Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, στο Καράκας της Βενεζουέλας, τον Ιούλιο του 2014. (Jorge Silva / Courtesy Reuters)
Μιλώντας στην Αυστραλία το περασμένο φθινόπωρο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, υποσχέθηκε [1] ότι «η αμερικανική ηγεσία στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού θα αποτελεί πάντα έναν θεμελιώδη στόχο» της κυβέρνησής του. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κάνουν χρήση κάθε στοιχείου της επιρροής τους για να την ενισχύσουν, είπε, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, της οικονομίας, της διπλωματίας, της ανάπτυξης, και της ήπιας ισχύος.
Από τότε, όμως, που οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν επίσημα [2] την επανεξισορρόπησή τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού πριν από τρία χρόνια, οι κρίσεις στο εξωτερικό -που κυμαίνονται από την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους ως την αναταραχή στην Ουκρανία- έχουν υπονομεύσει την ορμή αυτής της πρωτοβουλίας. Η περιφερειακή προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει επίσης αποκλίνει ιδιαίτερα από εκείνη της Κίνας. Η Ουάσιγκτον έχει επικεντρωθεί στην ενίσχυση των διπλωματικών και στρατιωτικών δεσμών της με τις γειτονικές χώρες της Κίνας, αναγνωρίζοντας ότι οι περισσότερες από αυτές είναι επιφυλακτικές απέναντι στον αυξανόμενο γεωπολιτικό δυναμισμό του Πεκίνου. Η Κίνα, εν τω μεταξύ, έχει υιοθετήσει μια τακτική που αξιοποιεί την κεντρική γεωγραφική της θέση - συνορεύει με 14 άλλες χώρες-, καθώς και την οικονομική της ανάταση δρομολογώντας μια εντυπωσιακή σειρά πρωτοβουλιών. Το Πεκίνο εργάζεται για την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, έχει χρηματοδοτήσει την νεοσύστατη Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών και έχει επενδύσει [3] 40 δισ. δολάρια σε ένα ταμείο υποδομών του Δρόμου του Μεταξιού που ελπίζει ότι θα οικοδομήσει μια «συμμετοχική συνδεσιμότητα» στην Ασία. Ένα πρόσφατο άρθρο στην The Wall Street Journal προειδοποίησε [4] ότι «μέχρι την στιγμή που η Κίνα θα γαντζώσει την περιοχή στο επεκτεινόμενο δίκτυο της οικονομίας της, η θέση της Αμερικής στην περιοχή θα έχει συρρικνωθεί χωρίς να το καταλάβουμε».
Παρότι αυτή η πρόγνωση μπορεί να είναι υπερβολικά αυστηρή, υποδεικνύει, όμως, μια σημαντική πραγματικότητα: Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να δυσκολευτούν να διατηρήσουν την επανεξισορρόπησή τους, αν δεν εντείνουν τις προσπάθειές τους στην οικονομική αρένα. Παρ’ όλους τους φόβους ασφαλείας τους, οι περισσότεροι από τους γείτονες της Κίνας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ηπειρωτική χώρα για το εμπόριο και τις επενδύσεις τους κι αυτή η εξάρτηση βαθαίνει. Δεν θα μπορούσαν να δείξουν εύνοια σε στρατηγικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα σε θέματα που η Κίνα θεωρεί πως επιβαρύνουν τον πυρήνα των συμφερόντων της. Ως εκ τούτου, για να ενισχύσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την θέση τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού θα πρέπει να πείσουν τις χώρες της περιοχής ότι είναι ανθεκτικές οικονομικά και ικανές να τους παρέχουν οικονομικά οφέλη συγκρίσιμα με εκείνα που προσφέρει η Κίνα.
Για τον σκοπό αυτό, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις πιθανοί τρόποι για να γίνει η γεωοικονομία μια πιο σημαντική συνιστώσα της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον. Κατ’ αρχάς, σε μια σειρά δεικτών –στην αύξηση του ΑΕΠ, την μείωση της ανεργίας και του πληθωρισμού, καθώς και την βελτιωμένη ψυχολογία των καταναλωτών, μεταξύ άλλων- η ανάκαμψη των ΗΠΑ φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Αυτή η εξέλιξη σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να ακολουθήσει μια πιο φιλόδοξη, διαφοροποιημένη ατζέντα στο εξωτερικό από ό, τι μπορούσε στον άμεσο απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Δεύτερον, οι Ηνωμένες Πολιτείες εργάζονται για την ολοκλήρωση δύο φιλόδοξων εμπορικών συμφωνιών: Της Διατλαντικό Εμπόριο και τις Επενδύσεις Συνεργασίας (Τ-TIP) με την Ευρώπη, καθώς και της Trans-Pacific Partnership (TPP), με μια σειρά από χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Και τρίτον, σε συνεργασία με τον Καναδά και το Μεξικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες εμβαθύνουν την ολοκλήρωση της Βόρειας Αμερικής ˑ οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς το Μεξικό και τον Καναδά είναι περισσότερες [5] των εξαγωγών τους προς την Κίνα κατά πέντε φορές και το ενδοπεριφερειακό εμπόριο έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί μετά το πέρασμα της Συμφωνίας του Βορειοαμερικανικού Ελεύθερου Εμπορίου, φθάνοντας πάνω από 1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2013.
Όμως, σε αυτό το σημείο υπάρχει ένας τέταρτος πιθανός τρόπος, ο οποίος δεν έχει λάβει την δέουσα προσοχή: Η ανανέωση της οικονομικής διπλωματίας στην ευρύτερη περιοχή του Δυτικού Ημισφαιρίου. Στα επόμενα χρόνια, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού θα δώσουν μεγάλη προσοχή στο αν η Ουάσιγκτον μπορεί να αποδείξει ένα συνεχές ενδιαφέρον στην εμπλοκή της με την Λατινική Αμερική -ειδικότερα, αν οι ΗΠΑ μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη για την οικονομική αναγέννηση της περιοχής.
Είναι αποκαλυπτικό το ότι η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης Ομπάμα [6], που δημοσιοποιήθηκε αυτόν τον μήνα, αναφέρει την εμβάθυνση της συνεργασίας στην οικονομία και την ασφάλεια της Αμερικής ως μια από τις πέντε βασικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της παγκόσμιας τάξης. Μια νέα αρχή με την Κούβα προσφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες την ευκαιρία να επαναφέρουν μια σχέση που έχει υπονομεύσει την περιφερειακή συνοχή επί δεκαετίες. Είναι καιρός πια ˑ ακριβώς όπως η Ουάσιγκτον έχει υπό επενδύσει στην Ασία κατά τα τελευταία 15 χρόνια, έτσι έχει παραβλέψει και την Λατινική Αμερική, οδηγώντας πολλές χώρες της περιοχής να την κατηγορήσουν γι’ αυτήν της την αμέλεια.
Όμως, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν απασχολημένες αλλού, η Κίνα προχώρησε μπροστά. Η χώρα έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας, της Χιλής και του Περού, ενώ η περιοχή Ασίας-Ειρηνικού έχει αντικαταστήσει [7] την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος. Νωρίτερα αυτήν την χρονιά, ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, δεσμεύτηκε [8] να επενδύσει 250 δισεκατομμύρια δολάρια στην Λατινική Αμερική κατά την επόμενη δεκαετία, εκφράζοντας την ελπίδα ότι οι αμφίδρομες συναλλαγές θα φτάσουν τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια κατά την διάρκεια της ίδιας περιόδου.
Η πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου βοήθησε την Κίνα να ισχυροποιήσει την επιρροή της στην περιοχή. Ιδίως η Αργεντινή, ο Ισημερινός και η Βενεζουέλα έχουν γίνει όλο και πιο εξαρτημένες από την κινεζική οικονομική υποστήριξη, καθώς οι οικονομίες τους αγωνίζονται. Η Αργεντινή συμφώνησε να προβεί σε μια σταδιακή συναλλαγματική ανταλλαγή (phased currency swap) ύψους 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την Κίνα τον περασμένο Ιούλιο και έχει ήδη λάβει 2,3 δισ. δολάρια. (Έχει ζητήσει [9] την επόμενη δόση, αξίας 400 εκατομμυρίων δολαρίων.) Το Εκουαδόρ, επίσης, είναι χρεωμένο στην Κίνα, έχοντας δανειστεί περισσότερα από 11 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2008. Πρόσφατα ανακοίνωσε ότι είχε λάβει επιπλέον 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένης μιας πιστωτικής γραμμής 5,3 δισ. δολαρίων. Τέλος, η Βενεζουέλα έχει δανειστεί περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια από την Κίνα από το 2007 και πρόσφατα εξασφάλισε περισσότερα από 20 δισεκατομμύρια δολάρια σε κινεζικές επενδύσεις για μια σειρά εγχώριων έργων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μείνει πίσω, εν μέρει επειδή έχουν την τάση να θεωρούν πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής είτε ως σκληρούς ανταγωνιστές –μια άποψη για την Βενεζουέλα- είτε ως χαμηλή προτεραιότητα. Αυτές οι στενές αντιλήψεις φέρουν γεωπολιτικές επιπτώσεις πολύ πέρα από την περιοχή. Παρά το γεγονός ότι η προσέγγιση με τον Ισημερινό, την Βενεζουέλα και άλλους, κατά πάσα πιθανότητα θα είναι αργή και βασανιστική, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κάνουν λάθος να μην εστιάσουν σε αυτό.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν διάφοροι απλοί τρόποι με τους οποίους οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να επεκτείνουν το οικονομικό αποτύπωμά τους στην Λατινική Αμερική. Πρώτον, παρ’ όλη την οικονομική δύναμη της Κίνας, η οικονομική της ανάπτυξη υφίσταται βαθμιαία, υγιή αποθέρμανση, κάτι που έχει αφαιρέσει ένα μέρος του ατμού την «έκρηξη» στις τιμές των εμπορευμάτων που βοήθησε την ανάπτυξη της Λατινικής Αμερικής κατά την τελευταία δεκαετία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να εκμεταλλευθούν από την χαλαρότητα με το να εμβαθύνουν τις διμερείς οικονομικές συμφωνίες που έχουν στην περιοχή, με την καθιέρωση άλλων, με την αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου, και με την σύσφιξη των εμπορικών και επενδυτικών δεσμών. Επιπλέον, τώρα που οι σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας αναθερμαίνονται, η Λατινική Αμερική στο σύνολό της θα μπορούσε να δείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την TPP. (Η Χιλή, το Μεξικό και το Περού είναι σήμερα οι μόνες χώρες της περιοχής που παίρνουν μέρος στις διαπραγματεύσεις, αν και η Ουρουγουάη έχει δηλώσει πρόσφατα την επιθυμία της να γίνει μέλος). Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παρουσιάσουν την TPP ως μια συμφωνία που θα συμπληρώνει την Mercosur και άλλες περιφερειακές οικονομικές ρυθμίσεις, και όχι ότι θα τις εκτοπίσει ή θα τις υποβιβάσει.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επίσης να σκεφτούν δημιουργικά σχετικά με την ενίσχυση των δεσμών τους με την Βραζιλία. Υπήρξαν μερικά ελπιδοφόρα μηνύματα σε αυτό το μέτωπο. Το περασμένο φθινόπωρο, οι δύο χώρες διευθέτησαν μια δεκαετή διαφωνία τους σχετικά με τις αμερικανικές επιδοτήσεις για το βαμβάκι, και επιχειρηματικοί ηγέτες των ΗΠΑ και της Βραζιλίας συμφώνησαν να ερευνήσουν την δυνατότητα μιας διμερούς συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών. Αλλά αυτές οι εξελίξεις δεν έχουν αντισταθμίσει την συνολική ψυχρότητα των σχέσεων που ακολούθησε την αποκάλυψη [10] ότι η Ουάσιγκτον είχε παγιδεύσει τα τηλέφωνα της προέδρου της Βραζιλίας, Dilma Rousseff. Ένα πιο διαφοροποιημένο εμπόριο θα μπορούσε να συμβάλει στην αναζωογόνηση της συνεργασίας. Και μια καλή αρχή είναι η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής της Αμερικής, η οποία θα πραγματοποιηθεί στην Πόλη του Παναμά, φέτος τον Απρίλιο, όπου Ουάσιγκτον και Μπραζίλια θα μπορούσαν να σκεφτούν τρόπους για την ενίσχυση των δεσμών τους στην μεταποίηση και να συνεχίσουν τις συνομιλίες τους για μια πιθανή διμερή φορολογική συμφωνία.
Η βάση είναι ότι τα θέματα της οικονομίας έχουν σημασία. Έχοντας παρακολουθήσει την εκπληκτική ανάδυση της Κίνας κατά την διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, οι γείτονές της εκτιμούν περισσότερο από πολλούς το πόσο συνολικά η οικονομική δύναμη μιας χώρας καθορίζει την επιρροή της σε περιφερειακές και παγκόσμιες υποθέσεις. Όπως εξήγησε ο πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης, Lee Hsien Loong [11], τον περασμένο Ιούνιο, πολλές χώρες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού «πιστεύουν ότι μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, τελειώσατε, και καλοί, προσήκοντες επικήδειοι θα ειπωθούν, και στην συνέχεια μια νέα δύναμη θα αναδυθεί». Οι αντιλήψεις δεν υπάρχουν στο κενό ˙ επηρεάζουν τις πολιτικές πραγματικότητες. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τις υποψίες ότι αποτελούν μια φθίνουσα οικονομική δύναμη είναι να ακονίσουν την γεωοικονομική πολιτική οργάνωσή τους.
Η διατήρηση της ανάκαμψης εγχωρίως, η ολοκλήρωση των Τ-ΤΙΡ και TPP, και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Βόρειας Αμερικής θα βοηθήσουν πολύ. Το ίδιο θα κάνει και το ξεδίπλωμα μιας νέας εποχής οικονομικής διπλωματίας στο δυτικό ημισφαίριο. Για τον λόγο αυτό, θα ήταν λάθος να δούμε τις στρατηγικές της Ουάσινγκτον προς την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και την Λατινική Αμερική ως ξεχωριστές και άσχετες. Στην πραγματικότητα, είναι στενά συνδεδεμένες. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποδειχθούν επιτυχείς στην αποκατάσταση της οικονομικής δυναμικής τους στο δυτικό ημισφαίριο, αυτό θα προσφέρει στους φίλους τους στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού πιο πειστικές διαβεβαιώσεις ότι είναι σε θέση να διατηρήσουν την εξισορρόπηση -όχι μόνο μέσω διπλωματικών και στρατιωτικών δεσμεύσεων, αλλά και μέσω της οικονομικής ισχύος που τις στηρίζει.
ΠΗΓΗ: http://www.foreignaffairs.gr/articles/70203/ali-wyne/anatolika-apo-ta%E2%80%A6-notiodytika?page=show
Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
All rights reserved.
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/11/15/remarks-president-...
[2] http://www.defense.gov/news/Defense_Strategic_Guidance.pdf
[3] http://www.reuters.com/article/2014/11/08/us-china-diplomacy-idUSKBN0IS0...
[4] http://www.wsj.com/articles/expect-no-easing-of-chinese-whirlwind-142053...
[5] http://i.cfr.org/content/publications/attachments/TFR71_North_America.pdf
[6] http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/docs/2015_national_securit...
[7] http://www.economist.com/news/special-report/21631801-americas-backyard-...
[8] http://www.reuters.com/article/2015/01/08/china-latam-idUSL3N0UN1CP20150108
[9] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-01-12/argentina-said-to-secu...
[10] http://www.usatoday.com/story/news/world/2014/06/15/brazil-us-snowden-di...
[11] http://www.politico.com/magazine/story/2014/06/americas-going-to-bounce-...
[1] http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/11/15/remarks-president-...
[2] http://www.defense.gov/news/Defense_Strategic_Guidance.pdf
[3] http://www.reuters.com/article/2014/11/08/us-china-diplomacy-idUSKBN0IS0...
[4] http://www.wsj.com/articles/expect-no-easing-of-chinese-whirlwind-142053...
[5] http://i.cfr.org/content/publications/attachments/TFR71_North_America.pdf
[6] http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/docs/2015_national_securit...
[7] http://www.economist.com/news/special-report/21631801-americas-backyard-...
[8] http://www.reuters.com/article/2015/01/08/china-latam-idUSL3N0UN1CP20150108
[9] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-01-12/argentina-said-to-secu...
[10] http://www.usatoday.com/story/news/world/2014/06/15/brazil-us-snowden-di...
[11] http://www.politico.com/magazine/story/2014/06/americas-going-to-bounce-...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου