Διομήδης Σπινέλλης, καθηγητής Πληροφορικής
Παρά τα τεχνικά μέσα, οι εφορίες αφήνουν τις υποθέσεις
να χρονίζουν στα συρτάρια τους
Του Κωνσταντινου Zουλα
Είναι μάλλον τραγική ειρωνεία ότι συνάντησα τον κ. Διομήδη Σπινέλλη λίγο πριν από τη δημοσιοποίηση της λίστας των καταθετών στην Ελβετία. Οχι γιατί θα είχε κάτι να προσθέσει στην υπόθεση. Αλλά γιατί ο τόσο καταρτισμένος αυτός καθηγητής είναι σίγουρα η πιο πρόσφατη και έμπρακτη απόδειξη της έλλειψης πραγματικής βούλησης των πολιτικών μας να περιορίσουν την φοροδιαφυγή. Και καθώς ο ίδιος φέρεται να έζησε στο πετσί του αυτήν την απροθυμία και την κωλυσιεργία της δημόσιας μηχανής, δημιούργησε ένα διαδικτυακό κόμβο καταγγελιών για οποιαδήποτε υπόθεση διαφθοράς στην οποία καλούνται όλοι οι πολίτες να μετέχουν με απόλυτη διασφάλιση της ανωνυμίας τους. «Το έκανα για να χτυπήσω το σύστημα “απ’ έξω”», μου είπε, χωρίς να κρύβει την πικρία του που «από μέσα» δεν κατόρθωσε να κάνει όσα θα μπορούσε...
Για όσους πιθανώς δεν την θυμούνται, χρήσιμη είναι μια σύντομη αναδρομή της «περιπέτειας» του κ. Σπινέλλη. Μην έχοντας καμία σχέση με πολιτικούς ή κόμματα, το 2009 υπέβαλε το βιογραφικό του μέσω «opengov» διεκδικώντας τη θέση του γενικού γραμματέα Πληροφοριακών Συστημάτων. «Ηθελα να δω στην πράξη πώς λειτουργούν στο Δημόσιο όσα δίδασκω στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο». Το εξαιρετικό βιογραφικό του -εκτός από καθηγητής στο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, είναι και διευθυντής του εργαστηρίου Πληροφοριακών Τεχνολογιών και Συστημάτων Διοίκησης- του «χάρισε» αμέσως τη θέση. Οπως μου είπε, «αποστολή μου ήταν βελτιώσω ή να δημιουργήσω νέα εργαλεία και προγράμματα πρωτίστως για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής».
Ο Δ. Σπινέλλης υπέβαλε την παραίτησή του πριν καλά - καλά κλείσει δύο χρόνια στο υπουργείο Οικονομικών. Επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους. Λίγο αργότερα, ωστόσο, έγινε γνωστή μια παρέμβαση του ομολόγου του γενικού γραμματέα Φορολογίας κ. Γιάννη Καπελέρη. Τι έκανε, αν δεν το θυμάστε; Εχοντας στα χέρια του μια λίστα εκατοντάδων παραβάσεων λαθρεμπορίας πετρελαίου από πρατηριούχους (που του είχε κοινοποιήσει ο κ. Σπινέλλης) εξέδωσε μια εγκύκλιο «παγώνοντας» τα πρόστιμα που έπρεπε να επιβληθούν. Με ποιο αιτιολογικό; Ο κ. Καπελέρης ισχυρίστηκε ότι επρόκειτο να ψηφισθεί νέος νόμος για τους εν λόγω παραβάτες και έτσι ανεστάλη η διαδικασία επιβολής προστίμων.
«Αλήθεια, με την εισαγγελική δίωξη που ασκήθηκε τότε στον κ. Καπελέρη τι απέγινε;» ήταν μια από τις πρώτες ερωτήσεις μου. «Νόμιζω, βρίσκεται ακόμη υπο δικαστική έρευνα» είπε χαμογελώντας και από τις πρώτες κουβέντες μας κατάλαβα ότι ο κ. Σπινέλλης δεν είχε καμία πρόθεση ούτε πρόσωπα να κατονομάσει, ούτε και τις πραγματικές αιτίες της παραίτησής του να πει. Η οποία, όπως γρήγορα συνειδητοποίησα υποβλήθηκε όντως για προσωπικούς λόγους, αλλά με την έννοια της διαφύλαξης της αξιοπρέπειάς του.
Νέα εργαλεία
Ενα από τα δείγματα της δουλειάς του κ. Σπινέλλη είναι άκρως χαρακτηριστικό του χάους που κλήθηκε να αντιμετωπίσει. «Οταν ανέλαβα, μπήκα στο σύστημα ελέγχου και διασταυρώσεων των φορολογουμένων. Προσπάθησα να δω πώς λειτουργεί και κυρίως τι αποτελέσματα απέφερε, αλλά δεν έβγαζα άκρη. Διότι κατάλαβα ότι επί χρόνια στέλνονταν σε όλες τις εφορίες τα στοιχεία των επιλήψιμων διασταυρώσεων ολόκληρης της χώρας, με συνέπεια εκείνες να απαντούν με εντελώς ασαφή στοιχεία και στο υπουργείο να μην μπορεί κανείς να διαπιστώσει ποιες κάνουν τη δουλεία τους και ποιες όχι. Φτιάξαμε λοιπόν με τους συνεργάτες μου ένα απλό πρόγραμμα που εξειδικεύαμε τις περιπτώσεις φοροδιαφυγής ανά περιοχή, κοινοποιώντας τες μεμονωμένα σε κάθε εφορία. Π.χ. στο Χαλάνδρι κατονομάζαμε τις επιχειρήσεις που δεν αποδίδουν ΦΠΑ, στο Περιστέρι τους οδηγούς που δεν έχουν πληρώσει τα τέλη κυκλοφορίας κ.ο.κ.».
«Και τι έγινε;» τον ρώτησα. «Απολύτως τίποτα. Ακόμη και με το νέο πρόγραμμα οι εφορίες άφηναν τις περιπτώσεις να χρονίζουν στα συρτάρια τους. Και τότε συνειδητοποίησα ότι πέραν των συστημάτων χρειάζεται καθημερινή πίεση και ασφυκτικός έλεγχος των επικεφαλής των εφοριών από τους ανωτέρους τους. Η οποία όταν -έστω μερικώς- ασκήθηκε απέδωσε 700 εκατ. ευρώ σε έναν μόλις χρόνο, χάρη στο απλό αυτό πρόγραμμα. Αλλά, όπως αντιλαμβάνεστε, η δουλειά μου δεν ήταν να πιέζω» κατέληξε, αφήνοντάς με να καταλάβω την απογοήτευσή του όταν συνειδητοποίησε ότι δεν έχει κανένα νόημα να εξακολουθεί να δημιουργεί προγράμματα και εργαλεία ελέγχου όταν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι απλώς τα κοιτούν...
Εκανα τη δουλειά μου μόνο παρακάμπτοντας την ιεραρχία
Σεβόμενος την επιθυμία του να μην αναφερθούμε σε πρόσωπα και περιστατικά, ζήτησα από τον κ. Σπινέλλη να περιγράψει τις σοβαρότερες παθογένειες που συνάντησε στη διετή θητεία του και μια γενικότερη αλλά ενδεδειγμένη λύση για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
«Μια λύση που θα βοηθούσε και έχουν επιλέξει πολλές χώρες» είπε «είναι η υποχρέωση των πολιτών να κάνουν ακόμη και τις καθημερινές συναλλαγές τους μέσω των χρεωστικών καρτών (cash cards). Να μειωθούν δηλαδή δραστικά οι δοσοληψίες μας με ρευστό, οι συναλλαγές μας να καταγράφονται μέσω τραπεζών και να εξαλειφθεί το εκβιαστικό φαινόμενο «τόσο με ΦΠΑ, τόσο χωρίς», καθώς ακόμη και οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα υποχρεώνονταν να έχουν τον κατάλληλο εξοπλισμό για να πληρωθούν υποχρεωτικά μέσω χρεωστικής κάρτας.
Ως προς τις δυσκολίες που συνάντησε στο υπουργείο ανέδειξε το εξής: «Μου φάνηκε αδιανόητο» είπε «ένας γενικός γραμματέας να μην μπορεί να επιλέξει καν τους διευθυντές των τμημάτων του. Κάποιοι είναι επαρκείς, κάποιοι λιγότερο, και άλλοι απλώς περιμένουν άπρακτοι το... σχόλασμα. Δεν υπάρχει καμία αξιοκρατία και ο μόνος τρόπος να κάνεις τη δουλειά σου είναι by pass στο σύστημα. Δηλαδή να εντοπίσεις τους ικανούς και καταρτισμένους υπαλλήλους -και σας διαβεβαιώ ήταν πολλοί στον τομέα μου- και μαζί τους να παρακάμψεις την ιεραρχία και την απίστευτη γραφειοκρατία. Αλλά και πάλι μου ήταν εξαιρετικά δυσάρεστο κάποιοι νέοι άνθρωποι να εργάζονται νυχθημερόν πιστεύοντας στους στόχους που είχαμε θέσει και να μην μπορώ καν να τους ανταμείψω με μια συμβολική έστω έκτακτη αύξηση των απολαβών τους. Και την ίδια στιγμή άλλοι συνάδελφοί τους να αμείβονται με περισσότερα χρήματα υπολειτουργώντας.
Κατόπιν τούτου, δεν θα σας φανεί παράδοξη και μια από τις προτάσεις του κ. Σπινέλλη. «Σε αμιγώς τεχνοκρατικές θέσεις ή και διευθύνσεις οργανισμών που απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις οι επικεφαλής πρέπει να αποκτήσουν ευρύτερες αρμοδιότητες και φυσικά να μην αλλάζουν σε κάθε κυβέρνηση» λέει υπονοώντας ότι το «opengov» θα έπρεπε να παγιωθεί ως μέθοδος πρόσληψης, να επεκταθεί π.χ. ακόμη και για τους διευθυντές των νοσοκομείων (που εξαίρεσε το ΠΑΣΟΚ...) και το σύστημα προσλήψεων να γίνει περισσότερο διάφανο, δημοσιεύοντας όχι μόνον τα βιογραφικά των επιλεχθέντων αλλά ανώνυμα και των δύο επικρατέστερων συνυποψηφίων τους που έχασαν τις θέσεις.
«Θα ξαναδιεκδικούσατε ένα τέτοιο πόστο;» τον ρώτησα πριν αποχωριστούμε. «Τότε δεν ήξερα, τώρα ξέρω, και όχι δεν θα το ξανάκανα» είπε.
Μεγάλα νοσοκομεία καταγγέλλονται ως πρώτα σε διαφθορά
Το www.teleiakaipavla.gr, το site που δημιούργησε με μια ομάδα εθελοντών ο κ. Σπινέλλης, σε μια δεύτερη προσπάθειά του να επιφέρει ένα καίριο πλήγμα στη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά, ήταν η αφορμή που βρεθήκαμε.
«Αλήθεια, πώς σας ήρθε η ιδέα να φτιάξετε μια ιστοσελίδα καταγγελιών και μάλιστα ανώνυμων που δεν μπορούν να ελεγχθούν»; τον ρώτησα. Η ιδέα, όπως μου αποκάλυψε, δεν είναι δική του, καθώς εδώ και αρκετά χρόνια λειτουργεί ένα αντίστοιχο site στην Ινδία(!) και μάλιστα με πολύ μεγάλη επιτυχία.
«Είχα διαβάσει ένα άρθρο στον Economist που περιέγραφε την πολύ έξυπνη αυτή πρωτοβουλία η οποία λίγο - πολύ μπορεί να περιγραφεί ως εξής: Οι πολίτες μπαίνουν ανώνυμα στην ιστοσελίδα www.teleiakaipavla.gr και μέσα σε 2 - 3 προτάσεις καταγγέλλουν οποιοδήποτε περιστατικό φοροδιαφυγής ή διαφθοράς υπέπεσε στην αντίληψή τους ή κλήθηκαν -θέλοντας και μη- να μετάσχουν. Από τον γιατρό σε ένα νοσοκομείο που τους ζήτησε φακελάκι, μέχρι τον υπάλληλο της εφορίας ή της πολεοδομίας που εξεβίασε ένα πολίτη να τον χρηματίσει για να του μειώσει ένα πρόστιμο. «Προτρέπουμε μάλιστα τους πολίτες να πουν ποιο ποσό τους ζητήθηκε και πόσα έδωσαν, για να αθροίζουμε πόσα χρήματα χάνονται στη χοάνη του μαύρου χρήματος, ενώ το σύνθημά μας είναι ότι “όλοι μαζί μπορούμε να αντιδράσουμε σε μια κατεστημένη συμπεριφορά και να βάλουμε τελεία και παύλα στη διαφθορά”. Ο στόχος μας είναι να ενθαρρύνουμε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες να μπουν και να περιγράψουν τι ακριβώς και πού τους συνέβη, κι εμείς θα κατονομάζουμε και θα αναδεικνύουμε αυτομάτως ποιες είναι οι μεγαλύτερες εστίες διαφθοράς σε όλη τη χώρα. Μάλιστα, το αμέσως επόμενο βήμα μας είναι να δημιουργήσουμε και μια εφαρμογή για τα κινητά, μέσω της οποίας οι πολίτες θα μπορούν να καταγγέλλουν -και πάλι ανωνύμως- τα μαγαζιά, τα εστιατόρια, τα μπαρ κ.λπ. τα οποία δεν κόβουν αποδείξεις. Και παράλληλα στην ιστοσελίδα θα κατασκευάσουμε έναν αναλυτικό χάρτη της Ελλάδος, όχι βέβαια για να κατονομάσουμε τους επιλήψιμους “επαγγελματίες”, αλλά τους δήμους και τις ακριβείς περιοχές τους στις οποίες εντοπίζονται και καταγγέλλονται οι περισσότερες παρονομίες».
Θα αναρωτηθείτε ίσως τι νόημα έχει όλα τούτα να γίνονται ανώνυμα και επομένως οι καταγγελίες να μην μπορούν εύκολα να διερευνηθούν. Να ποια είναι η απάντηση του κ. Σπινέλλη. «Δεν είμαστε επίσημος φορέας ούτε επιθυμούμε να υποκαταστήσουμε τις αρχές. Αλλωστε, όχι μόνον προτρέπουμε τους πολίτες, αλλά στο site τους περιγράφουμε αναλυτικά πώς και πού μπορούν -αν το επιθυμούν- να καταγγείλουν επωνύμως μια υπόθεση διαφθοράς. Σας διαβεβαιώ όμως ότι το αντίστοιχο ινδικό site που επίσης λειτούργησε με όχημα την ανωνυμία είχε τεράστιο αντίκτυπο και εξαιρετικά αποτελέσματα. Διότι με την ανάδειξη δεκάδων ή και εκατοντάδων ανώνυμων περιπτώσεων διαφθοράς σε κάποιον δημόσιο ή και ιδιωτικό φορέα ασκείται μια πρωτόγνωρη πίεση στους καθ’ ύλην αρμοδίους να κάνουν ελέγχους, όπως ασφαλώς και στους πολιτικούς τους προϊσταμένους. Θέλετε ένα παράδειγμα; Ηδη από τις πρώτες καταγγελίες που έχουμε δεχθεί, μεγάλα και γνωστά νοσοκομεία τα οποία θα δείτε μπαίνοντας στο www.teleiakaipavla.gr φέρονται μέχρι στιγμής “πρώτα... με διαφθορά” σε ύποπτες συναλλαγές γιατρών τους με ασθενείς. Δεν είναι προφανής η πίεση στους διευθυντές των συγκεκριμένων νοσοκομείων ή και στον υπουργό Υγείας να δει τι ακριβώς συμβαίνει στα εν λόγω ιδρύματα;».
Η πρωτοτυπία της ελληνικής εκδοχής του ινδικού site είναι ότι η ομάδα Σπινέλλη αποφάσισε να μην αναδεικνύει μόνον ό,τι αρνητικό συναντάμε. «Καλούμε τους πολίτες να αναδείξουν και θετικές συμπεριφορές ή και πρότυπα υπαλλήλων στις υπηρεσίες που επισκέφθηκαν. Και τούτο προκειμένου, έστω και συμβολικά, να ανταμείβονται φορείς και υποδειγματικοί υπάλληλοι, αλλά και να πληροφορούνται οι πολίτες ποιες υπηρεσίες να προτιμούν».
Μια ακόμη καινοτομία, τέλος, είναι ότι στο site υπάρχει και ειδική στήλη διαλόγου μεταξύ των «παθόντων» όπου καθένας εκτός από το να περιγράφει τους δαιμόνιους τρόπους που βρίσκουν οι υπάλληλοι για να χρηματισθούν μπορεί να προτείνει στους υπολοίπους μεθόδους αποφυγής της διαφθοράς. Οπως ένας πολίτης που αντιμετώπισε έναν υπάλληλο της πολεοδομίας ως εξής: «Οταν εκείνος του είπε ότι πρέπει να πάνε παρέα στο μαγαζί του για να κάνει μια αυτοψία (ζητώντας του έτσι εμμέσως να βρεθούν εκτός υπηρεσίας και να πάρει το φακελάκι για να δώσει μια απλή βεβαίωση), ο πολίτης αντέτεινε στον υπάλληλο να πάει μόνος του στο μαγαζί, χωρίς τη δική του «συντροφιά», και να διαπιστώσει από την αυτοψία του ό,τι στο διάβολο επιθυμεί...».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο εστιατόριο των φοιτητών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο (πρώην ΑΣΟΕΕ). Εκείνος διάλεξε σπανακόρυζο και μια χωριάτικη, εγώ μακαρόνια και ένα αναψυκτικό. Δεν μπορούσα να κρύψω την έκπληξή μου όταν είδα ότι ο συνολικός λογαριασμός ήταν 4 ευρώ. Στην ερώτησή μου αν φοροδιαφεύγει και η... ΑΣΟΕΕ, μου εξήγησε ότι η -προφανώς επιδοτούμενη από το κράτος- τιμή είναι 2 ευρώ ανά άτομο, ανεξαρτήτως επιλογής...
Oι σταθμοί του
1967
Γεννήθηκε στην Αθήνα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα.
1990
Τελείωσε το Imperial College London ως μηχανικός λογισμικού.
Τελείωσε το Imperial College London ως μηχανικός λογισμικού.
1994
Απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στην επιστήμη υπολογιστών από το ίδιο πανεπιστήμιο.
Απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στην επιστήμη υπολογιστών από το ίδιο πανεπιστήμιο.
1996 - 2000
Δίδαξε, κυρίως ως συμβασιούχος, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Δίδαξε, κυρίως ως συμβασιούχος, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
2000
Εκλέγεται επίκουρος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας), το 2004 αναπληρωτής καθηγητής και το 2009 καθηγητής.
Εκλέγεται επίκουρος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας), το 2004 αναπληρωτής καθηγητής και το 2009 καθηγητής.
2009
Ανέλαβε γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων στο υπουργείο Οικονομικών.
Ανέλαβε γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων στο υπουργείο Οικονομικών.
2011
Παραιτείται για προσωπικούς λόγους και επιστρέφει στο πανεπιστήμιο.
Παραιτείται για προσωπικούς λόγους και επιστρέφει στο πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου