Την παραμονή τού αγώνα μπάσκετ μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αγκόλα, κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων τού 1992, ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον σούπερ σταρ του NBA, Τσαρλς Μπέρκλεϊ πώς ένιωθε για τον επόμενο αντίπαλο. «Δεν ξέρω τίποτα για την Αγκόλα», απάντησε ο Μπέρκλεϊ, «αλλά η Αγκόλα έμπλεξε».
Φιλιππινέζοι κυανόκρανοι δίνουν συνέντευξη Τύπου μετά την απελευθέρωσή τους από αντάρτες, στη νότια Συρία, τον Μάρτιο του 2013. (Muhammad Hamed / Courtesy Reuters)
Πριν από δύο εβδομάδες, ένας δημοσιογράφος με έδρα τον Λίβανο μου είπε ότι ένας σαλαφιστής διοικητής Σύρων ανταρτών τού έδωσε μια παρόμοια απάντηση όταν ρωτήθηκε τι πίστευε για την Δύναμη Παρατηρητών των Ηνωμένων Εθνών για την Απεμπλοκή (UNDOF), μια πολυεθνική δύναμη που συστάθηκε το Μάιο του 1974 για να προστατευτεί η κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Συρίας στα κατεχόμενα από το Ισραήλ Υψώματα του Γκολάν. Η απλή παρουσία τής UNDOF, είπε ο μαχητής, δεν θα άλλαζε τους στρατιωτικούς υπολογισμούς του, ούτε θα τον έκανε πιο προσεκτικό στον αγώνα του ενάντια στο καθεστώς τού Σύρου προέδρου, Μπασάρ αλ-Άσαντ.
Θα έπρεπε να αποτελεί μια μικρή ανακούφιση για την ειρηνευτική δύναμη που ο εξέχων διοικητής, του οποίου η ομάδα δραστηριοποιείται μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την περιοχή των επιχειρήσεών τους, δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται πολύ για την παρουσία τής UNDOF - σε αντίθεση με τη σημερινή προσπάθεια να στραφούν εναντίον της. Αλλά, αυτό δεν είναι αρκετό για να καθησυχάσει τις διεθνείς δυνάμεις. Χάρη στην συνεχιζόμενη εμφύλια σύγκρουση στη Συρία και την αναβίωση των εξτρεμιστών στην χώρα και σε όλη τη Μέση Ανατολή, ο ρόλος της UNDOF βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Η αποδυνάμωση της UNDOF θα αποσταθεροποιήσει περαιτέρω μια ήδη επικίνδυνα ασταθή περιοχή.
Αρχικό καθήκον τής UNDOF, στον απόηχο του αραβο-ισραηλινού πολέμου τού 1973, ήταν να παρακολουθεί την αποχώρηση των ισραηλινών και συριακών στρατευμάτων από τη νεκρή ζώνη (μια διασυνοριακή περιοχή που έχει περίπου 80 χλμ. μήκος και από 15 έως 300 χλμ πλάτος). Θα ήταν μια κατάφωρη υπερβολή να πιστώσει κανείς μόνο στην UNDOF τα 40 χρόνια ειρήνης κατά μήκος των συνόρων. Εκείνο που έχει διατηρήσει την ηρεμία όλα αυτά τα χρόνια είναι το απλό γεγονός ότι καμία χώρα δεν ήθελε έναν πόλεμο. Το Ισραήλ, ως επί το πλείστον, επωφελείται από το status quo, δεδομένου μάλιστα ότι τα υψίπεδα του Γκολάν συνεχίζουν να του παρέχουν στρατηγικό βάθος. Η απώλεια εδάφους τής Συρίας προς όφελος του ιστορικού της εχθρού, αν και ταπεινωτική, ήταν από πολλές απόψεις επίσης κάτι καλό για τη Δαμασκό. Στο όνομα της σύγκρουσης με το Ισραήλ, οι Άσαντ κατάφεραν να δικαιολογήσουν την εδραίωση του κράτους των Αλεβιτών, την οικοδόμηση ενός αστυνομικού κράτους και την εξάλειψη κάθε αντιπολίτευσης. Ανησυχώντας λιγότερο για τα ισραηλινά στρατιωτικά σχέδια, το καθεστώς Άσαντ έχει οργανώσει και διευθύνει έναν πόλεμο δια πληρεξουσίων εναντίον τού Ισραήλ, μέσω της Χεζμπολάχ και της Χαμάς.
Αλλά, η παρουσία τής UNDOF υπήρξε πολύ περισσότερο από συμβολική. Ο ρόλος τής δύναμης ως ενός ουδέτερου και αξιόπιστου συντονιστή και δίαυλου επικοινωνίας μεταξύ τού Ισραήλ και της Συρίας μείωσε ουσιαστικά τις πιθανότητες κλιμάκωσης σε τεταμένα περιστατικά τού παρελθόντος. Τον Ιανουάριο του 2003, για παράδειγμα, οι ισραηλινές δυνάμεις πυροβόλησαν δύο στρατιώτες τής Συρίας με πολιτικά που είχαν εισέλθει στη νεκρή ζώνη και πλησίαζαν ένα ισραηλινό φράχτη, σκοτώνοντας τον έναν και τραυματίζοντας τον άλλο. Η UNDOF παρενέβη, επιστρέφοντας τον τραυματισμένο στρατιώτη και την σορό τού άλλου στη Συρία. Η συνεχής υποστήριξη της παράτασης της εντολής τής δύναμης, από την πλευρά τής Συρίας και του Ισραήλ, δείχνει ότι και οι δύο χώρες γνωρίζουν πόσα πολλά έχουν να χάσουν από την αποχώρησή της, ειδικά στο σημερινό περιβάλλον που είναι επιρρεπές στην κλιμάκωση. Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι καμία πλευρά - ιδιαίτερα η συριακή κυβέρνηση – δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια και την προστασία των κυανόκρανων, ή να ελέγξει τις εκεί εξτρεμιστικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να τους βλάψουν.
Οι ομάδες τής τζιχάντ, προς το παρόν, είτε δεν γνωρίζουν την UNDOF ή, για την ώρα, δεν θεωρούν την αντιμετώπισή της ως επείγουσα προτεραιότητα. Η οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της Συρίας (ISIS)», αναμφισβήτητα η ισχυρότερη ομάδα εξτρεμιστών μεταξύ των ανταρτών, είναι απασχολημένη με την ενίσχυση της ενότητας στις τάξεις της και την ενίσχυση της εξουσίας της στη βορειοανατολική Συρία, ελέγχοντας άλλες ριζοσπαστικές ομάδες και καταλαμβάνοντας στρατηγικές θέσεις κατά μήκος των συρο- τουρκικών συνόρων.
Αλλά, όταν θα έχει τελειώσει με αυτά, οι στοχεύσεις τής ISIS θα μπορούσαν κάλλιστα να αλλάξουν. Η ομάδα θέλει ουσιαστικά να ανατρέψει το συριακό καθεστώς, και ο καλύτερος τρόπος να το κάνει αυτό είναι να το σύρει σε μια σύγκρουση με το Ισραήλ. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι τζιχαντιστές θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πλευρών στα Υψώματα του Γκολάν, πιθανόν με μια επίθεση εναντίον ισραηλινών στρατιωτικών στόχων, ελπίζοντας ότι αυτή θα κλιμακωθεί σε έναν μεγαλύτερο πόλεμο. Εν ολίγοις, αν οι αντάρτες ασκούσαν απλά πίεση στην UNDOF να αποχωρήσει, οι πιθανότητες ενός συρο- ισραηλινού πολέμου θα εκτινάσσονταν.
Πρόκειται για ένα πολύ πιθανότερο σενάριο από ό,τι θα περίμενε κανείς. Ο στρατός τής Συρίας δραστηριοποιείται ήδη στη νεκρή ζώνη, σε μια σοβαρή παραβίαση της συμφωνίας τού 1974 για την απεμπλοκή μεταξύ ισραηλινών και συριακών δυνάμεων. Οι συγκρούσεις μεταξύ του συριακού στρατού και των ανταρτών, κοντά στα συρο- ισραηλινά σύνορα, έχουν οδηγήσει επίσης σε πολυάριθμες παραβιάσεις των συνόρων, με πολλές αδέσποτες ρουκέτες να προσγειώνονται κοντά σε ισραηλινές κοινότητες και στρατιωτικές θέσεις, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε έκθεση της 12ης Ιουνίου [1] από τον Γενικό Γραμματέα τού ΟΗΕ, Μπαν Κι-Μουν.
Ο ισραηλινός στρατός ανταπέδωσε τα πυρά σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις – επίσης κατά παράβαση της συμφωνίας – και, στις 5 Μαρτίου, η ισραηλινή αποστολή των Ηνωμένων Εθνών επέδωσε μια αυστηρή επιστολή στο Συμβούλιο Ασφαλείας προειδοποιώντας ότι το Ισραήλ δεν θα συνεχίσει να ανέχεται τις μάχες στην αποστρατικοποιημένη ζώνη. Σε αυτό το εύφλεκτο περιβάλλον, ακόμη και μια περιορισμένη ισραηλινή στρατιωτική επέμβαση στην Συρία θα μπορούσε να προκαλέσει μια μεγαλύτερη σύγκρουση εμπλέκοντας το Ιράν και την Χεζμπολάχ, της οποίας ο ηγέτης, Χασάν Νασράλα, δήλωσε δημοσίως [2], τον Μάιο ότι οι δυνάμεις του είναι έτοιμες να απελευθερώσουν τα Υψώματα του Γκολάν. Μέχρι τώρα, η Χεζμπολάχ έχει αποφύγει μια δραματική κλιμάκωση ως απάντηση των ισραηλινών επιδρομών στην Συρία, αλλά μπορεί απλά να κρατάει δυνάμεις για την στιγμή που το καθεστώς Άσαντ θα έχει πραγματικά πρόβλημα.
Εν τω μεταξύ, οι όλο και πιο δραστήριοι ισλαμιστές αντάρτες στην περιοχή έχουν ήδη κάνει την δουλειά τής UNDOF σχεδόν αδύνατη. Ένας αξιωματικός τής UNDOF, ο υποστράτηγος Iqbal Singh Singha, δήλωσε στους δημοσιογράφους, τον Ιούνιο, ότι «τα στρατεύματα έχουν δεχθεί πυρά, έχουν απαχθεί, υποστεί αεροπειρατεία, τους έχουν αρπάξει τα όπλα και τους έχουν βανδαλίσει τα γραφεία στην περιοχή». Ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης της κατάστασης της ασφάλειας, η UNDOF αναγκάστηκε να αναστείλει τις νυκτερινές της περιπολίες και να περιορίσει τις επιχειρήσεις της, περιορίζοντας έτσι και την ικανότητά της να παρακολουθεί την γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Πέρα από την τρομοκρατία τής τζιχάντ, η UNDOF θα πρέπει επίσης να ασχοληθεί με την εγκληματική δραστηριότητα οπορτουνιστών ανταρτών που χρειάζονται απεγνωσμένα κεφάλαια, και ίσως να στραφούν ενάντια στην UNDOF προκειμένου να κερδίσουν παραχωρήσεις από την Διεθνή Κοινότητα.
Η απαγωγή 21 κυανόκρανων, τον Μάρτιο του 2013, προκάλεσε μέγα σοκ και τρόμαξε τα κράτη μέλη τής UNDOF. Οι κυανόκρανοι είχαν απαχθεί από μια ισλαμική μονάδα ανταρτών που ονομάζεται «Μάρτυρες της Ταξιαρχίας τού Γιαμούκ», κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία, και αφέθηκαν ελεύθεροι τρεις ημέρες αργότερα. Οι αντάρτες υποστήριξαν ότι η UNDOF συνεργαζόταν με το καθεστώς τής Συρίας, και απαίτησε να μετακινηθούν τα συριακά στρατεύματα 20 χλμ. μακριά από το χωριό Τζάμλα, και η Διεθνής Επιτροπή τού Ερυθρού Σταυρού να εγγυηθεί την ασφαλή έξοδο των αμάχων από την περιοχή.
Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που η UNDOF βρίσκεται με το ένα πόδι στην έξοδο. Ανησυχώντας από την απειλή των εξτρεμιστών και για την ασφάλεια των στρατευμάτων τους, η Καμπότζη, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Κροατία και η Αυστρία έχουν ήδη αποχωρήσει από την αποστολή. Πριν από την εξέγερση της Συρίας, στην UNDOF απασχολείτο προσωπικό 2.164 ατόμων από έξι χώρες. Σήμερα, έχουν μείνει μόνο 1.166 [3] (501 από τα νησιά Φίτζι, 193 από την Ινδία, 339 από τις Φιλιππίνες, 130 από το Νεπάλ, και τρεις αξιωματικοί από την Ιρλανδία). Ο Μπαν Κι-Μουν ζήτησε πρόσφατα από το Συμβούλιο Ασφαλείας να αυξήσει τον αριθμό των στρατιωτών σε 1.250, αλλά μια τέτοια ασήμαντη αύξηση θα έχει μικρή επίδραση. Ακόμη και το προ - εξέγερσης μέγεθος και τεχνολογικό επίπεδο της UNDOF δεν επαρκούσε για να κάνει αποτελεσματικά την δουλειά της. Καθώς οι μάχες κλιμακώνονται, η αποστολή κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να συρρικνώνεται.
Η UNDOF δεν μπορεί ούτε να επιβιώσει μακροπρόθεσμα σε αυτό το άναρχο και ανασφαλές περιβάλλον ούτε να εκπληρώσει αποτελεσματικά την ζωτικής σημασίας αποστολή της. Χρειάζεται την επείγουσα προσοχή τής Διεθνούς Κοινότητας - κάτι που έχει γίνει κατανοητό, αλλά δυστυχώς όλοι έχουν επικεντρωθεί αποκλειστικά στον αφοπλισμό των χημικών όπλων και στην αναβίωση των ετοιμοθάνατων ειρηνευτικών συνομιλιών τής Γενεύης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία, μαζί με τα άλλα μόνιμα μέλη τού Συμβουλίου Ασφαλείας, πρέπει να ενισχύσουν το προφίλ και την εντολή τής UNDOF, και να ανταποκριθούν στις επιχειρησιακές, υλικοτεχνικές και πολιτικές της προκλήσεις.
Τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουν μια ομάδα εργασίας εμπειρογνωμόνων που θα αξιολογήσει την βιωσιμότητα και την ουσία τής αναθεώρησης της εντολής τής UNDOF, μέσα από μια συμφωνία στη βάση τής νέας ισορροπίας δυνάμεων, η οποία θα αναμορφώσει την επιχειρησιακή της στρατηγική, θα εκσυγχρονίσει τις δυνατότητες συλλογής πληροφοριών, και, τέλος, θα αυξήσει τον αριθμό των στρατευμάτων της. Οι προτάσεις θα πρέπει να κατατεθούν και στον Γενικό Γραμματέα τού ΟΗΕ, ο οποίος θα πρέπει να ζητήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ρωσία και τις άλλες μεγάλες δυνάμεις να βοηθήσουν στην εφαρμογή τους.
Παρότι υπάρχουν τόσα άλλα πιεστικά θέματα που προκαλούν ανησυχία στην Συρία, ο κόσμος δεν έχει την πολυτέλεια να παραμελήσει την UNDOF. Η διατήρηση της ειρήνης στα σύνορα της Συρίας με το Ισραήλ και η καταστολή τού εξτρεμισμού δεν πρέπει να είναι δευτερεύουσας σημασίας. Θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό μέρος της διεθνούς ατζέντας.
ΤΟΥ Bilal Y. Saab
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου