Η κατάπαυση του πυρός της 21ης Νοεμβρίου, που τερμάτισε την πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς άφησε άλυτα βασικά ζητήματα. Ακόμα και αν ηρεμία έχει αποκατασταθεί προσωρινά στην περιοχή, η ιστορία δείχνει ότι είναι απίθανο να διαρκέσει. Κατά την τελευταία δεκαετία, η απουσία της βίας δεν σημαίνει ειρήνη αλλά απλώς μια προσωρινή ανάπαυλα μέχρι την επόμενη έκρηξη. Μετά από κάθε κατάπαυση του πυρός, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι δεν ξεχνούν τις αδικίες και τις δολοφονίες που κατά κύριο λόγο υποκίνησαν τις εχθροπραξίες. Με την απουσία μιας πολιτικής λύσης που να αντιμετωπίζει των πυρήνα των καταγγελιών κάθε πλευράς, η υποτροπή στη βία είναι αναπόφευκτη.
Σε δεύτερο πλάνο τα μέλη της αλ Κασάμ, του στρατιωτικού σκέλους της Χαμάς.(Mohammed Salem / Reuters)
Αν το Ισραήλ και η διεθνής κοινότητα επιθυμούν να ανατρέψουν αυτήν την τάση, θα πρέπει να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους προσέγγιση με τη Χαμάς. Ιστορικά, το Ισραήλ απέτυχε να επωφεληθεί από τη σποραδική εμφάνιση πιθανών συνομιλητών μέσα στη Χαμάς, προτιμώντας αντ' αυτού να βασίζεται σε προσωρινές καταπαύσεις πυρός σε συνδυασμό με «σκοτεινές» δολοφονίες. Το «κούρεμα του γκαζόν» - η μεταφορά που χρησιμοποιεί ένας αριθμός Ισραηλινών αξιωματούχων για να περιγράψουν αυτό που βλέπουν ως μια αναγκαία αγγαρεία για περιοδική καταστροφή της υποδομής της Χαμάς στη Γάζα - είναι μια μη βιώσιμη λύση που απλώς διαιωνίζει τον κύκλο της βίας. Το μποϊκοτάζ της διεθνούς κοινότητας στη Χαμάς, το οποίο στηρίχτηκε στην αιτιολογία ότι πρόκειται για μια τρομοκρατική οργάνωση που ενεργεί για την καταστροφή του Ισραήλ, έχει αποτύχει. Μια νέα προσέγγιση είναι απολύτως απαραίτητη.
Η Χαμάς δεν είναι κάποια περιθωριακή οργάνωση αντίστασης. Είναι ένα ισχυρό πολιτικό κίνημα το οποίο έχει ενσωματωθεί στον ίδιο τον παλαιστινιακό εθνικό ιστό. Δημιουργημένη έξω από το κοινωνικό δίκτυο των υπηρεσιών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία φρόντιζε για τις τοπικές ανάγκες στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα εδώ και δεκαετίες, η Χαμάς προσελκύει την υποστήριξη πολλών Παλαιστινίων, οι οποίοι πιστεύουν ότι το κίνημα αγωνίζεται δίκαια για τα δικαιώματά τους απέναντι σε μια βάναυση κατοχή. Έχοντας κρίσιμο ρόλο στο παλαιστινιακό εθνικιστικό κίνημα, προσδίδει νομιμότητα στο εσωτερικό και μεταξύ των κυριοτέρων συμμάχων στο εξωτερικό, έστω και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη, το Ισραήλ ή ακόμη και οι παλαιστινιακές αρχές προσπαθούν να το αποφύγουν.
Μια τέτοια δύναμη δεν μπορεί να ηττηθεί με στρατιωτικά μέσα, όπως η δολοφονία τον περασμένο Οκτώβριο του Αχμέντ Τζαμπαρί, του στρατιωτικού αρχηγού της Χαμάς ή η δολοφονία των κορυφαίων ηγετών της οργάνωσης το 2004. Το 2006 η Χαμάς κέρδισε τις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές με μια πλατφόρμα που προσπάθησε να νομιμοποιήσει την ίδια την αντίσταση, την οποία το Ισραήλ ελπίζει να καταστρέψει. Από τότε, το Ισραήλ έχει δοκιμάσει τα πάντα, από στοχευμένες δολοφονίες και συλλήψεις βουλευτών της Χαμάς μέχρι συλλογικές πολιορκίες στον πληθυσμό της Λωρίδας της Γάζας - τίποτα από τα οποία δεν πέτυχε την εξάλειψη της οργάνωσης. Αν μη τι άλλο, τέτοιες τακτικές απλώς ενισχύουν την ιδεολογική δέσμευση της Χαμάς στην αντίσταση και τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς της ότι η βία είναι η σωστή απάντηση σε αυτή την σύγκρουση.
Η αλήθεια είναι ότι η Χαμάς αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό ποσοστό του Παλαιστινιακού λαού. Η χρήση συντριπτικής δύναμης από το Ισραήλ μπορεί να αποδεκατίσει τη στρατιωτική υποδομή της Χαμάς, με φοβερό κόστος για τους αμάχους στη Γάζα, αλλά δεν μπορεί να υπονομεύσει το κεντρικό μήνυμα της οργάνωσης. Η μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση, τότε, είναι να αναγνωριστεί η Χαμάς ως κεντρικός παίκτης μαζί με την Παλαιστινιακή Αρχή και το Ισραήλ.
Για να δούμε πώς αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τη στάση της Χαμάς προς τις διαπραγματεύσεις. Η Χαμάς είναι μια λαϊκή οργάνωση που αντλεί τη νομιμοποίησή της απ' ευθείας από τους ανθρώπους που επιδιώκει να εκπροσωπεί. Δεδομένου ότι η Χαμάς εκλέχθηκε από τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας με μια πλατφόρμα διασφάλισης του δικαιώματος να αντιστέκονται στην κατοχή του Ισραήλ και για να προστατεύει τα παλαιστινιακά συμφέροντα, οποιαδήποτε απόκλιση από αυτούς τους στόχους θα την δυσφημίσει.
Ενώ η Χαμάς εξελίχθηκε από ένα περιθωριακό κίνημα αντίστασης σε διοικητικό σώμα της Λωρίδας της Γάζας, προσπάθησε να παρακάμψει τους ιδεολογικούς περιορισμούς σηματοδοτώντας την προθυμία της να αποδεχθεί ρεαλιστικές λύσεις. Για παράδειγμα, συνέχισε να αρνείται ρητά να αναγνωρίσει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει, ενώ ανέφερε ότι θα αποδεχθεί τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967. Με αυτό τον τρόπο, η Χαμάς αρνήθηκε την αναγνώριση της νομιμότητας του Ισραήλ, αλλά παραδέχθηκε την de facto πραγματικότητα της χώρας.
Τον Ιανουάριο του 2007, με τον «αέρα» της εκλογικής νίκης της Χαμάς, ο ηγέτης της οργάνωσης, ο Χαλέντ Μεσάλ δήλωσε στο Ρόιτερ:
«Εμείς στη Χαμάς είμαστε με τη γενική παλαιστινιακή και αραβική θέση και είμαστε με τη συναίνεση για την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα της 4ης Ιουνίου 1967, συμπεριλαμβανομένης της (Ανατολικής) Ιερουσαλήμ, του δικαιώματός μας για επιστροφή και της απόσυρσης του Ισραήλ από αυτά τα σύνορα.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι υπάρχει μια οντότητα που ονομάζεται Ισραήλ. Το πρόβλημα είναι ότι το παλαιστινιακό κράτος είναι ανύπαρκτο. Υπάρχει η πραγματικότητα ότι το Ισραήλ βρίσκεται στο παλαιστινιακό έδαφος. Το πρόβλημα είναι ότι το παλαιστινιακό κράτος δεν υπάρχει. Η ανησυχία μου ως Παλαιστίνιος είναι να ιδρυθεί αυτό το κράτος. Οι διεθνείς σχέσεις δεν βασίζονται απλώς στην αναγνώριση.
Εμείς, ως Χαμάς και ως Παλαιστίνιοι δεν μιλάμε για την αναγνώριση του Ισραήλ ή την αποδοχή αυτού ως πραγματικότητα. Ως Παλαιστίνιος σήμερα μιλάω για μία παλαιστινιακή και αραβική απαίτηση για ένα κράτος με τα σύνορα του 1967. Είναι αλήθεια ότι στην πραγματικότητα, θα υπάρχει μια οντότητα ή ένα κράτος που ονομάζεται Ισραήλ στο υπόλοιπο της παλαιστινιακής γης. Αυτή είναι η πραγματικότητα, αλλά εγώ δεν μπορώ να την αποδεχθώ από την άποψη της αναγνώρισης ή της παραδοχής. Πρόκειται για ένα γεγονός που ήταν αποτέλεσμα των ιστορικών παραγόντων».
Η δήλωση του Μεσάλ υπολείπεται της πλήρους αναγνώρισης της νομιμότητας του Ισραήλ, που ζητήθηκε από το Κουαρτέτο (το σώμα που εκπροσωπεί τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία). Το αποτέλεσμα ήταν η απόλυτη άρνηση αυτών των δυνάμεων να διαπραγματευτούν με τη Χαμάς ή να ενθαρρύνουν το Ισραήλ να κάνει το ίδιο - μια στάση που βοήθησε να επιφέρει τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς και το υπάρχον χάσμα μεταξύ της Γάζας και της Δυτικής Όχθης που κυριαρχείται από τη Φατάχ.
Η απόκλιση μεταξύ των προϋποθέσεων του Κουαρτέτου και της θέσης της Χαμάς μπορεί να είναι μεγάλη όσον αφορά την ιδεολογία και τη σημασιολογία, αλλά μια τέτοια διαφορά δεν αποκλείει τη συνεργασία σε πρακτικά ζητήματα. Οι ηγέτες της Χαμάς είναι οι πρώτοι που θα το παραδεχτούν: ο Οσάμα Χαμντάν, εκπρόσωπός της στη Βηρυτό, προσπάθησε να συμφωνήσει με τους όρους του Κουαρτέτου μετά τη νίκη της Χαμάς, εξηγώντας ότι η άρνηση αναγνώρισης του Ισραήλ είναι απλά ένα «θέμα λεξιλογίου».
Η απόκλιση μεταξύ των προϋποθέσεων του Κουαρτέτου και της θέσης της Χαμάς μπορεί να είναι μεγάλη όσον αφορά την ιδεολογία και τη σημασιολογία, αλλά μια τέτοια διαφορά δεν αποκλείει τη συνεργασία σε πρακτικά ζητήματα. Οι ηγέτες της Χαμάς είναι οι πρώτοι που θα το παραδεχτούν: ο Οσάμα Χαμντάν, εκπρόσωπός της στη Βηρυτό, προσπάθησε να συμφωνήσει με τους όρους του Κουαρτέτου μετά τη νίκη της Χαμάς, εξηγώντας ότι η άρνηση αναγνώρισης του Ισραήλ είναι απλά ένα «θέμα λεξιλογίου».
Η άρνηση να αναγνωριστεί το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει, είναι μια ευρέως διαδεδομένη θέση μεταξύ των Αράβων και των Παλαιστινίων, είτε την υποστηρίζουν ανοιχτά είτε όχι. Μερικές παλαιστινιακές οργανώσεις και ηγέτες μπορούν - και το κάνουν - να χειρίζοντα τη διεθνή κοινότητα, παραδεχόμενοι σημασιολογικά τη νομιμότητα του Ισραήλ, αλλά αυτές οι θέσεις παραμένουν άγνωστες στις μάζες. Για τους περισσότερους Παλαιστίνιους, η δημιουργία του Ισραήλ αντιπροσωπεύει την εποχή της στέρησης των πολιτικών τους δικαιωμάτων - τη Νάκμπα (καταστροφή) του 1948. Έτσι, σήμερα, το Ισραήλ θεωρείται απλά ως η τρέχουσα έκφανση μιας ιστορικής αδικίας, όχι ως ένα νόμιμο κράτος. Η Χαμάς το κατανοεί αυτό πολύ καλά. Αν ήταν να αποδεχθεί τις προϋποθέσεις που της ζητούνται από το Κουαρτέτο και το Ισραήλ, η Χαμάς θα έθετε σε κίνδυνο τη λαϊκή υποστήριξή της. (Η Φατάχ και η Παλαιστινιακή Αρχή έχουν θέσει ακριβώς αυτό το προηγούμενο).
Δεδομένου ότι η Χαμάς έχει δείξει μια προθυμία να υιοθετήσει πρακτικές λύσεις, οι περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη ρεαλιστικών συμφωνιών αντί να προσπαθούν να γεφυρώσουν ιδεολογικά κενά. Με το να συνεργαστεί με τη Χαμάς αντί να την μποϊκοτάρει, η διεθνής κοινότητα θα μπορούσε να δοκιμάσει τα όρια της οργάνωσης σε μια σειρά από βασικά ζητήματα που πρέπει να διαμορφώσουν οποιαδήποτε τελική συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, συμπεριλαμβανομένων και των μελλοντικών συνόρων του παλαιστινιακού κράτους.
Η Χαμάς είναι ένα παλαιστινιακό κίνημα αντίστασης και θα προσπαθεί πάντα να προωθήσει την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και τον τερματισμό της κατοχής. Αυτός ο αγώνας δεν περιορίζεται στον έλεγχο των συνόρων της Γάζας, αλλά μάλλον από την ευρύτερη τροχιά του παλαιστινιακού εθνικισμού. Δεδομένης αυτής της θέσης, η δέσμευση με τη Χαμάς μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που θα επιδιώκει τον τερματισμό της σύγκρουσης με έναν δίκαιο τρόπο.
Αρχικά, για να βρεθεί μια πρακτική πολιτική λύση με τη Χαμάς θα απαιτηθεί από το Ισραήλ και τη διεθνή κοινότητα να ενθαρρύνουν τη συμφιλίωση της Χαμάς με την Φατάχ. Μόνο μια κυβέρνηση που περιλαμβάνει και τις δύο παρατάξεις θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους που θα διαρκέσει. Για να επιτευχθεί αυτό, το Ισραήλ και το Κουαρτέτο πρέπει να άρουν την απειλή του μποϊκοτάζ σε κάθε παλαιστινιακή κυβέρνηση που περιλαμβάνει τη Χαμάς. Στο παρελθόν, η Χαμάς έχει δείξει σημαντική ευελιξία όσον αφορά το ζήτημα του ρόλου της μέσα σε μια ενιαία παλαιστινιακή κυβέρνηση. Το 2007, το εκλεγμένο νομοθετικό της συμβούλιο προχώρησε τόσο πολύ ώστε να προτείνει ότι το κόμμα μπορεί να είναι πρόθυμο να παραχωρήσει τη θέση του πρωθυπουργού, εάν το Κουαρτέτο άρει το μποϊκοτάζ και δεσμευθεί με μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Από τότε, πολλές προσπάθειες συμφιλίωσης έχουν αποτύχει, αλλά οι ευρύτερες αλλαγές στον αραβικό κόσμο έχουν αναβιώσει τις πιθανότητες ότι θα μπορούσαν να πετύχουν.
Μόλις σχηματιστεί μία τέτοια κυβέρνηση, οι διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ θα μπορούσαν να προχωρήσουν με καλή πίστη. Το Ισραήλ, η Χαμάς και η Παλαιστινιακή Αρχή έχουν όλοι κάποια στιγμή παρουσιαστεί έτοιμοι να ανεχθούν τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967, έτσι ώστε να μπορεί να είναι ένα βιώσιμο σημείο εκκίνησης για διαπραγματεύσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τις επιτόπου αλλαγές, θα μπορούσε εύκολα να επιδιωχθούν άλλα εναλλακτικά πλαίσια αντ' αυτού. Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι συνομιλίες δεν θα αντιμετώπιζαν και δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αμέσως τις ιστορικές αδικίες και στις δύο πλευρές – την απαίτηση του Ισραήλ να αναγνωριστεί πλήρως και το Παλαιστινιακό αίτημα για το δικαίωμα της επιστροφής είναι ίσως τα πλέον προβεβλημένα. Παρ' όλα αυτά, θα μπορούσαν να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν τα μη ιδεολογικά βασικά θέματα της έριδος στη σύγκρουση, όπως το καθεστώς των Παλαιστινίων κρατουμένων στις ισραηλινές φυλακές, την παρουσία των Εβραίων εποίκων στη Δυτική Όχθη και τα σύνορα της Γάζας.
Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με πρακτικές όπως αυτές, θα χρησίμευαν ως μέτρα για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Παλαιστινίων, την οικονομική ανάπτυξη καθώς και την μακροπρόθεσμη ασφάλεια. Με την πάροδο του χρόνου, οι βελτιώσεις αυτές θα υπονόμευαν την αιτιολόγηση της Χαμάς για βίαιη αντίσταση, υπογραμμίζοντας ότι οι πρακτικές ρυθμίσεις είναι συχνά τα απαραίτητα προκαταρκτικά για έναν ευρύτερο πολιτικό διακανονισμό.
Στο πλαίσιο κάθε ειλικρινούς προσπάθειας για την ειρήνη, οι απόψεις της διεθνούς κοινότητας και του Ισραήλ σχετικά με την ιδεολογία της Χαμάς και τις τακτικές της είναι άνευ σημασίας. Η Χαμάς είναι ένας βασικός παράγοντας στη σύγκρουση, με παράπονα που αντιπροσωπεύουν τις απόψεις πολλών Παλαιστινίων και δεν μπορεί να υπάρξει μακροπρόθεσμη λύση χωρίς τη συμμετοχή της. Αν το Ισραήλ και η διεθνής κοινότητα συνεχίσουν να αρνούνται να συμφωνήσουν με τη Χαμάς, η κατάπαυση του πυρός του προηγούμενου μήνα θα αποδειχθεί τελικά μια απλή προσωρινή λύση, ανοίγοντας το δρόμο για τον επόμενο γύρο της βίας.
ΤΟΥ Tareq Baconi
ΠΗΓΗ: http://www.foreignaffairs.gr/articles/69105/tareq-baconi/mi-mpoikotarete-ti-xamas?page=show
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου