Πολύς λόγος γίνεται τους τελευταίους μήνες για μια "Ευρωπαϊκή Δημοσιονομική Ένωση".
Ο όρος προέρχεται, όπως και πολλοί άλλοι που αφορούν την ομοσπονδιοποίηση μεγάλων πολιτικών συνόλων, από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, και αναφέρεται σε μία ομοσπονδιακού τύπου δομή, όπου η κεντρική εξουσία διαθέτει ίδιους πόρους και απολαμβάνει δημοσιονομικές εξουσίες, οι οποίες συνυπάρχουν με τις αντίστοιχες των πολιτειών. Οι πολιτείες (ή κράτη μέλη) διατηρούν μεν τη δημοσιονομική τους αυτονομία, αλλά μπορούν να υπολογίζουν και σε ένα δίχτυ ασφαλείας από μεταβιβάσεις πόρων προς αυτές για την εκτέλεση ομοσπονδιακών προγραμμάτων και έργων.
Το μοντέλο του λεγόμενου "δημοσιονομικού φεντεραλισμού" είναι το προϊόν μιας από τις μεγαλύτερες πολιτικές ιδιοφυΐες της Νεωτερικότητας, του αμερικανού φεντεραλιστή, Alexander Hamilton. Πριν από το 1790 οι ΗΠΑ είχαν, στην ουσία, χρεοκοπήσει: δεν υπήρχε ενιαίο τραπεζικό σύστημα, λειτουργική αγορά κεφαλαίων, κοινό νόμισμα ή σύστημα συλλογής φόρων. Ο Hamilton, πρώτος υπουργός Οικονομικών της νεοσύστατης Ένωσης, εφηύρε έναν τρόπο να δημιουργηθεί ένα πραγματικά βιώσιμο χρηματοοικονομικό σύστημα εκ του μηδενός. Η πιο πρωτοποριακή του ιδέα ήταν το λεγόμενο "σχέδιο ανάληψης χρέους", δηλαδή η αναδοχή από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των χρεών που είχαν δημιουργήσει οι πολιτείες για να νικήσουν στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Αυτό επιτεύχθηκε μέσω της έκδοσης ενός ομοσπονδιακού χρηματοοικονομικού εργαλείου, προδρόμου του σημερινού ομολόγου του ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικών (US Treasury Bond), και της εθελοντικής ανταλλαγής παλαιού χρέους με νέα ομοσπονδιακά ομόλογα, που θα έφεραν την εγγύηση του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Η επιχείρηση συνάντησε τεράστια επιτυχία και συνοδεύτηκε από μια αναδιάρθρωση του χρέους, τόσο του παλαιότερου ομοσπονδιακού, όσο και του χρέους των πολιτειών που αναδέχθηκαν οι ΗΠΑ.
Η βασική ιδέα του Hamilton ήταν ότι, για να συνεχίσουν να δανείζονται με καλούς όρους τα κράτη μέλη μιας Ένωσης προκειμένου να δαπανούν για υποδομές που τους είναι απαραίτητες, θα πρέπει τα χρεόγραφά τους να βασίζονται στην φερεγγυότητα της Ένωσης. Αν μια κρατική οντότητα δεν είναι φερέγγυα, τότε οι ομολογιούχοι θα ζητούν διαρκώς ένα "εξωφρενικό premium", δηλαδή πολύ υψηλά spreads προκειμένου να αντισταθμισθεί ο κίνδυνος μιας -μερικής ή ολικής- μη αποπληρωμής τους. Όμως, η διαρκής ανάγκη ακριβού δανεισμού θα γονατίσει προοπτικά το κράτος λόγω της υπερχρέωσής του. Γι' αυτόν το λόγο απαιτείται κάποιας μορφής ανώτερη χρηματοδοτική εγγύηση, που να βασίζεται σε μιαν ευρύτερη φορολογική βάση: τον προϋπολογισμό μιας ομοσπονδιακής ένωσης.
Στο μυαλό του Hamilton, η αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους των πρώτων αμερικανικών πολιτειών μέσω της μετακύλισής του σε ομοσπονδιακά ομόλογα δεν ήταν μόνο μια καλή οικονομική πολιτική για να εξασφαλισθεί η δυνατότητα φθηνού δανεισμού. Ο "δημοσιονομικός φεντεραλισμός" ήταν, πάνω απ' όλα, ένα μεγαλειώδες πολιτικό σχέδιο. Ο εμπνευστής του πίστευε ότι μ' αυτόν τον τρόπο, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα προσέδενε τους ομολογιούχους στην υπεράσπιση της Ένωσης, καθώς αυτοί θα είχαν άμεσο οικονομικό συμφέρον να στηρίξουν την κυβέρνηση και να χρηματοδοτήσουν την οικονομική ανάπτυξη. Μάλιστα, με τη χρήση των ομοσπονδιακών ομολόγων ως ενέχυρο για δανεισμό από τις εμπορικές τράπεζες, ο Hamilton κατάλαβε ότι θα δημιουργείτο μια αγορά με μεγάλη ρευστότητα, η οποία με τη σειρά της θα έθετε τις βάσεις για τη δημιουργία ενός ενιαίου και λειτουργικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τέλος, ο Hamilton διέγνωσε, με μεγάλη οξυδέρκεια, ότι η αμοιβαιοποίηση των δημόσιων χρεών, μέσω της εγγύησης των ομοσπονδιακών ομολόγων, θα προσέδενε τις πολιτείες στη νεοσύστατη Ομοσπονδία, συμβάλλοντας έτσι στη σφυρηλάτηση ενιαίας εθνικής συνείδησης στον αμερικανικό λαό.
Η απολύτως επιτυχημένη αμερικανική ιστορική εμπειρία αποδεικνύει, ότι μια νομισματική ένωση θα πρέπει να συνδυάζεται με κάποιας μορφής οικονομική και δημοσιονομική ένωση αν θέλει να είναι βιώσιμη και ισχυρή. Μια νομισματική ένωση με πολλές διαφορετικές και ασύνδετες μεταξύ τους κυβερνήσεις, αγορές ομολόγων και οικονομικές στρατηγικές, απλώς, δε θα λειτουργήσει. Αλλά πέραν της καθαρά οικονομικής λογικής, μια αμοιβαιοποίηση της διαχείρισης δημόσιων κεφαλαίων για επενδύσεις έχει πολύ ευρύτερα αποτελέσματα: συμβάλλει στην πραγματική πολιτική νομιμοποίηση ενός ενοποιητικού εγχειρήματος. Η σημερινή ΕΕ έχει τόση ανάγκη από μια τέτοια ουσιαστική ώθηση, όσο και οι αρχικές ΗΠΑ.
Γιάννης Παπαδόπουλος
* Ο Γιάννης Παπαδόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Πηγή: http://www.makthes.gr/news/opinions/96872/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου