσεις θα πρέπει να ενσωματωθούν σε μικτές μονάδες που αντλούν εξουσία από ευρέα τμήματα της λιβυκής κοινωνίας. Και, τουλάχιστον ορισμένοι από τις νέες ιεραρχίες και τα νεότερα σώματα αξιωματικών θα πρέπει να προέρχονται από τις παραστρατιωτικές ομάδες. Πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί τού στρατού τής Λιβύης απεχθάνονται αυτήν την ιδέα, καθώς βλέπουν τους άντρες των παραστρατιωτικών ομάδων σαν απειθάρχητο όχλο ή ως υπερβολικά πολιτικοποιημένους. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, αυτοί οι νεαροί άνδρες έχουν την εμπειρία τού πραγματικού πεδίου των μαχών και γνωρίζουν από ηγεσία μικρών ομάδων που είναι ιδιαίτερα απαραίτητη στον Λιβυκό στρατό, του οποίου οι χαμηλού και μεσαίου επιπέδου ιεραρχίες είχαν εξολοθρευθεί από τον πρώην ηγέτη Μουαμάρ αλ-Καντάφι.
Η διδασκαλία στους στρατολογημένους να λειτουργούν ως συνεκτικές μονάδες μάχης - αντί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στην επίδειξη ατομικών δεξιοτήτων μάχης - είναι επίσης απαραίτητη. Η αποστολή τής κατάρτισης δεν μπορεί να παράγει μόνο στρατιώτες οι οποίοι θα είναι καλύτεροι σκοπευτές, αλλά όταν θα επιστρέφουν στην Λιβύη θα αφομοιώνονται μέσα στις παραστρατιωτικές ομάδες, ή θα λειτουργούν ως ομιχλώδεις πολιτοφύλακες μετά από την κανονική εργασία τους στον στρατό. Για να αποφευχθεί αυτό το κακό σενάριο, η κατάλληλη λεπτομερής εξέταση για τα κίνητρα, την ικανότητα, τις πιθανές προηγούμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και του ποινικού μητρώου είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Οι πρόσφατες αποτυχίες έφθασαν σε αυτό: μια προσπάθεια του περασμένου έτους για την κατάρτιση της αστυνομίας τής Λιβύης στην Ιορδανία κατέρρευσε όταν ανεπαρκώς ελεγχθέντες στρατολογημένοι στασίασαν ενάντια σε αυτό που εξέλαβαν ως αδικαιολόγητα σπαρτιάτικες συνθήκες διαβίωσης.
Τρίτον, και ίσως το πιο σημαντικό, το πρόγραμμα κατάρτισης πρέπει να συνοδεύεται από ένα ενισχυμένο πρόγραμμα αποστράτευσης, αφοπλισμού και επανένταξης για όσους μετείχαν στις παραστρατιωτικές ομάδες. Σε αυτούς τούς νέους άνδρες πρέπει να δοθούν οικονομικά και κοινωνικά κίνητρα για να φύγουν από τις ομάδες αυτές και είτε να εισέλθουν στο εργατικό δυναμικό ή να εκπαιδευτούν, είτε να ενταχθούν στην κανονική αστυνομία και τον στρατό. Πολλοί από τους επαναστατημένους μαχητές στους οποίους έχω μιλήσει τα τελευταία δύο χρόνια δεν θέλουν να συνεχίσουν να μάχονται. Αλλά υπάρχουν λίγες πραγματικές εναλλακτικές λύσεις, δεδομένης τής σκοτεινής εικόνας για απασχόληση και των μη ελκυστικών επιλογών τής αστυνομίας και του στρατού, που εξακολουθούν να πάσχουν από την επαφή τους με το καθεστώς Καντάφι. Ο Λίβυος πρωθυπουργός αύξησε πρόσφατα τους μισθούς των τακτικών αστυνομικών και στρατιωτών ώστε να υπερβαίνουν εκείνους που καταβάλλονται στις παραστρατιωτικές ομάδες που λειτουργούν υπό την αιγίδα των Υπουργείων Εσωτερικών και Άμυνας. Αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό από μόνο του θα προσελκύσει τους νέους άνδρες ώστε να εγκαταλείψουν το καλά αμειβόμενη δίκτυο ασφαλείας των παραστρατιωτικών ομάδων για τις στερήσεις μιας στρατιωτικής ζωής. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι ένα σοβαρό rebranding τού στρατού και της αστυνομίας, το οποίο θα αφαιρέσει τις ατέλειες τής εποχής Καντάφι. Ένα πρόγραμμα συνταξιοδότησης που θα δελεάσει κάποιους από τα φουσκωμένα ανώτερα κλιμάκια να αποσυρθούν, θα μπορούσε να είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Στα ανατολικά, η προσπάθεια αποστράτευσης αντιμετώπισε εντονότερη αντίδραση, λόγω της ιστορικής περιθωριοποίησης της περιοχής από το παλαιό καθεστώς και της απροθυμίας των διαφόρων ενόπλων ομάδων, είτε ισλαμιστών είτε φεντεραλιστών, να παραδοθούν. Είναι σε αυτή την περιοχή, λοιπόν, που η στρατολόγηση στο νέο στρατό είναι πιο σημαντική. Ισλαμιστές στην Βεγγάζη μου είπαν ότι απέφευγαν την αποστράτευση και την ένωση με τον στρατό ωσότου δημιουργείτο ένα σύνταγμα που θα μπορούσε να εγγυηθεί ότι ο νέος στρατός δεν θα γίνει η φρουρά των ανακτόρων ενός άλλου δικτάτορα.
Η δημόσια οργή για την επιδρομή των ΗΠΑ στην οποία συνελήφθη ο Αμπού Ανάς αλ-Λίμπι, ένας φερόμενος ως πράκτορας της Αλ Κάιντα, μπορεί να διαβρώσει περαιτέρω την προθυμία κάποιων Λίβυων, κυρίως ισλαμιστών, να ενταχθούν σε μια αμερικανο-εκπαιδευμένη δύναμη. Ο υψηλής επιρροής Μεγάλος Μουφτής τής Λιβύης εξέδωσε πρόσφατα μια ανακοίνωση [4] ρωτώντας αν οι νεαροί Λίβυοι που εκπαιδεύονται από ξένους στρατούς θα αποκτήσουν δεξιότητες για απαγωγές. Εάν και όταν οι ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ συλλάβουν όσους είναι ύποπτοι για την επίθεση πέρσι στην αμερικανική διπλωματική αποστολή στην Βεγγάζη, μπορούμε να αναμένουμε ότι η ισλαμική αντίδραση θα διαβρώσει περαιτέρω την υποστήριξη για την δημιουργία ενός στρατού εκπαιδευμένου από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Αμφότεροι η κυβέρνηση της Λιβύης και οι ξένοι υποστηρικτές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι τα θέματα ασφάλειας της Λιβύης είναι στην βάση τους πολιτικά προβλήματα. Η καλύτερη εκπαίδευση και ο εξοπλισμός δεν θα παρέχουν αυτόματα την νομιμοποίηση στο νέο στρατό, ούτε θα υποχρεώσουν τις πολιτοφυλακές να παραδώσουν τα όπλα τους, ή θα δελεάσουν τους Λίβυους να ενταχθούν στον στρατό. Ότι η νομιμοποίηση θα πρέπει να προέλθει μέσα από μια ευρεία πολιτική συμφιλίωσης υπό την αιγίδα τού πρόσφατα εξαγγελθέντος Εθνικού Διαλόγου, την λειτουργία τούυ Κοινοβουλίου, ένα σύνταγμα και ένα δίκαιο δικαστικό σύστημα - και από μια κυβέρνηση που είναι σε θέση να λειτουργεί σε όλη τη χώρα
Λόγω των περιορισμένων πόρων και της εύλογης αποστροφής τής Ουάσιγκτον για την τοποθέτηση στρατιωτικών μονάδων επιτόπου, η εκπαίδευση της δύναμης γενικού σκοπού μπορεί να φαίνεται σαν ένα κατάλληλο επίπεδο εμπλοκής των ΗΠΑ στην Λιβύη. Παρ’ όλα αυτά, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την χώρα σε χειρότερη θέση, θα πρέπει να σκεφτούν πολύ προσεκτικά σχετικά με την σύνθεση και την αποστολή αυτής τής δύναμης, καθώς και την εποπτεία πριν ξεκινήσει αυτό το πρόγραμμα. Θα πρέπει να λάβει υπόψη της και εκείνους που υποστηρίζουν ότι η αποστολή πρέπει να συνοδεύεται από ευρύτερη βοήθεια με σκοπό να στηρίξει την Λιβύη να τα καταφέρει μέσα από τις οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις που υποσκάπτουν την ασφάλειά της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου