Ο Νικολάς Μαντούρο μπροστά από μια φωτογραφία του Ούγκο Τσάβες (Jorge Silva / Reuters)
Στην τελευταία τηλεοπτική ομιλία του στις 8 Δεκεμβρίου 2012, πριν πάει στην Αβάνα για την τέταρτη και τελική χειρουργική επέμβαση για τον καρκίνο, ο Τσάβες έχρισε τον αντιπρόεδρό του, Νικολάς Μαντούρο, ως διάδοχό του. Χάρη στη δημόσια συμπάθεια για τον Τσάβες και κατ’ επέκτασιν για τον χρισμένο διάδοχό του, ο Μαντούρο είναι φαβορί για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στις 14 Απριλίου. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι εύκολος ο δρόμος του. Ο Μαντούρο δεν έχει το χάρισμα του προκατόχου του. Είναι ένας ταλαντούχος πολιτικός, είναι σε θέση να επιτύχει συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστικών παρατάξεων, αλλά δεν έχει την απήχηση του Τσάβες. Ο Τσάβες ήταν καταπληκτικός στην επικοινωνία, χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις νέες τεχνολογίες, όπως το Twitter, για να φθάσει στα εκατομμύρια των οπαδών του. Ο Μαντούρο, αντίθετα, φαίνεται να ανησυχεί λιγότερο για την απόκτηση της λαϊκής υποστήριξης και, κατά πάσα πιθανότητα, θα βασιστεί στα δίκτυα των πελατειακών σχέσεων και στα κοινωνικά προγράμματα για να ενισχύσει την θέση του.
Σίγουρα, οι θεσμοί αυτοί θα τον ωφελήσουν απέναντι στον υποψήφιο της αντιπολίτευσης, Ενρίκε Καπρίλες Ραντόνσκι, ο οποίος ανταγωνίσθηκε ανεπιτυχώς τον Τσάβες στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, κυρίως επειδή μια 20ήμερη προεκλογική εκστρατεία δεν αφήνει αρκετό χρόνο να οργανωθούν οι αντίπαλοι του Τσάβες.
Προς το παρόν, οι «Τσαβίστες» συνεργάζονται, συνειδητοποιώντας ότι, δεδομένων των ευνοϊκών εκλογικών προοπτικών και της επιρροής τους σε όλους τους κλάδους της κυβέρνησης, θα διατηρήσουν περισσότερη δύναμη αν ενεργούν συντονισμένα. Αν ο Μαντούρο κερδίσει τις προεδρικές εκλογές, όπως είναι αναμενόμενο, η πολιτική ιδεολογία του Τσάβες, που είναι γνωστή ως «Τσαβισμός», θα παραμείνει η κυρίαρχη δύναμη στην ηγεσία της Βενεζουέλας, αν και θα έχει νέες περιπλοκές. Δύο εξέχοντες υποστηρικτές του κινήματος του Τσάβες, ο Ντιοσντάντο Καμπέλο, ο πρόεδρος της Εθνικής Συνέλευσης, ο οποίος έχει σημαντική επιρροή στον στρατό και ο Ραφαέλ Ραμίρεζ, ο πρόεδρος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου, έχουν δηλώσει πίστη στον Μαντούρο. Στην πραγματικότητα, ο Καμπέλο, ο Ραμίρεζ και ο Μαντούρο διοικούν από κοινού την χώρα από τα μέσα Ιανουαρίου. Και μέχρι στιγμής, το κοινό φαίνεται να υποστηρίζει την τριανδρία.
Η Κούβα, ο στενότερος σύμμαχος της Βενεζουέλας και η Κολομβία, που είναι ένας στενός εμπορικός εταίρος, έχουν ρίξει το βάρος τους επίσης στον Μαντούρο και συνέβαλαν στην σταθεροποίηση της μετάβασης. Στην πραγματικότητα, ο Φιντέλ και ο Ραούλ Κάστρο βοήθησαν τον Τσάβες να επιλέξει τον Μαντούρο ως διάδοχο, εν μέρει επειδή, όταν υπηρέτησε ως υπουργός Εξωτερικών το διάστημα 2006 - 2012, έδειξε άνευ όρων πίστη στην Αβάνα και είχε δεσμευτεί στον αντιαμερικανισμό. Η Κούβα υπολογίζει επίσης ότι ο διορισμός του Μαντούρο εγγυάται την συνέχιση των γενναιόδωρων επιδοτήσεων πετρελαίου της Βενεζουέλας για το νησί. Για την Κολομβία, μια σταθερή διαδοχή υπό τον Μαντούρο είναι σημαντική, διότι η κυβέρνηση της Βενεζουέλας έχει αυτή την στιγμή την εποπτεία των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ της Μπογκοτά και των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων (FARC). Η Βραζιλία, μια ακμάζουσα περιφερειακή υπερδύναμη, έχει επίσης εκφράσει συμπάθεια για το κίνημα του Τσάβες και έχει στηρίξει τους χειρισμούς του Ανωτάτου Δικαστηρίου για την μετάβαση. Και ακόμη και αυτοί που δεν είναι σύμμαχοι, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αποδεχθεί τους συνταγματικούς και εκλογικούς όρους της διαδοχής.
Ωστόσο, μόλις ο Μαντούρο αναλάβει την εξουσία θα πρέπει να αυτοσχεδιάσει και να θεσπίσει μεταρρυθμίσεις για να αποτραπεί μια πολιτική κρίση. Χάρη στην κατάργηση όλων των ελέγχων και των ισορροπιών της κυβέρνησης και την κατάργηση του ορίου της θητείας από τον Τσάβες, η εκτελεστική εξουσία έχει το μονοπώλιο της εξουσίας. Το να ζητήσει κανείς από οποιονδήποτε πρόεδρο να μειώσει την εξουσία του είναι κάτι πολύ δύσκολο - ακόμα κι αν του ζητηθεί απλώς μόνο να την μοιραστεί με το ίδιο του το κόμμα. Ωστόσο, αν ο Μαντούρο γνωρίζει τις αδυναμίες του, δηλαδή ότι δεν έχει την ισχύ τού Τσάβες ούτε την λαϊκή υποστήριξη, θα μπορούσε να είναι πιο πρόθυμος να το κάνει.
Οι διαιρέσεις εντός του κυβερνώντος κόμματος είναι βαθιές και παρ’ ότι οι περισσότεροι «Τσαβίστες» ήταν πιστοί στον εκλιπόντα ηγέτη, δεν θα ανεχθούν έναν άλλο πρόεδρο δια βίου. Έτσι, είναι πιθανό ότι κάποιος άλλος υποστηρικτής του κινήματος του Τσάβες θα αμφισβητήσει τελικά τον νέο πρόεδρο. Με το να κάνει συμφωνίες με τις διαφορετικές κομματικές παρατάξεις τώρα και να αποκαταστήσει τους περιορισμούς στην διάρκεια της προεδρικής θητείας μόλις αναλάβει καθήκοντα, ο Μαντούρο θα μπορούσε να ηρεμήσει τους πιθανούς αντιπάλους του και να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ίδιου του κόμματός του, πριν ξεσπάσει καμιά διαμάχη. Η πολιτική επιβίωσή του θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να αναπτύσσει άτυπες συμμαχίες και να θεσμοθετεί μηχανισμούς κατανομής εξουσίας μεταξύ των ανταγωνιστικών παρατάξεων.
Η οικονομία, επίσης, χρειάζεται αναδιάρθρωση, προκειμένου η Βενεζουέλα να παραμείνει σταθερή. Ακόμα κι αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν υψηλές, η οικονομία της Βενεζουέλας είναι πολύ αδύναμη για να στηρίξει την προεδρία του Μαντούρο επ' αόριστον. Ο Τσάβες θα μπορούσε να είναι ήσυχος με ένα πλεόνασμα πετρελαϊκού πλούτου, το οποίο μόνον ο ίδιος ήλεγχε και διένειμε. Αλλά αυτό δεν θα συνεχιστεί. Το 1999, οι δημόσιες δαπάνες αντιπροσώπευαν σχεδόν το 26% του ΑΕΠ. Μέχρι το 2012, είχαν σχεδόν διπλασιαστεί και η κεντρική κυβέρνηση κατείχε ένα διψήφιο δημοσιονομικό έλλειμμα. Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να χρηματοδοτήσει τις δωρεές της.
Η κεντρική τράπεζα της Βενεζουέλας αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα ρευστότητας και δεν μπορεί να ικανοποιήσει την αυξανόμενη ζήτηση για εισαγωγές και την φυγή κεφαλαίων. Ως εκ τούτου, η ανεπίσημη ισοτιμία είναι 400% υψηλότερη από ό, τι η επίσημη και κατά τους τελευταίους τρεις μήνες ο πληθωρισμός αυξήθηκε με ρυθμό 10%. Η κυβέρνηση υποτίμησε το νόμισμα πρόσφατα, κάτι που βελτίωσε την συναλλαγματική ισοτιμία, αλλά τα μεγάλα γραφειοκρατικά βάρη, η συχνή παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, καθώς και οι αυστηροί έλεγχοι επί των τιμών συνεχίζουν να πνίγουν την οικονομία. Η τοπική παραγωγή και οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν σταματήσει και ακόμα χειρότερα, σχεδόν 2.000 κρατικές επιχειρήσεις της χώρας αντιμετωπίζουν εργασιακή αναταραχή καθώς και τα κέρδη και η παραγωγικότητα συνεχίζουν να μειώνονται.
Ασχολούμενος με τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της Βενεζουέλας, ο Μαντούρο μπορεί να υιοθετήσει ένα σκληρό και ανεξέλεγκτο στυλ ηγεσίας, οδηγώντας την χώρα σε περαιτέρω πόλωση και πολιτική αστάθεια. Εναλλακτικά, ο Μαντούρο θα μπορούσε να κινηθεί μακριά από την ριζοσπαστικοποίηση υπέρ της ενίσχυσης των κομματικών θεσμών και της ενθάρρυνσης της οικονομικής σταθερότητας. Η πρώτη πιθανότητα συνάδει με το ηρωικό όραμα και το επιθετικό ύφος του Τσάβες. Η δεύτερη είναι λιγότερο δραματική ή ένδοξη, αλλά είναι απαραίτητη για την επιβίωση της Βενεζουέλας. Μέχρι στιγμής, ο Μαντούρο ταλαντευόταν ανάμεσα σε μια διαλλακτική στάση και μια φλογερή επαναστατική ρητορική. Σύντομα, όμως, θα πρέπει να επιλέξει.
ΤΟΥ Michael Penfold
ΠΗΓΗ; http://www.foreignaffairs.gr/articles/69218/michael-penfold/i-benezoyela-meta-ton-tsabes?page=show
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου