Πολλοί αναγνώστες θα είναι εξοικειωμένοι με την ανησυχητική, αγωνιώδη αναμονή που έρχεται όταν έχεις αδειάσει τον τραπεζικό λογαριασμό σου πολύ πριν από την ημέρα της μισθοδοσίας, το άγχος που μεγαλώνει μέχρι να ξαναγεμίσει το ταμείο. Αυτό είναι που έχει πάθει όλη η ανθρωπότητα, από τις 20 Αυγούστου.
Αξιωματούχοι του Γραφείου Προστασίας Υδάτων της Κίνας περπατούν το 2010 στο όριο μιας ερήμου, που έχει φυτευτεί με χορτάρι για την πρόληψη της απερήμωσης. (Courtesy Reuters)
Η Ημέρα Υπέρβασης της Γης [2] σηματοδοτεί τη στιγμή που (σύμφωνα με το Global Footprint Network, μια ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελβετία και το Βέλγιο) η ζήτηση της ανθρωπότητας για φυσικούς πόρους υπερβαίνει την ικανότητα της γης να τους ανανεώνει μέσα σε ένα χρόνο. Μέχρι σήμερα, μόλις 34 εβδομάδες εντός του 2013, είμαστε επισήμως σε οικολογική υπεραπορρόφηση.
Οι επιστήμονες και αναλυτές δεδομένων στο Global Footprint Network, υπολογίζουν την Ημέρα της Υπέρβασης της Γης διαιρώντας την βιολογική ικανότητα της Γης (η έκταση της γης και των υδάτων που διατίθενται για την παραγωγή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και απορρόφησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, CO2) με το οικολογικό αποτύπωμα του κόσμου (η έκταση της γης και των υδάτων που απαιτούνται για να ανταποκριθούν στη ζήτηση της ανθρωπότητας για πόρους και να απορροφήσουν τα απόβλητα). Μετά πολλαπλασιάζουν το πηλίκο με το 365, τον αριθμό των ημερών σε ένα ημερολογιακό έτος. Ο αριθμός αυτός αποκαλύπτει την Ημέρα Υπέρβασης της Γης. Φέτος, η μέρα έφτασε δύο ημέρες νωρίτερα από ό, τι πέρυσι. Έρχεται νωρίτερα, κατά περίπου τρεις ημέρες κάθε χρόνο, από το 2001.
Τόσο η βιολογική ικανότητα του πλανήτη όσο και το οικολογικό αποτύπωμα μετρούνται σε παγκόσμια εκτάρια, μια κοινή μονάδα που περιλαμβάνει το μέσο όρο της παραγωγικότητας του συνόλου της βιολογικά παραγωγικής γης και θάλασσας στον κόσμο, σε ένα δεδομένο έτος. Οι μετρήσεις προέρχονται από τους εθνικούς λογαριασμούς των κατά τόπους National Footprint Accounts του «μητρικού» Global Footprint Network, με σύνολα δεδομένων από περισσότερες από 230 χώρες, περιοχές και περιφέρειες, που περιέχουν περισσότερα από 6.000 δεδομένα ετησίως τα οποία συγκεντρώνονται ανά χώρα. Αν και δεν είναι ακόμη τέλειοι, οι λογαριασμοί αυτοί παρέχουν τον πιο ολοκληρωμένο διαθέσιμο συνολικό δείκτη ανθρώπινης πίεσης στα οικοσυστήματα.
Η Ημέρα Υπέρβασης της Γης είναι μια προσέγγιση, αλλά είναι και ένα ακόμα σημάδι ότι η ανθρωπότητα καταναλώνει τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη με έναν μη βιώσιμο ρυθμό. Το 2013, η ανθρωπότητα απαιτεί το ισοδύναμο περίπου 1,5 γης για την παραγωγή των αγαθών και των υπηρεσιών που απαιτεί ο τρόπος της ζωής μας σε έναν χρόνο και για να απορροφήσει τις συνεπακόλουθες εκπομπές CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου. Αν οι μετριοπαθείς προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών για την αύξηση του πληθυσμού και της κατανάλωσης είναι σωστές, θα χρειαζόμαστε δύο γαίες πριν από το 2050. Και αυτό δεν υπολογίζει καν την υπέρβαση που επιδεινώνεται καθώς η αυξημένη πίεση στα οικοσυστήματα καθιστά την γη λιγότερο παραγωγική και το νερό λιγότερο διαθέσιμο. Κάποια οικοσυστήματα θα καταρρεύσουν, ακόμη και πριν εξαλειφθεί τελείως ένας συγκεκριμένος πόρος.
Σίγουρα, η τεχνολογία έχει βελτιώσει την βιολογική παραγωγικότητα, αλλά η παραγωγή εξακολουθεί να υπολείπεται αρκετά της ζήτησης. Σε παγκόσμια κλίμακα, το οικολογικό αποτύπωμα του μέσου ανθρώπου αυξάνεται από το 1961. Και η διαθέσιμη βιο-ικανότητα ανά άτομο μειώθηκε σχεδόν στο ήμισυ στο ίδιο χρονικό διάστημα. Στο σύνολο - προσθέτοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δάση, βοσκότοπους, αλιευτικά πεδία, οικοδομημένα οικόπεδα και εκτάσεις που διατίθενται για την παγίδευση του διοξειδίου του άνθρακα – ο λογαριασμός μας παρουσιάζει υπερανάληψη. Την ίδια στιγμή, οι ενεργειακές ανάγκες είναι σε άνοδο, και η γεωργική παραγωγή πρέπει με κάποιο τρόπο διπλασιαστεί μέχρι το 2050 για να συμβαδίσει με τη ζήτηση.
Δεν είναι συγκλονιστικό το γεγονός ότι κάποια έθνη κάνουν υπερβάσεις περισσότερο από άλλα. Το κατά κεφαλήν οικολογικό αποτύπωμα των υψηλού εισοδήματος εθνών επισκιάζει εκείνο από τις χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες. Το αποτύπωμα ενός τυπικού Αμερικανού είναι δέκα φορές μεγαλύτερο από ενός συνήθους κατοίκου ενός αφρικανικού έθνους. Το αποτύπωμα ανά κάτοικο της Κίνας είναι μικρότερο από εκείνο των χωρών στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική αλλά παρά ταύτα υπερβαίνει τους πόρους που είναι διαθέσιμοι ανά άτομο σε όλο τον κόσμο. Συνολικά, πάνω από το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες που χρησιμοποιούν περισσότερα από όσα μπορούν να ανανεώσουν τα δικά τους οικοσυστήματα. Η Ιαπωνία σήμερα απαιτεί 7,1 Ιαπωνίες για να υποστηρίξει τον εαυτό της, η Ιταλία χρειάζεται 4 Ιταλίες, και η Αίγυπτος χρειάζεται περίπου 2,5 Αιγύπτους.
Προφανώς, μια πρόκληση αυτού του μεγέθους απαιτεί δράση από κάθε γωνιά της κοινωνίας - κυβερνήσεις, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), επιχειρήσεις και καταναλωτές. Αλλά, από πού να αρχίσει κανείς; Με το Κογκρέσο των ΗΠΑ καθηλωμένο, η πιο μεγάλη πρόοδος μπορεί να προέλθει από την συνεργασία με επιχειρήσεις, ιδίως εκείνες που είναι σημαντικοί αγοραστές εμπορευμάτων. Οι απλές βελτιώσεις στην απόδοση, η μείωση των αποβλήτων καθώς και η δημιουργία βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού μπορούν να κάνουν τεράστια διαφορά. Στο World Wildlife Fund, του οποίου είμαι ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, έχουμε υπογράψει «μνημόνια κατανόησης» (memoranda of understanding) με πολλές από τις μεγάλες εταιρείες που ασχολούνται με το εμπόριο των εμπορευμάτων που επιδρούν περισσότερο στην αποψίλωση των δασών και στα θαλάσσια συστήματα. Οι συμφωνίες εμπλέκουν εκτιμήσεις επί των κινδύνων και ευκαιρίες στο πλαίσιο των αλυσίδων εφοδιασμού τής κάθε εταιρείας για τα αγαθά που το WWF έχει χαρακτηρίσει ως τους σημαντικότερους παράγοντες για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εταιρείες, επίσης, υποσχέθηκαν να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, νωρίτερα αυτό το μήνα, οι διευθύνοντες σύμβουλοι από τις 15 εταιρίες που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή του 70% της παγκόσμιας παραγωγής σολομού ανακοίνωσαν την δέσμευσή τους να προσφέρουν κατά 100 τοις εκατό προϊόντα πιστοποιημένα από το Aquaculture Stewardship Council – ξεκινώντας από το έτος 2020, σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, την WWF και άλλους.
Οι επιχειρήσεις εξαρτώνται εντελώς από την αξιόπιστη παροχή φυσικών πόρων, από υγιείς κοινότητες και την καλή θέληση ενός πληθυσμού που ολοένα και περισσότερο ψηφίζει υπέρ της βιωσιμότητας μέσω του πορτοφολιού του. Έτσι, από καθαρή ιδιοτέλεια, θα έπρεπε να ενδιαφέρονται για την εξάντληση των πόρων. Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος. Όσο αντιφατικό και αν φαίνεται, αυτή είναι η στιγμή τους να διαπρέψουν. Οι επιχειρήσεις, αναμφισβήτητα περισσότερο από κάθε άλλο τομέα, έχουν την επιρροή, τα χρήματα και την ευκινησία να ξεκινήσουν να καθοδηγούν τον πλανήτη πίσω προς την βιωσιμότητα (στμ: την αειφορία, σύμφωνα με την οικολογική ορολογία), και τελικά να πιέσουν τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν τους κανονισμούς που έχουν σημασία.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν τέσσερα βήματα που οι εταιρείες θα πρέπει να κάνουν ήδη από τώρα για να εγκαταλειφθεί ο μύθος περί απεριόριστων πόρων και να διασφαλιστεί ότι η γη θα εξακολουθεί να υπάρχει για να μας υποστηρίζει σε μια γενιά ή δύο. Πρώτον, θα πρέπει να προσδιορίσουν τα οικολογικά αποτυπώματα των πόρων, να θέσουν στόχους για τη συρρίκνωσή τους, και να μετρήσουν την απόδοση στη μάχη εναντίον αυτών των αποτυπωμάτων. Οι εταιρείες διαχειρίζονται αυτά που μετρούν. Η θεσμοθέτηση αυστηρών στόχων μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης σε μια ολόκληρη επιχείρηση προς την κατεύθυνσης της αποδοτικότητας των πόρων.
Δεύτερον, θα πρέπει να αξιοποιήσουν την επιρροή τους. Μια επιχείρηση είναι τόσο βιώσιμη όσο και η αλυσίδα εφοδιασμού της, και με το να καλεί απλώς τους προμηθευτές να ακολουθήσουν το παράδειγμά της δεν εγγυάται την αειφορία. Οι πιο αποτελεσματικές επιχειρήσεις απαιτούν τη βιωσιμότητα ως προϋπόθεση για να κάνουν επιχειρηματικές συνεργασίες. Περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις, όπως αυτές από το Forest Stewardship Council, το Marine Stewardship Council, το Bonsucro, και άλλους, προσφέρουν έτοιμες λύσεις για την επίτευξη βιωσιμότητας στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Τρίτον, οι εταιρείες θα πρέπει να δίνουν στους καταναλωτές την βιωσιμότητα που αυτοί απαιτούν. Μια μελέτη του 2011 από την Cone Communications and Echo έδειξε ότι το 94% των καταναλωτών θέλουν προϊόντα που είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Και το 93% θέλουν να ξέρουν τι κάνουν οι εταιρείες για τη βιωσιμότητα. Οι καταναλωτές, ιδίως σε αναδυόμενες αγορές όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, αναμένουν από τις εταιρίες να πάρουν μέρος στην επίλυση των περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Τέλος, οι εταιρείες θα πρέπει να προχωρήσουν σε συνεργασίες. Καμία οργάνωση δεν μπορεί να επιτύχει τη βιωσιμότητα μόνη της. Η περιοχή τής επικάλυψης συμφερόντων σε ένα διάγραμμα Venn για επιχειρήσεις, ΜΚΟ και κυβερνητικές υπηρεσίες είναι εκπληκτικά μεγάλη. Η αξιοποίηση αυτών των συμφερόντων με μακροχρόνιες συνεργατικές σχέσεις είναι ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό τής οικολογικής υπέρβασης.
Μερικές εταιρείες – η Unilever, η Wal-Mart και η Coca-Cola μεταξύ αυτών - έχουν αρχίσει να δείχνουν ότι είναι δυνατόν να αναζητούν τόσο την κερδοφορία όσο και την βιωσιμότητα. Αλλά, ο καπιταλισμός στο σύνολό του ως επί το πλείστον ασχολείται με το βραχυπρόθεσμο. Σε αυτό το σημείο, όμως, το ίδιο πρέπει να κάνουμε και όταν πρόκειται για την υγεία της γης. Η ανθρωπότητα χρειάζεται επειγόντως αγορές με τη διορατικότητα, τη σοφία και την πειθαρχία που θα μας βοηθήσουν να ζήσουμε με τα μέσα που διαθέτει ο πλανήτης μας. Απόντων ισχυρών κανονιστικών πλαισίων, οι εταιρείες πρέπει να σηματοδοτήσουν τον ρυθμό για το έργο αυτό, και στη συνέχεια να πιέσουν για καλύτερες πρακτικές από τις κυβερνήσεις με την πάροδο του χρόνου.
Όπως ένας εικοσάχρονος που ζει με μια πιστωτική κάρτα μέχρι να έρθει η ημέρα της πληρωμής, η ανθρωπότητα θα προχωρήσει έως το 2014, όταν ένα νέο «έτος πόρων» θα ξεκινήσει. Δεν είναι πολύ αργά για να φέρουμε την μακροχρόνια κατανάλωση των πόρων πίσω σε αρμονία με τους πεπερασμένους πόρους μας, τουλάχιστον σύμφωνα με τα σημερινά μέτρα. Αλλά η Ημέρα Υπέρβασης της Γης είναι μια ανησυχητική υπενθύμιση ότι πλησιάζουμε το σημείο χωρίς επιστροφή. Είναι καιρός για τις επιχειρήσεις, και τελικά τις κυβερνήσεις, να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία για ηγεσία και να αρχίσουν να παράγουν περισσότερα με λιγότερα. Και εμείς οι υπόλοιποι πρέπει να καταναλώνουμε καλύτερα, πιο σοφά και πιο συντηρητικά, πριν υπερβούμε την ίδια την ύπαρξή μας.
TOY Carter Roberts
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου