Οι εκλογές ή η οικονομική κρίση δεν θα πρέπει να αποτελούν εμπόδιο ή, ακόμη χειρότερα, δικαιολογία για την ολιγωρία μας σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Λάθη και παραλείψεις στον ευαίσθητο χώρο των διεθνών σχέσεων έχουν πολλαπλάσιο κόστος. Χρειαζόμαστε δραστήρια και επιδέξια εξωτερική πολιτική, όχι μόνο για να αντιμετωπίσουμε την κρίση, αλλά και για να ενισχύσουμε την ασφάλεια και την ισχύ της χώρας.
Σήμερα, ενώ οι αλλαγές στη Βαλκανική έχουν περίπου ολοκληρωθεί, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή τα πράγματα εξελίσσονται, δημιουργώντας, σε συνδυασμό με τα οθωμανικά όνειρα της γείτονος, κινδύνους για την ειρήνη και τη σταθερότητα της περιοχής. Ειδικότερα, η Τουρκία προσπαθεί να παίξει παγκόσμιο ρόλο, ηγεμονικό, και συνεχίζει να λειτουργεί επιθετικά. Ας θυμηθούμε τη στάση της στο Κυπριακό, τις απειλές κατά της Κύπρου για τους πόρους τής Μεσογείου, το casus belli εναντίον τής Ελλάδας, τις παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου, τις κινήσεις της στην Αλβανία και στα Σκόπια, τη χρήση βίας κατά των αμάχων Κούρδων, τις σχέσεις της με το Ιράν, την ανάπτυξη της στρατιωτικής της βιομηχανίας, τα πυρηνικά της σχέδια.
Πέραν αυτών, η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει μία σειρά ζητημάτων για την εξωτερική μας πολιτική, τα οποία πρέπει να αντιμετωπισθούν και τα οποία ιεραρχούμενα μας οδηγούν σε δέκα προτεραιότητες.
Προτεραιότητα πρώτη είναι να αντιληφθούμε πως στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον εκείνο που έχει σημασία είναι η αυτοβοήθεια. Είμαστε μόνοι μας. Ίσως πρόκειται για κάτι που έχουμε μάθει με το δύσκολο τρόπο στον οικονομικό τομέα, όταν κατέρρευσε η ουτοπία του συβαριτισμού. Θα ήταν όμως ακόμη πιο επώδυνο αν, συνεχίζοντας να κλείνουμε τα μάτια στη διεθνή πραγματικότητα και εγκλωβισμένοι από την εσωστρέφεια της οικονομικής κρίσης και των εκλογών, το μαθαίναμε με σκληρό τρόπο και στα εξωτερικά μας θέματα. Το γεγονός ότι είμαστε μόνοι μας βεβαίως δεν σημαίνει ότι πρέπει να απομονωθούμε από το διεθνές περιβάλλον, αλλά αντιθέτως ότι θα πρέπει να είμαστε ενεργητικοί και ευφυείς παίκτες στην παγκόσμια σκακιέρα.
Δεύτερη προτεραιότητα είναι να αποκλεισθεί ο λαϊκισμός από τη δημόσια συζήτηση των θεμάτων τής εξωτερικής μας πολιτικής. Η υπεύθυνη ενημέρωση των πολιτών επιβάλλεται και η μυστική διπλωματία έχει από καιρό καταργηθεί στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Τούτο όμως απέχει πολύ από το να μετατρέπονται τα συγκεκριμένα ζητήματα σε συνθήματα πολιτικής και εκλογικής αντιπαράθεσης.
Τρίτη προτεραιότητα είναι να συμβάλει η εξωτερική πολιτική στην αποτελεσματική διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Η συνέργεια της δράσης μεταξύ Υπουργείου Οικονομικών και Υπουργείου Εξωτερικών είναι αναγκαία, αφού προηγηθεί ο ορθολογικός καταμερισμός εργασίας μεταξύ των δύο – κάτι που εν μέρει και μάλλον τυχαία έχει, ούτως ή άλλως, προκύψει στην πράξη, καθώς τις διαπραγματεύσεις στην ΕΕ, στο ΔΝΤ και σε άλλους σχετικούς φορείς, τις χειρίζεται το πρώτο. Σε αυτήν την προσπάθεια, το Υπουργείο Εξωτερικών με τη διεθνή του δικτύωση και παρουσία πρέπει να συνδράμει όσο το δυνατόν περισσότερο, διατηρώντας την προσοχή του στα «παραδοσιακά» θέματα εξωτερικής πολιτικής και σε συναφή με την κρίση θέματα που ανέκυψαν.
Τέταρτη προτεραιότητα είναι να αντιμετωπίσουμε την κρίση του κύρους που διέρχεται η Ελλάδα. Η εικόνα τής χώρας έχει ποικιλοτρόπως αμαυρωθεί. Γι αυτό η ηγεσία τής χώρας πρέπει να πράξει ό,τι είναι δυνατόν ώστε να αποκατασταθεί το κύρος και η εικόνα της. Πρέπει με κάθε τρόπο και προς όλες τις κατευθύνσεις να σταλούν μηνύματα αφενός ότι η χώρα τηρεί τις δεσμεύσεις της και πορεύεται προς την κατεύθυνση διαχείρισης και αντιμετώπισης των οικονομικών προβλημάτων, αφετέρου ότι άλλο τα ζητήματα του χρέους και άλλο η εξωτερική πολιτική και η άμυνα. Η αποκατάσταση του κύρους τού κράτους και η βελτίωση της εικόνας τής Ελλάδας στο εξωτερικό συνιστά μεγίστη ευθύνη.
Πέμπτη προτεραιότητα είναι να ενισχύσουμε τον τομέα τής οικονομικής διπλωματίας που έχει παραμεληθεί. Πολλά κράτη, ισχυρότερα από τη χώρα μας και χωρίς οικονομικά προβλήματα, δίνουν έμφαση σε αυτήν τη διάσταση της εξωτερικής πολιτικής, με τη δραστηριοποίηση της Τουρκικής οικονομικής διπλωματίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη να είναι παραδειγματική. Η οικονομική διπλωματία συνίσταται στην ενίσχυση των οικονομικών συμφερόντων μας και στην υποβοήθηση των ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό είτε να προωθήσουν προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στον τόπο μας είτε να κερδίσουν νέες αγορές. Συνίσταται επίσης στην προσπάθεια προσέλκυσης νέων επενδύσεων και δραστηριοποίησης οικονομικών παραγόντων στον τόπο μας, καθώς και δημιουργίας συμμαχιών με ισχυρούς διεθνείς παίκτες, ειδικά σε κρίσιμους τομείς, όπως είναι η ενέργεια. Ιδιαίτερα χρήσιμο παράδειγμα είναι αυτό της Κύπρου και των λεπτών χειρισμών που εφήρμοσε για την έρευνα και, περαιτέρω, την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου.
Κρίσιμη, έκτη, προτεραιότητα είναι να εξορθολογήσουμε με νηφαλιότητα τις δαπάνες της εξωτερικής και της αμυντικής μας πολιτικής, χωρίς όμως οι όποιες περικοπές ή μέτρα να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της χώρας ή να υποσκάπτονται πιθανά στηρίγματα της εξωτερικής πολιτικής. Κατά την τελευταία δεκαετία οι αμυντικές δαπάνες τής χώρας έχουν ήδη μειωθεί και η οποιαδήποτε περαιτέρω μείωσή τους θα πρέπει πρώτα να αποφασισθεί με μεγάλη προσοχή ως προς τους τομείς στους οποίους θα πραγματοποιηθεί και να ανταποκρίνεται σε ένα προηγουμένως υιοθετημένο αμυντικό δόγμα. Δεν μπορεί πλέον να γίνεται σχεδιασμός αμυντικών δαπανών ή περικοπών τους χωρίς να υπάρχει ένα συγκεκριμένο αμυντικό δόγμα και χωρίς προηγουμένως να έχουν διασφαλιστεί τα απαιτούμενα κονδύλια. Διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος όχι πλέον για την αποτελεσματικότητα της εξωτερικής και της αμυντικής πολιτικής, αλλά για την ίδια την ασφάλεια της χώρας, σε μία περίοδο που λόγω μειωμένου κύρους, ο πειρασμός ανάληψης επιθετικών πρωτοβουλιών εκ μέρους τρίτων στο οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο είναι αυξημένος.
Έβδομη προτεραιότητα είναι η ανασυγκρότηση της δομής της εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή η κατά περίπτωση κατάργηση ή αναδιοργάνωση, αλλά και η δημιουργία νέων υπηρεσιών. Ειδικότερα, για την εξωτερική πολιτική, απαιτούνται αποτελεσματικοί μηχανισμοί διαχείρισης κρίσεων, όπως και σχεδιασμού πολιτικής – μηχανισμοί οι οποίοι δημιουργήθηκαν κάποια στιγμή, αλλά είναι άγνωστο αν λειτουργούν και πως λειτουργούν. Σχεδιασμός τής κάθε πολιτικής και ιδιαιτέρως της εξωτερικής σημαίνει εκπόνηση στρατηγικών, αλλά και έλεγχο ύπαρξης και εφαρμογής αυτών. Σημαίνει ακόμη συντονισμό χρήσης των υπαρχόντων συντελεστών ισχύος, προσδιορισμό ανάπτυξης των ελλειπόντων συντελεστών και συνέργεια των εμπλεκομένων φορέων.
Όγδοη προτεραιότητα είναι και η επαναδραστηριοποίηση φορέων ή συντελεστών ισχύος που έχουν αδρανοποιηθεί και των οποίων η συμβολή, πολιτική ή τεχνολογική, στην αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων της χώρας ήταν ελάχιστη, επειδή δεν υπήρξε η πρόβλεψη να ενεργοποιηθούν. Για παράδειγμα, στην πολιτική διάσταση αναφέρομαι στον Απόδημο Ελληνισμό και στο Συμβούλιό του, ο οποίος ενώ είχε ενεργοποιηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πλέον εμφανίζεται ανενεργός. Κάλλιστα ο Απόδημος Ελληνισμός θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί σε μία εκστρατεία αποκατάστασης του κύρους και της εικόνας της χώρας, χωρίς ιδιαίτερες δαπάνες. Στην τεχνολογική διάσταση, αναφέρομαι στο Ελληνικό δορυφορικό σύστημα, το Hellasat, το οποίο υπολειτουργεί, αφήνοντας ανεκμετάλλευτα τα οικονομικά, πολιτικά ή το οφέλη προβολής που μπορεί να προσφέρει.
Ένατη προτεραιότητα είναι να ξανασχεδιάσουμε τη στρατηγική της χώρας εντός της ΕΕ. Θα πρέπει, με πολλή προσοχή, να εξετασθούν και οι απαραίτητες προσαρμογές σε ότι αφορά τις κινήσεις της χώρας εντός της ΕΕ, με βάση τα τεκταινόμενα, τη συγκυρία και, κυρίως, το γενικότερο προσανατολισμό της Ένωσης. Γνωρίζουμε ότι στην ΕΕ οι συμμαχίες μεταξύ των κρατών είναι ευμετάβλητες και, συχνά, διαφοροποιούνται κατά θέμα και αντικείμενο. Ενδιαφέρον ίσως να έχει η συστηματική καλλιέργεια συμμαχιών με κράτη που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα ή με στόχο τη δημιουργία ενός διαφορετικού κλίματος αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης εν γένει.
Τέλος, δέκατον, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την αλλαγή τού κέντρου βάρους των συμφερόντων μας και να υπάρξει η αντίστοιχη αναπροσαρμογή. Θα πρέπει να λάβουμε σοβαρότατα υπόψη τις εξελίξεις στη Βόρειο Αφρική και τις ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή. Θα πρέπει να κατανοήσουμε επιτέλους την αναβάθμιση της σημασίας τής Κύπρου στην περιοχή, ώστε να αντληθούν οφέλη από το νέο της ρόλο, ταυτοχρόνως δε να αποφύγουμε να την επιβαρύνουμε περισσότερο με τα οικονομικά και πολιτικά μας προβλήματα, αλλά και να τη στηρίξουμε στις κρίσιμες διαπραγματεύσεις. Ακόμη, πρέπει έξυπνα και ενεργά να υποδηλώσουμε ότι ο χώρος αμέσου ενδιαφέροντος της Ελλάδας δεν εξικνείται στην Ευρώπη, αλλά φθάνει μέχρι τη Μέση Ανατολή.
Απόδειξη μίας τέτοιας ενεργού προσπάθειας αναπροσαρμογής θα μπορούσε να είναι η μετά από σοβαρότατη προετοιμασία, με νηφαλιότητα και ψυχραιμία, ανακήρυξη Ελληνικής ΑΟΖ, η οποία ακόμη και αν δεν προσφέρει πηγές πλούτου στη χώρα, μπορεί να αναβαθμίσει το ρόλο της στον συγκεκριμένο τομέα, εγγυώμενη την ασφαλή διέλευση αγωγών μεταφοράς Ισραηλινών και Κυπριακών υδρογονανθράκων κατευθείαν από την κυπριακή ΑΟΖ προς την ΕΕ. Οι όποιοι δισταγμοί που μπορεί να οφείλονται στην τουρκική αντίθεση και προκλητικότητα πρέπει να ξεπεραστούν για δύο λόγους. Πρώτον, διότι, χάρη στις συμμαχίες της Κύπρου και του Ισραήλ, ισχυρότατοι παράγοντες του διεθνούς συστήματος επιθυμούν την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Δεύτερον, διότι οι ισχυρότεροι των ενδιαφερομένων φαίνεται να επιθυμούν οι αγωγοί προς τη Δύση να διέλθουν μόνο από την Ελληνική ΑΟΖ, χωρίς την παρεμβολή τρίτων.
Κάθε κρίση είναι συνυφασμένη με τη σοβαρή πιθανότητα μεγάλων απωλειών ή και καταστροφής. Εμπεριέχει όμως και το στοιχείο της μεγάλης ευκαιρίας. Η κρίση προσφέρει την ευκαιρία να μεταρρυθμίσουμε τη χώρα μας εν γένει, αλλά και την εξωτερική μας πολιτική ειδικότερα, ώστε μακροπρόθεσμα να αυξήσουμε την ευημερία αλλά και την ισχύ της Ελλάδας στο διεθνές σύστημα. Προσφέρει επίσης την ευκαιρία να εξορθολογισθεί και να αναπροσανατολιστεί η εξωτερική μας πολιτική. Μία μεταρρυθμισμένη, εξορθολογισμένη και αναπροασανατολισμένη εξωτερική πολιτική θα μπορέσει να διαμορφώσει και το νέο πρόσωπό μας στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου