Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου 2015

Ο Πούτιν και το απομονωμένο βασίλειο: Γιατί οι κυρώσεις φέρνουν την Μόσχα και την Πιονγκγιάνγκ πιο κοντά

Ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ-Ουν, χαιρετά τον κόσμο στην διάρκεια παρέλασης για την 60ή επέτειο από την ανακωχή του Πολέμου της Κορέας, στην Πιονγκγιάνγκ, στις 27 Ιουλίου 2013. (Jason Lee/Reuters)

Αν οι φήμες αληθεύουν, ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ-Ουν, θα επισκεφθεί την Ρωσία [1] τον Μάιο κατά την διάρκεια μιας τελετής για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Μόσχα. Ο Ρώσος πρεσβευτής στην Βόρεια Κορέα, Alexander Matsegora, επιβεβαίωσε επίσης πρόσφατα [2] ότι «ο Κιμ Γιονγκ -Ουν και ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανταλλάσσουν μηνύματα τακτικά». Επιφανειακά φαίνεται ότι μια αναζωογονημένη συμμαχία μεταξύ Ρωσίας και Βόρειας Κορέας θα ήταν πιθανή. Παρατηρώντας αυτήν την τάση, πολλοί στρατηγικοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει ότι τα συμφέροντα της Ρωσίας στην Βόρεια Κορέα είναι κατά κύριο λόγο οικονομικά [3], συμπεριλαμβανομένου ενός διηπειρωτικού σιδηροδρόμου και του αγωγού φυσικού αερίου που θα περνάει από την χώρα. Αλλά αυτός ο χαριεντισμός της Ρωσίας με την Βόρεια Κορέα ταιριάζει επίσης σ’ ένα γεωπολιτικό σχήμα που θυμίζει τις πρώτες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου: Ο μεγάλος ανταγωνισμός ισχύος με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι εκείνος που κατευθύνει την στρατηγική της Ρωσίας για την Βόρεια Κορέα, ενώ η διπλωματική αβρότητα μεταξύ αυτών των πρώην κομμουνιστικών συμμάχων μεταμφιέζει τα αληθινά κίνητρα της Ρωσίας.

Όταν οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις είναι εχθρικές και συγκρουσιακές, η Ρωσία πλησιάζει την Βόρεια Κορέα. Κατά την διάρκεια φιλικών περιόδων για τις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις, η Μόσχα διατηρεί μια υγιή απόσταση από την Πιονγκγιάνγκ. Οι Αμερικανοί πολιτικοί που ενδιαφέρονται να επιβάλλουν κόστος στην Ρωσία για τις επεκτατικές της συμπεριφορές, με την αποστολή όπλων στην Ουκρανία, θα πρέπει ως εκ τούτου να αναγνωρίσουν ότι η γεωπολιτική σκακιέρα της Ρωσίας δεν περιορίζεται ούτε στην ουκρανική διαμάχη, ούτε στο σύνολο της Ευρώπης. Η Ρωσία δεν θα πήγαινε σε πόλεμο για να υπερασπιστεί την Βόρεια Κορέα ενόψει μιας στρατιωτικής κλιμάκωσης, αλλά αν οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις παραμείνουν εχθρικές -κάτι που φαίνεται πιθανό- η Ρωσία μπορεί να επιστρέψει στις παλιές τακτικές του Ψυχρού Πολέμου στην κορεατική χερσόνησο. Η Ρωσία μπορεί (και έχει) απογοητεύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες εκεί στο παρελθόν, και θα μπορούσε εύκολα να το κάνει ξανά στον απόηχο των σημερινών οικονομικών κυρώσεων.
ΠΕΠΑΛΑΙΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΙΣΧΥΟΣ
Το 1968 οι σχέσεις ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης ήταν συγκρουσιακές, αλλά σταθερές. Μέχρι εκείνη την στιγμή, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Λίντον Τζόνσον, βρισκόταν για αρκετά χρόνια εντός μιας στρατηγικής δημιουργίας γεφυρών με κράτη-πελάτες της Σοβιετικής Ένωσης στην ανατολική Ευρώπη, μέσω οικονομικών και πολιτιστικών προγραμμάτων που σκόπευαν στην αποκοπή της σοβιετικής επιρροής. Τον Ιανουάριο του ίδιου έτους, οι ναυτικές δυνάμεις της Βόρειας Κορέας κατέλαβαν το USS Pueblo, ένα αμερικανικό σκάφος συλλογής πληροφοριών, μαζί με το επιζών πλήρωμα 81 ανθρώπων. Όταν ο υπουργός Dean Rusk πλησίασε τον Σοβιετικό ομόλογό του για να ζητήσει σοβιετική μεσολάβηση για την επίλυση της κρίσης, ο υπουργός Εξωτερικών, Αντρέι Γκρομίκο, απέρριψε το αίτημά του. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν την κατάληψη του Pueblo στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για ανάληψη δράσης, η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποίησε το δικαίωμα βέτο που είχε με σκοπό να εμποδίσει οποιοδήποτε ψήφισμα. Και καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες έστελναν στρατιωτικές ενισχύσεις στην κορεατική αρένα, συμπεριλαμβανομένης της επιθετικής ομάδας του αεροσκάφους USS Enterprise, η Σοβιετική Ένωση περιέπλεξε τα πράγματα απαντώντας με την κινητοποίηση σοβιετικών πολεμικών πλοίων στην Θάλασσα της Ιαπωνίας, γεγονός που ανάγκασε τον Τζόνσον να αποσύρει το Enterprise.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιλύσουν τελικά την κρίση Pueblo, αλλά μόνο μετά από έναν χρόνο απευθείας διαπραγματεύσεων με την Βόρεια Κορέα, κατά τις οποίες υπέκυψαν στα αιτήματα που είχε ορίσει η Πιονγκγιάνγκ στην αρχή αυτής της υπόθεσης. Στο πλαίσιο της αντιπαλότητας του Ψυχρού Πολέμου, οι Σοβιετικοί φάνηκε να χαίρονται για τις απογοητεύσεις των ΗΠΑ με την Βόρεια Κορέα.
Αντιθέτως, καθώς οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Σοβιετική Ένωση άρχισαν να αναθερμαίνονται στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Σοβιετική Ένωση αποτέλεσε έναν κρίσιμο εταίρο [4] στην πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στην κορεατική χερσόνησο. Η Βόρεια Κορέα προσχώρησε στην Συνθήκη κατά των πυρηνικών όπλων το 1985 μόνο και μόνο επειδή η Σοβιετική Ένωση, μετά από αίτημα των Ηνωμένων Πολιτειών, άσκησε πίεση για να κάνει κάτι τέτοιο. Μετά από την βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σοβιετικές Ένωση στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, άρχισε την βελτίωση των σχέσεων με τη Νότια Κορέα, αποδοκιμάζοντας τελικά την συνθήκη συμμαχίας του 1961 μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και του Βορρά. Μέχρι το 1991, ήταν εμφανές ότι η Βόρεια Κορέα είχε θέσει σε λειτουργία ένα παράνομο πυρηνικό πρόγραμμα, το οποίο ώθησε την Ρωσία να γίνει σιωπηρή σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, απειλώντας ακόμα και να θέσει τις δικές της κυρώσεις στην Βόρεια Κορέα, αν το κράτος αυτό δεν συνεργαζόταν με τους επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Κατά την διάρκεια της θητείας του Τζορτζ Μπους, μια περίοδο κατά την οποία οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις ήταν σταθερές και γενικά θετικές, η Ρωσία διαδραμάτισε έναν εποικοδομητικό -αν και περιφερειακό- ρόλο στις ποικίλες μορφές του τοπικού διαλόγου για την αποπυρηνικοποίηση της Βόρειας Κορέας. Καθώς τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Ρωσίας άρχισαν να αποκλίνουν όλο και περισσότερο -από τον πόλεμο της Ρωσίας με τη Γεωργία το 2008 μέχρι τις συγκρούσεις στην Λιβύη, στην Συρία, και τώρα στην Κριμαία- η πραγματιστική συνεργασία αντικαταστάθηκε τελικά από έναν στρατηγικό ανταγωνισμό και μια ανανεωμένη αντιπαλότητα.
ΕΝΑ ΝΕΟ «ΜΕΓΑΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ»
Οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ρωσία είναι πιο εχθρικές σήμερα από ό, τι ήταν οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται και πάλι να συζητούν αν και πώς θα αντιμετωπίσουν την ρωσική επιθετικότητα, την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην Ρωσία για την εισβολή της στην Κριμαία, και την επιδίωξη αναζωογόνησης του ΝΑΤΟ. Έχει προκύψει μια δημόσια συζήτηση για το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να στείλουν όπλα στην Ουκρανία [5]. Διανοούμενοι της άμυνας των ΗΠΑ [6], καθώς και κάποιοι στην κυβέρνηση Ομπάμα, έχουν γίνει ένθερμοι υποστηρικτές αυτής της επιλογής. Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που η Ρωσία ξαφνικά εξέφρασε οικονομικό ενδιαφέρον για την Βόρεια Κορέα, αυξάνοντας τις πολιτικές ανταλλαγές μεταξύ των δύο χωρών και σχεδιάζοντας στρατιωτικές ασκήσεις με τον Βορρά για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες [7].
Για άλλη μια φορά, οι δυναμικές των μεγάλων δυνάμεων καθοδηγούν τους ρωσικούς υπολογισμούς στην κορεατική χερσόνησο. Η ρωσική στρατηγική προς την Ασία -και ειδικά προς την Βόρεια Κορέα- δεν είναι προκαθορισμένη, αλλά εξαρτάται από την ευρύτερη σχέση της χώρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με απλά λόγια, το πρότυπο αντιπαλότητας του Ψυχρού Πολέμου έχει ανανεωθεί: Οι ρωσικές σχέσεις με την Βόρεια Κορέα είναι καλές, γιατί οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι κακές. Τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η τρέχουσα στάση της Ρωσίας προς την Βόρεια Κορέα καθοδηγείται αποκλειστικά από οικονομικά κίνητρα παραβλέπουν αυτό το μοτίβο, καθώς οι οικονομικές σχέσεις με την Βόρεια Κορέα έχουν ακμάσει μόνο κατά την διάρκεια περιόδων εχθρότητας μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας. Εν πάση περιπτώσει, η φήμη της Βόρειας Κορέας ως εξαντλημένου οφειλέτη, η ετοιμοθάνατη οικονομία της, και το χαμηλής ειδίκευσης συνολικό εργατικό δυναμικό -για να μην αναφερθούμε στον πολιτικό κίνδυνο και τις ιστορίες τρόμου [8] της αποτυχίας των κινεζικών επενδύσεων- όλα ρίχνουν μια σκιά αμφιβολίας στους ισχυρισμούς ότι τα κίνητρα της Ρωσίας στην Βόρεια Κορέα είναι καθαρά οικονομικά.
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επενδύουν χρόνο και πολιτικό κεφάλαιο στην απομόνωση της Βόρειας Κορέας σε διεθνές επίπεδο, η ρωσική διαγραφή του χρέους, η ανταλλαγή συναλλάγματος και το εμπόριο δίνουν στην Πιονγκγιάνγκ μια σανίδα σωτηρίας που την ανακουφίζει από τις διεθνείς πιέσεις. Η Βόρεια Κορέα ενδιαφέρεται επίσης για την διαφοροποίηση των εξωτερικών της σχέσεων, δεδομένου ότι το Πεκίνο έχει αρχίσει να κουράζεται από την ανεύθυνη συμπεριφορά του κράτους σε διεθνές επίπεδο. Ο Πούτιν απηύθυνε πρόσκληση [9] στον Kim Jong Un να επισκεφτεί την Ρωσία και διέγραψε 10 δις δολάρια από το χρέος της Βόρειας Κορέας [3], όπως απαιτεί η λογική της γεωπολιτικής αντιπαλότητας της Ρωσίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Την ώρα που οι συμβατικές στρατιωτικές δυνατότητες της Βόρειας Κορέας έχουν αρχίσει σταδιακά να σκουριάζουν, η ρωσική στρατιωτική βοήθεια προσφέρει μια προοπτική ανανέωσης. Η Ρωσία μπορεί ακόμα και να δει κάποια προοπτική στην Βόρεια Κορέα να ανοίξει ένα νέο μέτωπο κρίσης ή περιορισμένης σύγκρουσης που θα αποσπάσει την προσοχή των ΗΠΑ από οτιδήποτε κάνει στην ευρωπαϊκή της περιφέρεια.
ΠΕΡΙΕΡΓΕΣ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Θα έπρεπε να ανησυχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες για την ανανέωση της φιλίας μεταξύ Ρωσίας και Βόρειας Κορέας; Και ναι και όχι. Τα συμφέροντα της Ρωσίας στην Κορέα είναι καθαρά εργαλειακά και δεν καθοδηγούνται από την ανασφάλεια ή τις εθνο-ιστορικές αξιώσεις της Ρωσίας στην Κριμαία και τα άλλα κοντινά μέρη της στο εξωτερικό. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να περιμένουμε ένα ορθολογικό όριο στην προθυμία της Ρωσίας να ξοδέψει αίμα και χρήματα για την Βόρεια Κορέα. Ακόμα κι αν η Ρωσία αναζωπυρώσει επισήμως μια συμμαχία με την Βόρεια Κορέα, κάτι που φαίνεται απίθανο, η Ρωσία δεν μπορεί να προσφέρει καμία αξιόπιστη εκτεταμένη αποτροπή, γιατί η σημασία της Βόρειας Κορέας για την Ρωσία περιορίζεται ως επί το πλείστον στο να είναι ένα αγκάθι στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένας Πούτιν που υπόσχεται να πολεμήσει εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών για λογαριασμό του Βορρά θα φαινόταν γελοίος υπό τις παρούσες συνθήκες.
Ακόμα κι έτσι, η Ρωσία δεν χρειάζεται να διακινδυνεύσει πολλά για να παίξει τον ρόλο του ανταγωνιστή απέναντι στην στρατηγική των ΗΠΑ προς την Ασία, της οποίας η Βόρεια Κορέα είναι ένα σημαντικό μέρος. Η θέση της Ρωσίας στην Ασία, τόσο γεωγραφικά όσο και πολιτικά, της παρέχει ευκαιρίες για να αντιταχθεί, ακόμη και να υπονομεύσει την επισφαλή φιλελεύθερη τάξη της περιοχής. Στην χερσόνησο της Κορέας, η Ρωσία έχει μακρά ιστορία αποδιοργάνωσης μέσα από την οικονομική ενίσχυση, την παροχή στρατιωτικών εξοπλισμών, καθώς και την εκπαίδευση και την αποστολή ξένων στρατιωτικών δυνάμεων καθ’ όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου –μικρό το αντίτιμο, αν το αποτέλεσμα είναι ένας ταπεινωμένος, συγκρατημένος αντίπαλος.
Καθώς οι Αμερικανοί πολιτικοί ζυγίζουν αν θα εξοπλίσουν την Ουκρανία, η ιστορία ανάμεσα στην Ρωσία και την Βόρεια Κορέα τους προτρέπει να κρίνουν τα οφέλη και τους κινδύνους όχι μόνο από την άποψη του ΝΑΤΟ, του Ευρωπαϊκού θεάτρου ή του κόστους που μπορεί να πληρώσει η Ρωσία σε διπλωματικό και οικονομικό κεφάλαιο για τις ενέργειές της στην Κριμαία. Τα σύνορα της Ρωσίας δεν περιορίζονται στην Ευρώπη, ούτε και οι ικανότητές της να παρεμποδίσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ, τα οποία είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερα στην Ασία από ό, τι στην Ουκρανία. Ο Πούτιν ενδέχεται να χρησιμοποιήσει την Βόρεια Κορέα για να αποσπάσει την προσοχή και να ανατροφοδοτήσει την οργή της Ουάσινγκτον, αλλά λαμβάνοντας υπόψη την επιτυχία αυτής της στρατηγικής στο παρελθόν, δεν θα ήταν συνετό να υποτιμήσουμε την σημασία της.
ΠΗΓΗ: http://www.foreignaffairs.gr/articles/70193/van-jackson/o-poytin-kai-to-apomonomeno-basileio?page=show
Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)