106 άνθρωποι από την υποσαχάρια Αφρική πάνω σε φουσκωτό σκάφος περιμένουν να διασωθούν από την ΜΚΟ Migrant Offshore Aid Station, περί τα 25 μίλια έξω από την ακτή της Λιβύης, στις 4 Οκτωβρίου 2014. DARRIN ZAMMIT LUPI/REUTERS
Πριν από δύο εβδομάδες, 1.200 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους ενώ βρίσκονταν καθ'οδόν προς την Ευρώπη. Επρόκειτο κυρίως για μετανάστες που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την φτώχεια στην Βόρεια Αφρική, οι οποίοι πνίγηκαν όταν τα σκάφη τους βυθίστηκαν στην Μεσόγειο. Ο αριθμός των νεκρών αποκάλυψε την μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης. Προτίθεται η ήπειρος να προσπαθήσει να σιγουρέψει την ασφαλή άφιξη των προσφύγων από την Συρία, την Ερυθραία και άλλες χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις; Ή θα συνεχίσει να εθελοτυφλεί, την ώρα που ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται στην Μεσόγειο;
Η Ευρώπη έχει ξανάρθει αντιμέτωπη με αυτήν την επιλογή. Τον Οκτώβριο του 2013, ένα σκάφος που μετέφερε περίπου 500 μετανάστες από την Λιβύη βυθίστηκε στα ανοικτά των ακτών της ιταλικής νήσου Λαμπεντούζα. Η ιταλική ακτοφυλακή ήταν σε θέση να σώσει μόνο γύρω στους 150 επιβάτες. Ως απάντηση στην τραγωδία, η ιταλική κυβέρνηση αποφάσισε ότι είχε το καθήκον να δράσει. Ξεκίνησε μια μεγάλη επιχείρηση Έρευνας και Διάσωσης που ονομάστηκε Mare Nostrum [«η θάλασσά μας» από την ονομασία της Μεσογείου κατά την Ρωμαϊκή εποχή] έχοντας ως σκοπό την πρόληψη των θανάτων των μεταναστών που ταξίδευαν από την Αφρική προς την Ευρώπη. Και το πέτυχε, αποδεικνύοντας ότι αν η Ευρώπη προσπαθήσει πραγματικά να προστατεύσει τους μετανάστες, μπορεί να το κάνει. Μέσω της Mare Nostrum, η Ιταλία κατάφερε να διασώσει περισσότερους από 130.000 ανθρώπους, με μηνιαίο κόστος 12 εκατομμύρια δολάρια. (Δυστυχώς δεν κατάφεραν να διασωθούν όλοι: Υπολογίζεται ότι παρ’όλα αυτά 3.500 άνθρωποι πνίγηκαν κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου). Η Laura Boldrini, πρώην εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, τοποθέτησε το οικονομικό κόστος σε περίπου 650 δολάρια για κάθε ζωή που σώθηκε.
Προφανώς, όμως, το τίμημα αυτό ήταν πολύ υψηλό για να μπορέσει να πληρωθεί: Επικαλούμενη το υψηλό αντίτιμο, η ιταλική κυβέρνηση τερμάτισε το πρόγραμμα μετά από μόλις έναν χρόνο. Η Ιταλία περίμενε ότι το κόστος και η ευθύνη της Mare Nostrum θα μοιραζόταν και με τα άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι κι αλλιώς, η υψηλή εισροή μεταναστών ήταν, από πολλές απόψεις, ένα πρόβλημα που θα επηρέαζε ολόκληρη την ήπειρο. Αλλά αυτό δεν συνέβη. Η επιχείρηση αντικαταστάθηκε από μια αποστολή της ΕΕ, την Επιχείρηση Triton, που έχει στην διάθεσή της το ένα τρίτο του προϋπολογισμού, λιγότερο εξοπλισμό και περιορισμένη εξουσιοδότηση. (Ενώ η Mare Nostrum λειτουργούσε σε διεθνή ύδατα, η Frontex Triton θα είναι ενεργή στην περιοχή που εκτείνεται μόνο έως και 30 μίλια ανοικτά των ιταλικών ακτών).
Ένα μέρος του προβλήματος είναιν πολιτικό. Με το Ισλαμικό Κράτος (που ονομάζεται και ISIS) να κερδίζει έδαφος στην Λιβύη και να απειλεί να επιτεθεί στην Ευρώπη από τον νότο, η Ευρώπη τείνει να θεωρεί την εισροή προσφύγων λιγότερο ως μια ανθρωπιστική κρίση και περισσότερο ως έναν κίνδυνο που μπορεί να αποφευχθεί. Η Ευρώπη έχει αποκτήσει εδώ και καιρό δύο μέτρα και δύο σταθμά σε ό, τι αφορά την μετανάστευση: Με βάση την συμφωνία Σένγκεν η οποία υπεγράφη το 1985, οι Ευρωπαίοι μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα σε ολόκληρη την ήπειρο, αλλά οι μη Ευρωπαίοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αποσπασματικές πολιτικές ασύλου.
Για να είμαστε δίκαιοι, ο μεγάλος αριθμός μεταναστών που ξεχύνεται από την Βόρεια Αφρική έχει καταβάλει τους Ευρωπαίους ηγέτες. Έως τα μέσα του 2011, μετά την πτώση του Λίβυου ηγέτη Μουαμάρ αλ-Καντάφι, σχεδόν 30.000 πρόσφυγες έφτασαν από την Λιβύη στις ακτές της Λαμπεντούζα. Εκείνη την εποχή, κάποιοι Ιταλοί αξιωματούχοι εξέφρασαν εμπιστευτικά την άποψη ότι οι αριθμοί αυτοί ήταν διαχειρίσιμοι, αλλά η πολιτική αντίδραση είχε ήδη ξεκινήσει. Οι επικριτές από την δεξιά πτέρυγα προειδοποίησαν για ένα «ανθρώπινο τσουνάμι». Οι γαλλικές Αρχές έκλεισαν μονομερώς τα σύνορά τους με την Ιταλία, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τους μετανάστες να συνεχίσουν το ταξίδι τους στην Γαλλία. Ακόμα και τα παραδοσιακά ανοικτά κράτη, όπως η Δανία, συζήτησαν την επαναφορά συνοριακών ελέγχων.
Από εκείνη την στιγμή άρχισε η διολίσθηση. Το 2014, ο αριθμός των μεταναστών που διέρχονταν από την Μεσόγειο αυξήθηκε σε πάνω από 200.000 άτομα, ενώ τα θύματα έφτασαν τις 3.500. Και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η αύξηση αυτή θα υποχωρήσει. Στο άνομο κράτος της Λιβύης, η παράνομη διακίνηση ανθρώπων έχει μετατραπεί σε μια ακμάζουσα επιχείρηση με μικρές νομικές συνέπειες. (Ίσως, όπως δείχνουν κάποιες αναφορές των μέσων ενημέρωσης, οι λιβυκές Αρχές να εμπλέκονται στο λαθρεμπόριο). Ταυτόχρονα, η αύξηση της βίας στην Λιβύη, συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατων αποκεφαλισμών Χριστιανών μεταναστών από την Αίγυπτο και την Αιθιοπία, έχει κάνει τους ανθρώπους ακόμα πιο πρόθυμους να φύγουν από την χώρα.
ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΜΠΡΟΣΤΑ
Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει η Ευρώπη; Στο σημείο αυτό, σχεδόν οτιδήποτε θα αποτελούσε βελτίωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, έχει προσκολληθεί σε ένα ξεπερασμένο μεταναστευτικό πρόγραμμα, έναν κατάλογο παλαιών ιδεών που εξαρχής δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα επιτυχείς, όπως η αύξηση των συνοριακών ελέγχων, η πάταξη των επιχειρήσεων λαθρεμπορίου, η αύξηση των επαναπατρισμών και η εξωτερική ανάθεση στις χώρες της Βόρειας Αφρικής της διαχείρισης της μετανάστευσης. Στον απόηχο των τραγωδιών στην Μεσόγειο, οι ηγέτες της ΕΕ προσπάθησαν απεγνωσμένα να ανακτήσουν την δυναμική τους, καταλήγοντας σε ένα σχέδιο δέκα σημείων που συζητήθηκε σε έκτακτη συνεδρίαση στις Βρυξέλλες την περασμένη Πέμπτη.
Κατά την συνάντηση αυτή, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να τριπλασιάσουν τους πόρους το 2015 και το 2016 για τις επιχειρήσεις Τρίτων και Ποσειδών με σκοπό να «αυξηθούν οι δυνατότητες αναζήτησης και διάσωσης στο πλαίσιο της εξουσιοδότησης της Frontex». Αν και αυτό είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση -κάτι που ήταν σχεδόν αδιανόητο πριν από λίγες μόλις εβδομάδες- το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης άστοχα στοιχεία. Για παράδειγμα, το σχέδιο για την διεξαγωγή «χειρουργικών επεμβάσεων» εναντίον των λαθρεμπόρων στην Λιβύη είναι καταδικασμένο να αποτύχει. Ακόμη και αν υπήρχε η δυνατότητα εντοπισμού τυχόν ουσιαστικών στόχων, οι επιχειρήσεις αυτές θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις ζωές των μεταναστών και των προσφύγων που βρίσκονται ήδη στα χέρια των λαθρεμπόρων. Επιπλέον, οι έξωθεν παρεμβάσεις στην Λιβύη θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την χώρα, γεγονός που θα κατάφερνε μόνο να αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων που επιδιώκουν να ζητήσουν άσυλο από την Ευρώπη.
Η επιτυχία του κάθε προγράμματος θα εξαρτηθεί από την συνεργασία των ευρωπαϊκών χωρών. Επί χρόνια, η βόρεια και η νότια Ευρώπη είναι διασπασμένες εξαιτίας της κρίσης του ευρώ, με τους τσιγκούνηδες Βόρειους να κατηγορούν τους ακόλαστους Νότιους. Οι νότιες κυβερνήσεις έχουν εκλιπαρήσει τον Βορρά για υποστήριξη, αλλά οι βόρειες χώρες αρνήθηκαν να αναλάβουν την ευθύνη για τα χρέη που προέκυψαν από κράτη που δεν τα εμπιστεύονται. Στην μεταναστευτική κρίση, ωστόσο, οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Η νότια Ευρώπη είναι εκείνη που δείχνει αρετή και ανεκτικότητα, ενώ η βόρεια Ευρώπη φαίνεται να παραμελεί τον ρόλο της, παρά το γεγονός ότι χώρες όπως η Γερμανία και η Σουηδία έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων για άσυλο. Ίσως δεν είναι ιδιαίτερα ακραίο να προτείνει κανείς ότι το χάσμα Βορρά-Νότου σε ό, τι αφορά το ζήτημα της υποδοχής των προσφύγων θα μπορούσε να ξεπεραστεί με μια «μεταστροφή» της κρίσης του ευρώ, επιτρέποντας, για παράδειγμα, στις χώρες της νότιας Ευρώπης να αντισταθμίσουν το κόστος διαχείρισης της μετανάστευσης από τους στόχους τους για μείωση του ελλείμματος.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ειρήνη στην Ευρώπη εγκαθιδρύθηκε με βάση την ασάφεια των εθνικών συνόρων. Από το Σχέδιο Μάρσαλ και μετά, το άνοιγμα των συνόρων –αντί να ορθώσει εμπόδια- υπήρξε η επαναστατική οδός της Ευρώπης προς την ασφάλεια. Αν η Μεσόγειος αποτελέσει και πάλι το «μαλακό υπογάστριο» της ηπείρου, αυτό δεν θα οφείλεται μόνο στην ανικανότητα της Ευρώπης να αποφασίσει αν θα επιτρέψει την πρόσβαση των καραβιών όσων αναζητούν καταφύγιο στις ακτές της. Θα οφείλεται στην αλλαγή που θα επιφέρουν οι άποροι επίδοξοι μετανάστες στον θεμελιώδη σύνδεσμο που βρίσκεται στην καρδιά της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιδέας: Σε αυτές τις αναποδογυρισμένες βάρκες, η Ευρώπη έχασε τον εαυτό της.
sourche: http://www.foreignaffairs.gr/articles/70306/fabrizio-tassinari-kai-hans-lucht/eyropi-froyrio?page=show
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
All rights reserved.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/subscribe?ban=APWMX
[1] https://www.foreignaffairs.com/subscribe?ban=APWMX
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου