Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί τα αλλεπάλληλα κύματα των μεταναστών και των προσφύγων να ξεχύνονται σε όλη την Ευρώπη, αυτό που κάποτε ήταν συγκλονιστικό φαίνεται πλέον ρουτίνα.
Σύριοι πρόσφυγες βαδίζουν προς τα σύνορα της Ελλάδας με την πΓΔΜ, κοντά στο ελληνικό χωριό της Ειδομένης, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015. ALEXANDROS AVRAMIDIS / REUTERS
Δεν μπορεί να υπάρξει καμία αμφιβολία ότι εξελίσσεται μια μεγάλη κρίση, τόσο ανθρωπιστικά όσο και πολιτικά. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πληρώνουν μεγάλα ποσά σε Λίβυους διακινητές, διακινδυνεύοντας τις ζωές τους σε μη αξιόπλοα πλοία για να διασχίσουν τα ύπουλα νερά της Μεσογείου˙ οι λαθρέμποροι στέλνουν σήματα κινδύνου καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο στις ευρωπαϊκές περιπολίες διάσωσης, και όταν τα σκάφη διάσωσης απαντούν, οι λαθρέμποροι εμβολίζουν τα περιπολικά σκάφη ή βυθίζουν τις βάρκες τους. Οι λαθρέμποροι στην Τουρκία στοιβάζουν τους πελάτες τους σε μικρά φουσκωτά σκάφη, τους κατευθύνουν προς τα κοντινά ελληνικά τουριστικά νησιά που έχουν οπτική επαφή με τις τουρκικές ακτές, και τους δίνουν εντολή να τρυπήσουν τα φουσκωτά κατά την άφιξή τους.
Εκατοντάδες μετανάστες δια θαλάσσης κατασκηνώνουν σε τουριστικές παραλίες στην πλούσια ιταλική Ριβιέρα. Χιλιάδες περισσότεροι διασχίζουν την Ιταλία και την Γαλλία προς τους αυτοσχέδιους καταυλισμούς κοντά στο γαλλικό λιμάνι του Καλαί, όπου περιμένουν να περάσουν λαθραία σε τρένα και φορτηγά που εισέρχονται στην σήραγγα της Μάγχης προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεκάδες χιλιάδες ταξιδεύουν με τα πόδια, με τρένα, λεωφορεία, ταξί, και λαθρεμπορικά βαν σε όλη την Σερβία, την πΓΔΜ και την Ουγγαρία για να ζητήσουν άσυλο στην Γερμανία, την Σουηδία και την Αυστρία.
Μετανάστες ξεκουράζονται μέσα σε αυτοσχέδιο καταφύγιο στο υπόγειο πάρκινγκ ενός σιδηροδρομικού σταθμού στο Σάλτσμπουργκ, στην Αυστρία, στις 13 Σεπτεμβρίου 2015. DOMINIC EBENBICHLER / REUTERS
-------------------------------
-------------------------------
ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Ο πραγματικός αριθμός των ανθρώπων που διασχίζουν την Μεσόγειο προς το έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο μέτρο που τα περιορισμένα διαθέσιμα στοιχεία είναι αξιόπιστα, είναι τρομακτικός. Κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2015, πάνω από 400.000 άνθρωποι έκαναν με επιτυχία το φορτισμένο ταξίδι. Στο πρώτο μέρος αυτού του έτους, περίπου το 80% αναχωρούσαν από το σημερινό αποτυχημένο κράτος της Λιβύης και αποβιβάζονταν επί ιταλικού εδάφους. Πιο πρόσφατα, έχουν αυξηθεί οι λαθρομεταναστευτικές δραστηριότητες από την Τουρκία προς τα κοντινά ελληνικά νησιά.
Στις όλο και πιο τραχιές πολιτικές και δημοσιογραφικές συζητήσεις στην Ευρώπη και αλλού, οι πρόσφατες κινήσεις περιγράφονται ως νέες «καταστροφές», «πολιτικές αποτυχίες», ακόμη και «εισβολές» που η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έχουν αποδειχθεί ανίκανοι να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Στην πραγματικότητα, αυτή η «αντικανονική» μετανάστευση σε όλη την Μεσόγειο, δεν είναι νέα, αλλά οι ποσότητες είναι πράγματι πολύ μεγαλύτερες από ό, τι τα προηγούμενα χρόνια. Το ίδιο, επίσης, οι αριθμοί εκείνων που πεθαίνουν στην προσπάθεια. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης στην Γενεύη υπολογίζει ότι κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2015, πάνω από 2.700 επίδοξοι μετανάστες της Μεσογείου έχασαν την ζωή τους στην θάλασσα.
Οι σκληρές και ευρέως διαδεδομένες εικόνες από εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά να διασχίζουν την Μεσόγειο σε ετοιμόρροπες βάρκες, και από τις επακόλουθες ανθρωπιστικές καταστροφές στην θάλασσα, είναι αδύνατον να αγνοηθούν. Οι σπαρακτικές φωτογραφίες του πνιγμένου Σύριου τρίχρονου αγοριού που ξεβράστηκε σε μια τουρκική παραλία αναδείχθηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο. Τέτοιες βαθιά ανησυχητικές εικόνες δημιουργούν τρομακτικές καθημερινές προκλήσεις για μια ΕΕ που ήδη αγωνίζεται με βαθιές υφέσεις, παρατεταμένη υψηλή ανεργία, τρομοκρατικές επιθέσεις, οικονομική και πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, και προκλήσεις στο νομισματικό σύστημα του ευρώ. Παρέχουν χρήσιμη πολιτική τροφή για τα ενισχυόμενα λαϊκιστικά και αντιευρωπαϊκά κόμματα και κινήματα που έχουν εμφανιστεί στις περισσότερες από τις 28 χώρες-μέλη της ΕΕ. Και έχουν διεγείρει ένα αυξανόμενο κύμα βίαιων επιθέσεων σε εγκαταστάσεις που στεγάζουν μετανάστες –πάνω από 200 τέτοιες επιθέσεις στην Γερμανία φέτος, που περιγράφηκαν από την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ ως «ανάξιες της χώρας μας».
ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ, ΗΘΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Καθώς μελετούν απαντήσεις σε αυτές τις προκλήσεις, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι υπερασπιστές [των μεταναστών] και οι ηγέτες των μέσων ενημέρωσης πρέπει να έχουν κατά νου δύο σημαντικές έννοιες: Τις τραγικές επιλογές και τους ηθικούς κινδύνους.
Οι πρόσφατες μαζικές μεταναστεύσεις δημιουργούν βαθιά ηθικά διλήμματα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, του τύπου που οι ηθικοί φιλόσοφοι και θεολόγοι αποκαλούν «τραγικές επιλογές» [1]. Αυτές είναι αποφάσεις που φέρνουν σε σύγκρουση τις υπέρτατες αξίες με τις οποίες οι κοινωνίες αυτοπροσδιορίζονται, όπως το πώς να διαθέσουν σπάνιους πόρους μεταξύ των πολύ μεγάλων αριθμών απελπισμένων ανθρώπων.
Ένα παντελόνι και μια παιδική κουβέρτα σε έναν φράκτη δίπλα σε μια παραλία όπου πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν με λέμβους, στο νησί της Λέσβου, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
---------------------------
---------------------------
Οι αριθμοί των δυνητικών μεταναστών τώρα είναι εξαιρετικά μεγάλοι. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του 2014, σχεδόν 60 εκατομμύρια είχαν εκτοπιστεί δια της βίας λόγω διώξεων, συγκρούσεων και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -ο υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ- και από αυτούς, έχουν ταξινομηθεί σχεδόν 20 εκατομμύρια ως «πρόσφυγες». Σε αυτούς τους τεράστιους αριθμούς μπορεί εύλογα να προστεθούν δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότεροι που πιθανότατα θα προσελκύονταν από οποιαδήποτε διαθέσιμη επιλογή για να μεταναστεύσουν μακριά από συνθήκες μεγάλης φτώχειας, πείνας, ή περιβαλλοντικής καταστροφής.
Σε έναν κόσμο ευρείας τραγωδίας, τι επιλογές θα πρέπει να κάνουν οι ανθρωπιστικές κοινωνίες για να διαθέσουν βοήθεια μεταξύ αυτών των εν δυνάμει μεταναστών; Είναι υποχρεωμένες από το διεθνές δίκαιο και τις δικές τους αξίες να υποδεχθούν όλους όσους επιθυμούν να έρθουν, ανεξάρτητα από τις συνέπειες; Πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην επανεγκατάσταση των προσφύγων, όπως ορίζεται από το διεθνές δίκαιο, σε σχέση με άλλους μετανάστες; Και αν ναι, είναι υποχρεωμένες να υποδεχθούν και τα 20 εκατομμύρια που λογίζονται ως «πρόσφυγες» από την UNHCR; Αν όχι, πώς θα πρέπει να ασχοληθούν με τις μαζικές απώλειες μεταξύ άλλων [μεταναστών] που διακινδυνεύουν την ζωή τους για να αποκτήσουν πρόσβαση στις ευρωπαϊκές χώρες;
Σε φορτισμένες συζητήσεις σχετικά με αυτά τα ηθικά διλήμματα, οι νομικοί ορισμοί και η καθημερινή χρήση των «προσφύγων», «αιτούντων άσυλο» και «μεταναστών» έχουν εισέλθει σε βαθιά σύγχυση. Υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία σχετικά με αυτούς τους ορισμούς˙ αρκεί να πούμε ότι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες του 1951 [2] καθορίζει ως «πρόσφυγα» ένα πρόσωπο εκτός της χώρας του ή της εθνότητάς του, το οποίο είναι ανίκανο ή απρόθυμο «να θέσει εαυτόν υπό την προστασία της εν λόγω χώρας. . . λόγω βάσιμου φόβου δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή πολιτικών πεποιθήσεων». Ένας «αιτούμενος άσυλο» διαφέρει από ένα «πρόσφυγα» μόνο γεωγραφικά, έχοντας ήδη εισέλθει στην χώρα στην οποία ζητεί το καθεστώς του ασύλου ή του πρόσφυγα˙ εκείνοι που έχουν εγκριθεί καλούνται αμφότεροι «πρόσφυγες» και «υπό ασυλία», προσφέροντας μια ακόμη πηγή σύγχυσης. Αντίθετα με την κοινή χρήση, στο πλαίσιο της Σύμβασης για τους Πρόσφυγες, οι άνθρωποι που διαφεύγουν από αποτυχημένα κράτη, συγκρούσεις, ή απελπιστικές οικονομικές συνθήκες δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ως προσφύγων ή «υπό ασυλία» εκτός εάν έχουν έννομο φόβο δίωξης βασισμένο σε έναν από τους πέντε λόγους που αναφέρονται παραπάνω. Αλλά τέτοιοι απελπισμένοι μετανάστες εξακολουθούν να αξίζουν σίγουρα το ανθρωπιστικό ενδιαφέρον.
Στην κορυφή των τραγικών επιλογών, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πρέπει να παλέψουν με τους ηθικούς κινδύνους. Στην χρηματοοικονομική και τα οικονομικά, αυτοί προκύπτουν όταν τα κίνητρα ή οι εγγυήσεις που παρέχονται από τις κυβερνήσεις ή τους εγγυητές έχουν το παράδοξο αποτέλεσμα να ενθαρρύνουν τις τράπεζες, τις εταιρείες, και τους ιδιώτες να αναλάβουν μεγάλους κινδύνους όπως η υψηλή «μόχλευση» μέσω μεγάλου δανεισμού, κινδύνους που οι περισσότεροι διαφορετικά θα είχαν αποφύγει συνετά.
Η ίδια η διεθνής μετανάστευση θα πρέπει τώρα να θεωρείται ως φαινόμενο υψηλής μόχλευσης. Πολλά εκατομμύρια μεταναστεύουν και εγκαθίστανται νόμιμα κάθε χρόνο, αλλά επισκιάζονται από τον δραματικά μεγαλύτερο αριθμό των δυνητικών μεταναστών που δημιουργείται από τις τεράστιες παγκόσμιες οικονομικές ανισότητες και τον πολλαπλασιασμό των αποτυχημένων κρατών και των εμφυλίων πολέμων. Αυτές οι πραγματικότητες, σε συνδυασμό με την σχεδόν καθολική πρόσβαση σε σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης και σε συγκοινωνίες, σημαίνουν ότι η επιλογή της μετανάστευσης σε χώρες πιο ειρηνικές και ευημερούσες είναι όλο και περισσότερο γνωστή και ελκυστική για δυνητικά τεράστιους αριθμούς ανθρώπων –όπως δείχνει ένα αρνητικό μέτρο [σύγκρισης], πάνω από 1 δισ. από τον συνολικό ανθρώπινο πληθυσμό των 7,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, ζει σήμερα με λιγότερο από $ 1,25 δολάρια ανά ημέρα [3].
Με μια τέτοια μεγάλη ομάδα μεταναστών να περιμένει στην γωνία, ακόμα και μικρές αλλαγές στην πολιτική από την πλευρά των χωρών που θεωρούνται ως επιθυμητοί προορισμοί -αξιοθαύμαστες δηλώσεις για ανθρωπιστική υποδοχή των μεταναστών ή αλλαγές πολιτικής που προορίζονται να παρέχουν μεταναστευτικά οφέλη σε μικρότερες ομάδες- μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες διακυμάνσεις στην μετακίνηση ανθρώπων. Σε αυτά μπορούν να προστεθούν τα στρεβλά κίνητρα που αφορούν στα άτομα που είναι σε θέση να ταιριάζουν στον ορισμό του πρόσφυγα σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, αλλά δεν μπορούν να αποκτήσουν βίζα για να επανεγκατασταθούν ως πρόσφυγες σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Με κίνδυνο της ζωής τους, μπορούν να εξαναγκάσουν το ζήτημά τους πληρώνοντας λαθρέμπορους για να τους μεταφέρουν στην χώρα [του ενδιαφέροντός τους], προκειμένου να ζητήσουν άσυλο. Πράγματι, αρκετές κυβερνήσεις στην ΕΕ έχουν δηλώσει επίσημα ότι ακόμη και οι ανθρωπιστικές αποστολές θαλάσσιας διάσωσης ενθαρρύνουν μεγαλύτερους αριθμούς [ανθρώπων] να συνεχίσουν αυτές τις διαδρομές υψηλού κινδύνου.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ
Οι μεγάλες και ορατές ροές μεταναστών της Μεσογείου εγείρουν πολύ δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο, συμπεριλαμβανομένων των δύο θεμελιωδών Συνθηκών –της Συνθήκης της Ρώμης του 1957 και της Συνθήκης του Μάαστριχτ του 1992- και πολυάριθμων άλλων εγγράφων της ΕΕ. Αυτά περιλαμβάνουν την Οδηγία του 2004 για την Ελεύθερη Κυκλοφορία των Πολιτών, την Σύμβαση Σένγκεν του 1990, την Συνθήκη του Άμστερνταμ του 1997, και τον Κανονισμό του Δουβλίνου του 2014. Στο σύνολό τους, αυτές οι ευρωπαϊκές Συνθήκες, συμβάσεις, κανονισμοί και οδηγίες έχουν μεταμορφώσει την κυκλοφορία των ανθρώπων στην Ευρώπη. Έχουν εγγυηθεί την ελεύθερη κυκλοφορία σε ολόκληρη την ΕΕ για τους εργαζόμενους πολίτες˙ έχουν καταργήσει τους συνοριακούς ελέγχους εντός της ΕΕ, μια αλλαγή που περιγράφεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ΕΕ»˙ και έχουν απαιτήσει τα αιτήματα ασύλου να καταγράφονται και να εξετάζονται στην πρώτη χώρα της ΕΕ όπου φθάνουν εκείνοι που τα αιτούνται. Σύμφωνα με μια δήλωση του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (και πρώην πρωθυπουργού της Πορτογαλίας) António Guterres τον Ιούλιο, η άρνηση ευθύνης για να βοηθηθούν όσοι αναζητούν προστασία από τον πόλεμο και τις διώξεις «είναι απειλή ακριβώς στα δομικά στοιχεία του ανθρωπιστικού συστήματος που η Ευρώπη εργάστηκε τόσο σκληρά για να χτίσει».
Μετανάστες στην ουρά για να επιβιβαστούν σε ένα λεωφορείο αφότου πέρασαν τα σύνορα από την Σερβία κοντά στο Röszke, στην Ουγγαρία, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015. BERNADETT SZABO / REUTERS
---------------------------------
---------------------------------
Είναι προφανές, ωστόσο, ότι ακόμη και αυτή η ευρεία αρχιτεκτονική της ΕΕ από νόμους και κανονισμούς για την μετανάστευση, δεν λειτουργεί. Το προϊόν τους δεν είναι ούτε αποτελεσματικό ούτε ανθρωπιστικό και δημιουργούν βαθιές ρωγμές στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυξημένος αριθμός κρατών-μελών της ΕΕ προβαίνει σε νομοθετικές, εκτελεστικές και δικαστικές ενέργειες που αγνοούν ή δεν συμμορφώνονται με τις συμφωνίες σε επίπεδο ΕΕ, όπως ο Κανονισμός του Δουβλίνου και η συμφωνία Σένγκεν, με το να ξαναστήνουν συνοριακούς ελέγχους, να παραλείπουν να εγγράφουν ή να παρέχουν αξιοπρεπείς συνθήκες στους αιτούντες άσυλο, και να ενθαρρύνουν τους μετανάστες να μετακινηθούν σε άλλες χώρες της ΕΕ για να ζητήσουν άσυλο. Πολιτικοί και διαμορφωτές της κοινής γνώμης σε πολλά από τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν γίνει έντονα επικριτικοί για τις μεταναστευτικές πολιτικές της ΕΕ από διαφορετικές οπτικές γωνίες και κάνουν έκκληση για γρήγορες αλλαγές.
Οι προκλήσεις αυτές δύσκολα περιορίζονται στην Ευρώπη. Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση τάραξε την εσωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις στην Μέση Ανατολή και την Αφρική, την Νότια και την Νοτιοανατολική Ασία, την Αυστραλία και την Βόρεια Αμερική. Οι περιπτώσεις αυτές κάνουν τελείως εμφανείς μερικές από τις μακροχρόνιες ασάφειες και αντιφάσεις του διεθνούς και εθνικού δικαίου και, με την σειρά τους αυτές μπορεί να προκαλέσουν πραγματική ζημία στην πολιτική και στην δημόσια στήριξη για τις βασικές διατάξεις της ίδιας της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες του 1951.
Σίγουρα, οποιαδήποτε φιλική συμβουλή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί μεγάλες δόσεις προσοχής και ταπεινότητας. Τα ζητήματα που εμπλέκονται είναι ηθικά δύσκολα και πολιτικά ευαίσθητα, και μόνο οι ηγέτες της ΕΕ μπορούν πραγματικά να κατανοήσει την εσωτερική δυναμική της ΕΕ: Τι είναι δυνατό και αδύνατο, ποιές συγκρούσεις δεν μπορούν να επιλυθούν, αλλά θα μπορούσαν να ξεπεραστούν με έμμεσο τρόπο. Σε αυτό το πνεύμα, όμως, πέντε ιδέες αξίζει να εξεταστούν.
Πρώτον, δεδομένων των ηθικών κινδύνων που εμπλέκονται, υπάρχουν πραγματικά όρια στο τι μπορούν να πουν και να κάνουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες που να είναι εποικοδομητικό. Η κυβέρνηση της Γερμανίας ήταν για δεκαετίες μια από τις πιο ανθρωπιστικές μεταξύ των χωρών, όσον αφορά την αντιμετώπιση των θεμάτων ασύλου και της προσωρινής προστασίας, και οι πρόσφατες επίσημες δηλώσεις είναι αξιοθαύμαστες για τις ανθρωπιστικές προθέσεις τους. Ωστόσο, γνωρίζουμε από πολλές εμπειρίες του παρελθόντος ότι οι καλοπροαίρετες αλλά απρόσεκτες δηλώσεις και χειρονομίες μπορεί να επικοινωνήσουν ακούσια σήματα που διεγείρουν εκπληκτικά μεγάλες μεταναστευτικές κινήσεις. Η χαοτική μετανάστευση με βάρκες σχεδόν 125.000 Κουβανών στην Φλόριντα το 1980 ξεκίνησε αθέλητα από τις ανθρωπιστικές δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ. Όλοι συμφωνούν ότι το επεισόδιο αυτό συνέβαλε σημαντικά στην ήττα του από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν αργότερα εκείνο το έτος. Παρότι το αρνήθηκε ο Λευκός Οίκος, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι η «εκτελεστική δράση» του πρόεδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα το 2012 που δημιούργησε ένα νέο προσωρινό νομικό καθεστώς για τα παιδιά των μη νόμιμων μεταναστών μπορεί να ενθάρρυνε δεκάδες χιλιάδες άλλους να μεταναστεύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2013 και το 2014.
Μια φωτογραφία διαβατηρίου που άφησε πίσω του ένας μετανάστης φαίνεται ανάμεσα στα φύκια σε μια παραλία στο νησί της Λέσβου, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-------------------------
-------------------------
Στην Ευρώπη, φαίνεται πιθανό ότι οι πρόσφατες γερμανικές και σουηδικές ανθρωπιστικές διαβεβαιώσεις πως θα εξετάσουν ευνοϊκά τις αιτήσεις χορήγησης ασύλου από όλους τους υπηκόους της Συρίας, έχουν παρόμοιες επιπτώσεις, τόσο για τους Σύριους όσο και για άλλους, όπως οι Ιρακινοί, μερικοί από τους οποίους ήδη ισχυρίζονται ότι είναι Σύριοι. Η πρόβλεψη της γερμανικής κυβέρνησης ότι «μέχρι και 800.000» αιτούντες άσυλο θα καταφθάσουν το 2015, φαίνεται να βασίζεται σε αμφίβολες παραδοχές και μεθόδους˙ πολλοί στην Γερμανία αναμένουν ότι ο τελικός αριθμός θα είναι πολύ υψηλότερος. Σε αυτές τις καταστάσεις υψηλής μόχλευσης, οι ηγέτες θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στα μηνύματα που εκπέμπουν, τα οποία μπορεί να αυξήσουν πραγματικά την ταλαιπωρία με το να ενθαρρύνουν περισσότερους ανθρώπους να αναλάβουν ρίσκα απειλητικά για την ζωή τους.
Δεύτερον, η μετανάστευση που είναι μεγάλη και ανεξέλεγκτη μπορεί να προκαλέσει πραγματική ζημιά στις κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα. Στην δεκαετία του 1990, οι κεντροαριστεροί Σοσιαλδημοκράτες στην Γερμανία φέρεται ότι κατέβαλαν βαρύ εκλογικό τίμημα για την συνεχή αντίθεσή τους στις μεταρρυθμίσεις που προτείνονταν από τους κυβερνώντες κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες ως απάντηση μιας προηγούμενης χαοτικής αύξησης των αιτημάτων ασύλου. Μια δεκαετία ή περίπου τόσο αργότερα, η κεντροαριστερή κυβέρνηση των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο επλήγη βαθιά από την απόφασή της να επιτρέψει την άμεση και απεριόριστη μετανάστευση εργατικού δυναμικού από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004˙ η εκτίμησή της ότι η απόφαση αυτή θα οδηγούσε μόνο σε περίπου 13.000 επιπλέον μετανάστες αποδείχθηκε ότι ήταν εξωφρενικά λάθος όταν πάνω από 750.000 εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία. Αν οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι κυβερνήσεις τους και η ΕΕ δεν είναι σε θέση να αποκαταστήσουν τον έλεγχο στο μεταναστευτικό ρεύμα, το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι περισσότερες ψήφοι για τα πολιτικά κινήματα που αντιτίθενται στις τάσεις αυτές -ως επί το πλείστον ακόμα μειοψηφικά κόμματα, αλλά ενισχυόμενα σε πολλές χώρες- κάτι που ενδέχεται να υπονομεύσει περαιτέρω την υποστήριξη για την ανθρωπιστική βοήθεια.
Τρίτον, οι πλούσιες χώρες δεν έχουν προσφέρει επαρκή χρηματοδοτική στήριξη για τις ανθρωπιστικές προσπάθειες των οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών και των τριών κρατών που γειτονεύουν με την Συρία –η Τουρκία, η Ιορδανία και ο Λίβανος- που παρέχουν προσωρινή προστασία σε σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια Σύριους. Έχουν χρηματοδοτήσει μόνο το 41% από το 1,3 δισ. δολάρια που ζήτησε η Ύπατη Αρμοστεία για το σχέδιο περιφερειακής αντιμετώπισης για την Συρία. Παρόμοιες ελλείψεις ανάγκασαν το παγκόσμιο επισιτιστικό πρόγραμμα του ΟΗΕ ν μειώσει απότομα τα συσσίτια που προσέφερε σε 1.600.000 πρόσφυγες από την Συρία στο ασήμαντο ποσό των 13 δολαρίων ανά μήνα για κάθε άτομο, και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγκάστηκε να κλείσει 184 κέντρα υγείας στο Ιράκ, αφήνοντας έτσι τρία εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη.
Ούγγροι αστυνομικοί φρουρούν ένα βαγόνι που χρησιμοποιείται για να σφραγίζει τα σύνορα με την Σερβία κοντά στο χωριό Röszke, στην Ουγγαρία, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015. DADO RUVIC / REUTERS
----------------------------
----------------------------
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες περιέγραψε πρόσφατα το παγκόσμιο ανθρωπιστικό σύστημα ως «οικονομικά χρεοκοπημένο». Αυτό μοιάζει με λάθος οικονομία, και ελάχιστα ανθρωπιστική, ακόμη και στις περιόδους της ευρωπαϊκής λιτότητας. Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες θα προτιμούσαν να μείνουν κοντά στις πατρίδες τους με την ελπίδα να επιστρέψουν όταν οι συνθήκες σταθεροποιηθούν. Η γενναιόδωρη υποστήριξη αυτής της προσωρινής προστασίας στην περιοχή, θα μπορούσε να κάνει πολλά για να μετριάσει τον αριθμό των Σύρων που ξεκινούν τα απειλητικά για την ζωή τους ταξίδια ώστε να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη. Τα ίδια μεγάλα κεφάλαια που τώρα διατίθενται για το άσυλο θα μπορούσαν να προστατεύσουν πολύ περισσότερους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη. Για λόγους σύγκρισης, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα κατευθύνει το εντυπωσιακό ποσό των 6,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να φιλοξενήσει τους 800.000 αιτούντες άσυλο, όπως είναι η πρόβλεψη για φέτος.
Τέταρτον, οι ηγέτες της ΕΕ θα ήταν σοφό να δώσουν ισχυρή έμφαση σε αποτελεσματικές ενέργειες της αστυνομίας κατά των λαθρεμπόρων διακινητών ανθρώπων που τώρα έχουν τεράστια κέρδη, ενώ ανενδοίαστα στέλνουν χιλιάδες ανθρώπους στον θάνατό τους. Θα πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα το να διακοπεί η εκρηκτική μεγέθυνση των λαθρεμπορικών δικτύων στην Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Σερβία, την Τουρκία και αλλού, προτού ακολουθήσουν το μοντέλο των λαθρεμπορικών δικτύων της Λατινικής Αμερικής τα οποία έδωσαν μέρος των τεράστιων κερδών τους για να διαφθείρουν την αστυνομία, τον στρατό και πολιτικούς αξιωματούχους. Το τι είδους ενέργεια θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική ενάντια στα λαθρεμπορικά δίκτυα στο αποτυχημένο κράτος της Λιβύης είναι πολύ λιγότερο σαφές.
Πέμπτον και τελευταίο, θα πρέπει τώρα να είναι προφανές σε όλους ότι η σύνθετη αρχιτεκτονική των συμφωνιών της ΕΕ για την μετανάστευση και τους πρόσφυγες, όπως και αυτή που ενσωματώθηκε στο προσφάτως ευάλωτο νομισματικό σύστημα του ευρώ, δεν λειτουργεί με τον τρόπο που περίμεναν ή τουλάχιστον ήλπιζαν οι αρχιτέκτονές της. Οι συμφωνίες αυτές θα χρειαστούν ενδελεχή έλεγχο και προσεκτικές προσαρμογές. Μια αρχική εστίαση θα μπορούσε να είναι οι αλλαγές να δώσουν κίνητρα σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία για να σταματήσουν να ενθαρρύνουν τους μετανάστες να κινηθούν προς τον Βορρά, όπως κάνουν οι πρόσφατες προτάσεις για την δημιουργία υποστηριζόμενων από την ΕΕ εγκαταστάσεων παροχής ανθρωπιστικής προστασίας για τους μετανάστες που φτάνουν στις χώρες αυτές.
Κατά την αναθεώρηση αυτής της αρχιτεκτονικής, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεων και οι υπερασπιστές των προσφύγων πρέπει να σταματήσουν και να σκεφτούν πιο προσεκτικά για τις ακούσιες τραγικές επιλογές και τους ηθικούς κινδύνους που φαίνεται να έχουν προκύψει. Το ευρωπαϊκό σχέδιο που ξεκίνησε το 1950 και εξελίχθηκε στην 28μελή Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημειώσει εντυπωσιακή επιτυχία στον πρωταρχικό στόχο των οραματιστών ιδρυτών της: Να αποφευχθεί η επανάληψη των δύο καταστροφικών παγκόσμιων πολέμων που ξεκίνησαν στην Ευρώπη. Η αυξημένη ευημερία και η ελευθερία ακολούθησαν. Κανείς δεν θέλει να δει αυτές τις επιτυχίες να κινδυνεύουν από αποτυχημένες πολιτικές για την μετανάστευση.
Αυτή η εξελισσόμενη και επικίνδυνη τραγωδία δεν είναι με κανένα τρόπο αποκλειστικά και μόνο πρόβλημα της Ευρώπης. Η Ρωσία, η Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές πλούσιες χώρες της Μέσης Ανατολής πρέπει όλες να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην πηγή αυτών των αυξανόμενων ρευμάτων των απελπισμένων ανθρώπων από την Συρία και αλλού στην περιοχή. Το λιγότερο, αυτό σημαίνει την δημιουργία ασφαλών ζωνών για τους αθώους πολίτες που εγκαταλείπουν τους καταστροφικούς εμφυλίους πολέμους στην Συρία και το Ιράκ, ενώ θα διεξάγονται πολύ πιο ενεργητικές διπλωματικές και άλλες προσπάθειες με στόχο την μακροπρόθεσμη σταθεροποίηση.
sourche: http://www.foreignaffairs.gr/articles/70494/michael-s-teitelbaum/i-alitheia-gia-tin-metanasteytiki-krisi?page=show
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου