THE GLOBAL CHESSBOARD: Αλλαγή παλίρροιας: Το ενισχυόμενο οχυρό της Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα

Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2016

Αλλαγή παλίρροιας: Το ενισχυόμενο οχυρό της Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα

Ρωσικά πολεμικά πλοία στην διάρκεια μιας πρόβας για την παρέλαση της Ημέρας του Ναυτικού στην Σεβαστούπολη της Κριμαίας, στις 24 Ιουλίου 2015. PAVEL REBROV / REUTERS

Μόλις πριν από δύο χρόνια, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία [1], το ΝΑΤΟ [2] είδε την αδύναμη, 25 χρονών παλαιά προσπάθειά του να σφυρηλατήσει μια συνεργασία με την Ανατολική Δύναμη να διαλύεται εν μια νυκτί. Από τότε, για να ανταποκριθεί στο επικίνδυνες νέο κλίμα ασφάλειας της Ευρώπης, το ΝΑΤΟ έβλεπε προς τις βαλτικές χώρες [3] όπου η Ρωσία έχει εντείνει το παιχνίδι μέσω αεροπορικών επιδρομών και κινητοποιήσεων των στρατευμάτων της. Ωστόσο, με το να επικεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών του στην βορειοανατολική Ευρώπη [4], το ΝΑΤΟ διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει την εποπτεία του στην Μαύρη Θάλασσα [5] -μια περιοχή που επίσης έχει δει ρωσική επιθετικότητα και είναι έτοιμη για περαιτέρω αποσταθεροποίηση στα χρόνια που έρχονται.

Ο πολιτικοί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού συχνά παραβλέπουν την σημασία της Μαύρης Θάλασσας [6]. Όμως, η Μαύρη Θάλασσα είναι από πολύ καιρό ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για την ενέργεια και το εμπόριο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Κεντρική Ασία, την Τουρκία και την Ρωσία [7].

Ειδικότερα, η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας ήταν ελκυστική στην Μόσχα καθώς προσφέρει αρκετά λιμάνια στα θερμά ύδατα [8]. Πριν ξεσπάσει η σύγκρουση στην Ουκρανία [9], η Ρωσία μίσθωσε το κριμαϊκό λιμάνι της [10] Σεβαστούπολης [11] από την ουκρανική κυβέρνηση. Εκείνες τις ημέρες η Σεβαστούπολη ελλιμένιζε τον ρωσικό Στόλο της Μαύρης Θάλασσας [12] -έναν γηράσκοντα σοβιετικής εποχής στόλο με περισσότερη συμβολική αξία από όσο στρατηγική. Ωστόσο, η Σεβαστούπολη είναι η μόνη ναυτική βάση στην Μαύρη Θάλασσα ικανή να εξοπλίζει και να πραγματοποιεί αποστολές νέων σκαφών και στρατιωτικού υλικού σε ένα στρατηγικά σημαντικό επίπεδο. Όσο το ελέγχει η Ρωσία, η Ρωσία θα είναι η μόνη περιφερειακή δύναμη που θα ασκεί έλεγχο στα ύδατα αυτά.

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία [13], η Μόσχα δεν έχασε χρόνο στο να αποθηκεύσει στην χερσόνησο βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων μαχητικών αεροσκαφών, βομβαρδιστικών, και προηγμένων συστημάτων αεράμυνας. Η συσσώρευση εμποδίζει το ΝΑΤΟ και τους συμμάχους του από το να δραστηριοποιούνται στην περιοχή και απαγορεύει την συλλογή πληροφοριών από τον αέρα. Ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ, στρατηγός Philip Breedlove [14], έχει επανειλημμένα εκφράσει ανησυχίες για την απειλή αυτή, γνωστή ως «αντι-πρόσβαση, άρνηση περιοχής» [15] (anti-access, area denial, A2 / AD [16]). Η Ρωσία έχει επίσης αρχίσει να επενδύει σε μεγάλο βαθμό στον εκσυγχρονισμό του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας στην Σεβαστούπολη [17], με πρόθεση να τον μετατρέψουν σε μια σύγχρονη πολεμική δύναμη ικανή να προβάλλει εξουσία σε όλη την Μαύρη Θάλασσα και την Μεσόγειο.

Οι φιλοδοξίες της Ρωσίας [18] δεν περιορίζονται στην Μαύρη Θάλασσα. Η Μόσχα έχει ήδη αρχίσει να δοκιμάζει τον βηματισμό της στην Μεσόγειο στέλνοντας πολεμικά πλοία και βοηθητικά φορτηγά πλοία από την Μαύρη Θάλασσα προς την ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να διεξάγει υψηλού προφίλ θαλάσσιες ασκήσεις και να υποστηρίξει την στρατιωτική επέμβασή της στην Συρία [19]. Υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους [20] (επίσης γνωστού ως ISIS [21]), η Ρωσία έχει την δυνατότητα να στηρίξει το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ [22] εν όψει των συνομιλιών για κατάπαυση του πυρός που έληξαν πρόσφατα. Η Ρωσία έχει αποδείξει την εμβέλειά της στην Μεσόγειο με την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων στην Συρία από υποβρύχια στην Μεσόγειο και από την Κασπία Θάλασσα, και με την αποστολή βομβαρδιστικών που πετούν στην Μεσόγειο μέσω των Στενών του Γιβραλτάρ. Η παρέμβαση της Ρωσίας στην Συρία [23] συνέβαλε στην διασφάλιση της παρουσίας της στο λιμάνι θερμών υδάτων της Συρίας, Ταρτούς, και, με τον τρόπο αυτό, έδωσε την δυνατότητα να ξεκινήσει την εγκαθίδρυση μιας ζώνης A2/AD στην Μεσόγειο [24], με σημαντική υποστήριξη από την Μαύρη Θάλασσα.

Για δεκαετίες, αμφότερες οι περιοχές ήταν τυπικά κάτω από την αρμοδιότητα του τουρκικού στρατού [25]. Η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί το μονοπώλιο στο πέρασμα ανάμεσα στην Μαύρη Θάλασσα και την Μεσόγειο, τόσο γεωγραφικά όσο και από νομική άποψη, υπό την αιγίδα της Σύμβασης του Montreux του 1936 [26]. Μέχρι στιγμής, η Άγκυρα έχει κάνει ελάχιστα για να εμποδίσει την διέλευση ρωσικών πολεμικών πλοίων [27] στην περιοχή, πιθανόν για να αποτρέψει οποιαδήποτε άμεση σύγκρουση κατά την διάρκεια μιας περιόδου παρατεταμένης έντασης μετά την κατάρριψης ενός ρωσικού στρατιωτικού τζετ από την Τουρκία [28], τον Νοέμβριο του 2015. Εάν η Ρωσία γίνει η νέα μόνιμη ηγετική δύναμη στην Μαύρη Θάλασσα [29] καθώς διατηρεί την παρουσία της στην Συρία, οι πιθανότητες για άλλη μια αντιπαράθεση με την Τουρκία αυξάνονται σημαντικά. Αυτό θα μπορούσε, όσο κι αν είναι μάλλον απίθανο, να σύρει το ΝΑΤΟ σε μια σύγκρουση με την Ρωσία [30], καθώς η συμμαχία προστατεύει όλα τα μέλη της με την ρήτρα του άρθρου 5 του [Συμφώνου του ΝΑΤΟ] [31] (μια επίθεση σε ένα μέλος θεωρείται ως επίθεση εναντίον όλων).

Άνθρωποι συγκεντρώνονται για να παρακολουθήσουν τους εορτασμούς για την Ημέρα του Ναυτικού, με ένα ρωσικό πολεμικό πλοίο και ένα υποβρύχιο να φαίνονται στο παρασκήνιο, στην μακρινή ανατολική πόλη του Βλαδιβοστόκ, στην Ρωσία, στις 26 Ιουλίου 2015. YURI MALTSEV / REUTERS
----------------------------------------

ΑΝΑΣΦΑΛΕΣ ΛΙΜΑΝΙ

Σε όλα αυτά, το ΝΑΤΟ ήταν στην άμυνα στην Μαύρη Θάλασσα και θα μπορούσε πιθανότατα σύντομα να βρεθεί στην ίδια θέση στην Μεσόγειο. Στρατιωτικά, το ΝΑΤΟ έχει εξασθενίσει από την συμμετοχή του σε συγκρούσεις στην ανατολική Ευρώπη [32], την Συρία [33] και το Αφγανιστάν [34]. Αυτό σημαίνει ότι η αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα έχει εσκεμμένα αγνοηθεί, εφ’ όσον η περιοχή δεν πέφτει θύμα ανοιχτής σύγκρουσης. Για παράδειγμα, μόνο μια δωδεκάδα στρατιωτικών ασκήσεων του ΝΑΤΟ και εθνικών σύμμαχων στρατών [35] που προγραμματίζονται το 2016 θα επικεντρωθούν σε σημαντικό βαθμό στην περιοχή. Αλλά μια τέτοια σύγκρουση έρχεται, και τα μέλη του ΝΑΤΟ στην περιοχή έχουν πλήρη επίγνωση των συνεπειών της ρωσικής επιθετικότητας. Ευτυχώς, το ΝΑΤΟ μπορεί να εξακολουθεί να απασχολεί μια σειρά από οικονομικά αποδοτικά και ρεαλιστικά μέτρα για να αυξήσει την παρουσία του στην Μαύρη Θάλασσα, ενισχύοντας έτσι τις δυνατότητές του για αποτροπή και κρατώντας την Ρωσία σε απόσταση.

Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα αεροπορικό πρόγραμμα Μαύρης Θάλασσας από την επιτυχή αποστολή της Βαλτικής Εναέριας Αστυνόμευσης (Baltic Air Policing mission), η οποία παρέχει εικοσιτετράωρη παρακολούθηση των ουρανών πάνω από την Εσθονία, την Λιθουανία και την Λετονία ως αντίμετρο ενάντια στις ρωσικές πτήσεις στην περιοχή. Η αποστολή της Βαλτικής Εναέριας Αστυνόμευσης καλεί τα μέλη του ΝΑΤΟ να περιπολούν τους ουρανούς σε ένα πρόγραμμα εκ περιτροπής, διασφαλίζοντας ότι κανένα κράτος δεν θα φέρει την αποκλειστική ευθύνη για την προστασία της περιοχής. Μια παρόμοια εναέρια αποστολή για την Μαύρη Θάλασσα θα μπορούσε να προστατεύσει τον βουλγαρικό, τον ρουμανικό και τον τουρκικό εναέριο χώρο. Παρά το γεγονός ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ στην Μαύρη Θάλασσα έχουν τις δικές τους αεροπορικές δυνάμεις, μια συλλογική αεροπορική αποστολή θα μπορούσε να καθησυχάσει τους νευρικούς συμμάχους, να στηρίξει τις γηρασμένες αεροπορικές δυνάμεις στην περιοχή, να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τις στρατιωτικές δραστηριότητες της Ρωσίας στην περιοχή, και, τέλος, να βοηθήσει να αποτραπεί περαιτέρω ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα στην Μαύρη Θάλασσα.

Το ΝΑΤΟ θα πρέπει επίσης να εξετάσει την θέσπιση μιας μόνιμης ναυτικής παρουσίας στην Μαύρη Θάλασσα. Οι περιπολίες που το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν στην Μαύρη Θάλασσα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία ήταν συλλογικά μπαλώματα και μετέφεραν πολύ λίγη στρατηγική πρόθεση. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα μόνιμο πρόγραμμα από την τρέχουσα Επιχείρηση Ενεργό Εγχείρημα (Operation Active Endeavor) [36], με την οποία περιπολεί στην Μεσόγειο Θάλασσα. Οι δυνάμεις αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα αμερικανικά πλοία βαλλιστικής πυραυλικής άμυνας Aegis [37], κάτι που θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα αποτροπής κατά του πυραυλικού προγράμματος της Μόσχας στην Κριμαία [38]. Η ναυτική παρουσία θα βοηθήσει επίσης να ενισχυθεί η σημερινή υπάρχουσα πυραυλική άμυνα στην αρχιτεκτονική του ΝΑΤΟ -Ευρωπαϊκή Σταδιακή Προσαρμοστική Προσέγγιση (European Phased Adaptive Approach)- η οποία περιλαμβάνει ήδη πυραύλους αναχαίτισης στην Ρουμανία.

Στο παρελθόν, η Τουρκία υπήρξε διστακτική στο να εγκρίνει μια ισχυρότερη παρουσία του ΝΑΤΟ στην Μαύρη Θάλασσα [39], καθώς κάτι τέτοιο θα μείωνε την θέση της Τουρκίας ως περιφερειακή ναυτική δύναμη. Αλλά οι δραστηριότητες της Ρωσίας στην περιοχή απαιτούν μια νέα απάντηση και οι συμπλοκές μεταξύ ρωσικών και τουρκικών μαχητικών έχουν αλλάξει την θέση της Άγκυρας σχετικά με την δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στην Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα, όπως εφάνη στην κοινή συνέντευξη Τύπου του πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg [40] μετά την κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού. Ο κίνδυνος πολέμου με την Ρωσία στην Συρία έχει γίνει πραγματικός, και το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι έτοιμο να έρθει σε βοήθεια της Τουρκίας αν αυτό συμβεί.

Από την πλευρά τους, Ανατολικοευρωπαίοι ηγέτες ζήτησαν από την συμμαχία να ενισχύσει την παρουσία της κατά μήκος των συνόρων τους. Το ΝΑΤΟ έχει δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην Βαλτική, αλλά η απάντησή του στην Μαύρη Θάλασσα σιγεί. Η διαφορά έχει εξοργίσει περιφερειακούς συμμάχους, καθώς η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε μέχρι στιγμής η μόνη περιοχή υπό την πραγματική απειλή της υπάρχουσας ρωσικής επιθετικότητας. Η ενίσχυση της παρουσίας του ΝΑΤΟ και των δυνατοτήτων του για αποτροπή κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας μπορεί να είναι πολιτικά δύσκολη, δεδομένων των εξασθενισμένων και υποχρηματοδοτημένων στρατών του οργανισμού. Αλλά το να γίνουν δύσκολες επενδύσεις θα είναι λιγότερο δαπανηρό από το να αφεθεί εκτεθειμένη η Μαύρη Θάλασσα σε περαιτέρω ρωσική επιθετικότητα.

Robbie Gramer

ΠΗΓΗ: http://foreignaffairs.gr/articles/70689/robbie-gramer/allagi-palirroias?page=show

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2016-02-08/ch...

THE GLOBAL CHESSBOARD

Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2016

Αλλαγή παλίρροιας: Το ενισχυόμενο οχυρό της Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου