Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι ο αυξανόμενος βαθμός που οι πολιτικές ελίτ είναι ευάλωτες. Αυτό το πρόβλημα κάνει την αποτελεσματική ηγεσία στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα πολύ πιο δύσκολη, και γι’ αυτόν τον λόγο το Συμβούλιο για μια Παγκόσμια Ατζέντα για το Γεωπολιτικό Ρίσκο (Global Agenda Council on Geopolitical Risk) του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, το επέλεξε ως κεντρικό ζήτημα για το 2014.
Αφίσες που διακωμωδούν ηγέτες των ισχυρότερων χωρών τού κόσμου σε μικρή ιρλανδική πόλη κοντά στο θέρετρο όπου έγινε η σύνοδος των G8, τον Ιούνιο του 2013. Cathal McNaughton / Reuters
Καθώς η σκόνη τής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης κατακάθεται τελικά, μπορεί να φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να εξομαλύνονται. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκουν τον βηματισμό τους για μια επιστροφή σε ήπια ανάπτυξη. Η ευρωζώνη έχει βασίσει την ύπαρξή της σε αυτό. Οι αναδυόμενες αγορές, όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και οι άλλοι συνεχίζουν να ανεβαίνουν, αν και με βραδύτερο ρυθμό.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι πολιτικές ελίτ αντιμετωπίζουν τρομερές νέες προκλήσεις, καθώς οι πολίτες χρησιμοποιούν νέα εργαλεία για να προβάλλουν νέες απαιτήσεις, να συντονίζουν τις διαμαρτυρίες τους και να συγκεντρώνουν την συλλογική τους δύναμη. Οι κυβερνήσεις όλων των ειδών προσπαθούν να βρουν βραχυπρόθεσμες λύσεις που θα τις βοηθήσουν μέσα στον επόμενο οικονομικό κύκλο, τις επόμενες εκλογές, την επόμενη πολιτική μετάβαση. Το αποτέλεσμα είναι μια παγκόσμια κρίση νομιμοποίησης.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι κατακερματισμένες εκλογικές περιφέρειες και οι ομάδες συμφερόντων τού Κογκρέσου και ένα όλο και πιο περιορισμένο σύνολο οικονομικών και ιδεολογικών συμφερόντων έχουν οδηγήσει σε έντονο κομματισμό. Ένας αυξανόμενος αριθμός Αμερικανών λένε στους δημοσκόπους ότι πάρα πολλοί από τους εκλεγμένους ηγέτες τους δεν εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους ή τις αξίες τους. Στην Ευρώπη, πολλοί πολίτες διαμαρτύρονται ότι οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται από ανεξέλεγκτους αξιωματούχους που κυβερνούν έξω από τα εθνικά σύνορα. Στις δημοκρατίες των αναδυόμενων αγορών, όπως η Βραζιλία, η Ινδία, η Νότια Αφρική και η Τουρκία, οι ηγέτες αντιμετωπίζουν μια επεκτεινόμενη και ανήσυχη μεσαία τάξη, την ώρα που η επιβράδυνση της ανάπτυξης περιορίζει την ικανότητά τους να ξεφύγουν από τα πολιτικά προβλήματά τους. Σε απολυταρχικά κράτη όπως η Κίνα και η Ρωσία, οι διαδηλώσεις για οικονομικά και περιβαλλοντικά θέματα, ή για την διαφθορά και την ανικανότητα των τοπικών αξιωματούχων, κινδυνεύει να επεκταθεί σε ευρύτερα ξεσπάσματα δυσαρέσκειας.
Οι ηγέτες όλων αυτών των κρατών πάσχουν από ένα «έλλειμμα νομιμοποίησης». Αυτοί που θα οδηγήσουν τις χώρες τους προς την ανάκαμψη ή μέσα από τα επόμενα λεπτεπίλεπτα στάδια προς την ανάπτυξη, βρίσκονται αντιμέτωποι με την έλλειψη καλών επιλογών. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στους πολιτικούς ηγέτες. Οι εταιρικοί ιθύνοντες αντιμετωπίζουν τα δικά τους ρίσκα καθώς οι εταιρείες των οποίων ηγούνται αντιμετωπίζουν νέους ελέγχους τόσο από τους καταναλωτές που έχουν ενισχυθεί από τα νέα επικοινωνιακά εργαλεία όσο και από τους αυξανόμενα πολιορκημένους πολιτικούς αξιωματούχους.
Το πρώτο σημείο πίεσης, ιδιαίτερα για τους πολιτικούς ηγέτες των χωρών στις αναδυόμενες αγορές, είναι η άνοδος της ολοένα και πιο απαιτητικής μεσαίας τάξης. Η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί στις περισσότερες από τις χώρες αυτές, και οι πολιτικοί βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με τον επικίνδυνο συνδυασμό των πιο μετριοπαθών οικονομικών προοπτικών, της αύξησης της δημόσιας προσδοκίας για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, και των πιο σκληρών οικονομικών ανταλλαγμάτων από όσο είχαν αντιμετωπίσει εδώ και πολλά χρόνια. Ζωηρές διαδηλώσεις το 2013 στην Τουρκία και την Βραζιλία προκλήθηκαν από τοπικά γεγονότα - μια επιθετική αντίδραση της αστυνομίας στις διαδηλώσεις εναντίον ενός σχεδίου να κοπούν πλατάνια από ένα άλσος στο κέντρο τής Κωνσταντινούπολης και η κατά εννέα σεντς αύξηση των ναύλων για τα δημόσια λεωφορεία στο Σάο Πάολο - αλλά πυροδότησαν μια ευρύτερη ανταπόκριση από πολίτες που αισθάνονται ότι έχουν δικαίωμα σε μια πιο υπεύθυνη διακυβέρνηση και σε υψηλότερης ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες. Και στις δύο περιπτώσεις, ένας αξιοσημείωτος αριθμός διαδηλωτών ήταν μέλη τής πρόσφατα επεκταθείσας μεσαίας τάξης των χωρών τους. Είναι επίσης σαφές ότι η ολοένα και πιο ευρεία διαθεσιμότητα των σύγχρονων εργαλείων επικοινωνίας καθιστά ευκολότερο στους απογοητευμένους πολίτες να μοιράζονται τον θυμό τους και να οργανώνουν διαδηλώσεις. Για να διαχειριστούν αυτή την ευπάθεια, ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες θα προσπαθήσουν να εκτρέψουν την δημόσια οργή προς άλλους στόχους.
Οι ηγέτες των ανεπτυγμένων κρατών, εν τω μεταξύ, βρίσκουν τον εαυτό τους επίσης υπό την πίεση μη-κρατικών δρώντων, που διαθέτουν εργαλεία για να επιβάλουν μεγαλύτερη διαφάνεια από όση οι ίδιοι οι πολιτικοί ηγέτες θα ήθελαν. Οι διαρροές από τον Edward Snowden, τον πρώην πράκτορα της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, έχουν υπονομεύσει σοβαρά την αξιοπιστία των ΗΠΑ σε πολλούς από τους συμμάχους τους. Η οργάνωση διαφάνειας WikiLeaks έκλεισε το έτος με την διαρροή ενός σχεδίου διαπραγμάτευσης για την Trans-Pacific Partnership (την Συνεργασία Εκατέρωθεν του Ειρηνικού), μια τεράστια εμπορική συμφωνία που περιλαμβάνει μια ντουζίνα χώρες τού Ειρηνικού, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεδομένης της ευκολίας με την οποία οι πληροφορίες γίνονται πλέον κοινές, και της δυσκολίας να σταματήσει κάθε διαρροή, ο αριθμός των παγκόσμιων ηγετών που θα αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα θα αυξηθεί. Οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες, ακόμη και οι μεγάλοι οργανισμοί μέσων μαζικής ενημέρωσης, δεν έχουν τα εφόδια για να χειριστούν αυτήν την «τυραννία σε πραγματικό χρόνο». Και περισσότερο από ποτέ, η γνώση είναι δύναμη – και, περισσότερο από ποτέ, η γνώση έχει εκδημοκρατιστεί.
Η τάση αυτή επεκτείνεται στην Κίνα, η οποία, παραδοσιακά, είχε μια πιο αδιαφανή κυβέρνηση. Οι πολίτες τής Κίνας δεν μπορούν, όμως, να εκλέξουν άμεσα τους ανώτερους πολιτικούς ηγέτες τής χώρας τους, αλλά έχουν άλλα μέσα πίεσης για αλλαγή και μεγαλύτερη διαφάνεια. Όταν ένα ατύχημα σε έναν αυτοκινητόδρομο στο βόρειο τμήμα τής Κίνας το 2012 άφησε 36 νεκρούς, ο Yang Dacai, ο επικεφαλής τού Επαρχιακού Γραφείου τής Ασφάλειας Εργασίας στην επαρχία Shaanxi, ήταν ο πρώτος που έφθασε για να επιθεωρήσει την ζημιά. Μια φωτογραφία του να χαμογελά μπροστά στη σκηνή του ατυχήματος εξαπλώθηκε σαν επιδημία.
Η λεγόμενη στην Κίνα «ανθρώπινη μηχανή αναζήτησης», μια ομάδα Κινέζων χρηστών τού Διαδικτύου αφοσιωμένων στο να εκθέτουν διεφθαρμένους ή ανίκανους αξιωματούχους, στη συνέχεια βρήκαν και άρχισαν να διαδίδουν φωτογραφίες τού Yang στα δημόσια καθήκοντά του να φορά μια σειρά από ακριβά ρολόγια χειρός που ήταν αξίας πολύ πέρα από τα οικονομικά μέσα ενός επαρχιακού υπαλλήλου ασφαλείας. Ο Yang βαφτίστηκε «Ο Αδελφός με το Ρολόι», και, τον Σεπτέμβριο του 2013, καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλακή για δωροδοκία. Πέντε χρόνια πριν, είναι μάλλον απίθανο ότι κάποιος έξω από τον τομέα του θα είχε ποτέ ακούσει το όνομά του.
Με λίγα λόγια, οι πολιτικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν εξαιρετικές πιέσεις που αφενός θα αυξήσουν την υπευθυνότητά τους και αφετέρου θα περιορίσουν τον διαθέσιμο χώρο τους για ελιγμούς. Επιπλέον, ο συντονισμός μεταξύ των πολιτικών ηγετών των διαφόρων χωρών είναι πλέον πιο διαφανής, και επομένως πιο δύσκολος από όσο ποτέ πριν. Ως εκ τούτου, τα αυξανόμενα προβλήματα του κόσμου που δεν γνωρίζουν σύνορα - από την κλιματική αλλαγή, τις αδυναμίες τής χρηματοοικονομικής αγοράς και τους κυβερνο-κινδύνους, μέχρι την παγκόσμια τρομοκρατία, την διάδοση των όπλων, καθώς και τον παραδοσιακό ανταγωνισμό για ισχύ - είναι λιγότερο πιθανό από ποτέ να επιλυθούν με επιτυχία.
By Ian Bremmer
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου