Το νούμερο είναι σίγουρο ότι δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, ωστόσο και μόνο μία τέτοια εκτίμηση είναι αρκετή για να δείξει τη σημασία που έχουν αποκτήσει τα συγκεκριμένα χρηματοοικονομικά εργαλεία στα παγκόσμια, όχι μόνο επενδυτικά, δρώμενα. Αρκεί μία σύγκριση με το παγκόσμιο ΑΕΠ, το οποίο διαμορφώνεται περί τα 69,97 τρισ. δολάρια. Με άλλα λόγια, η αγορά παραγώγων είναι κατά 14 φορές μεγαλύτερη από την παγκόσμια οικονομική παραγωγή!!!
Πρόκειται για μία αγορά οι “συντεταγμένες” της οποίας είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν, ενώ το ρυθμιστικό της πλαίσιο συνεχώς αυστηροποιείται για να γίνει... πιο χαλαρό. Παρά το γεγονός ότι ο κανόνας του Volcker περιορίζει τις κερδοσκοπικές συναλλαγές στις οποίες μπορούν να προβούν εμπορικές τράπεζες, σε καμία περίπτωση δεν συγκρίνεται με το κανονιστικό πλαίσιο Glass-Steagall με το οποίο οι εμπορικές και οι επενδυτικές εργασίες των τραπεζών ήταν πλήρως διαχωρισμένες στη μεγαλύτερη διάρκεια του περασμένου αιώνα.
Οι “προσπάθειες” ενίσχυσης των εποπτικών μηχανισμών και της διαφάνειας είναι πολλές, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ, όμως όταν τα ίδια συμφέροντα που κυριαρχούν στην αγορά παραγώγων βρίσκουν «άκρες» στα στέκια αυτών που νομοθετούν τότε είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος.
Τα παράγωγα είναι χρηματοοικονομικά προϊόντα των οποίων η αξία καθορίζεται βάσει της «συμπεριφοράς» ενός άλλου στοιχείου, το οποίο μπορεί να είναι από πετρέλαιο, χρηματιστηριακός δείκτης και επιτόκια μέχρι και ο ίδιος ο καιρός. Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures), τα δικαιώματα αγοράς ή πώλησης (options/put/calls), τα ασφάλιστρα έναντι ρίσκου αθέτησης χρέους (τα περίφημα Credit Default Swaps ή CDS), τα δομημένα ομόλογα, τα στεγαστικά δάνεια μειωμένης εξασφάλισης και δεκάδες άλλα σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υποπροϊόντα στο όνομα της κερδοσκοπίας “τζογάρουν” τρισ. δολάρια.
Επίσης, ένα παράγωγο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιστάθμιση κινδύνου ή την εγγύηση ενός άλλου παραγώγου. Έτσι δημιουργείται μία αγορά που προσφέρει αναρίθμητες επιλογές και διογκώνεται, λόγω μόχλευσης, εύκολα και γρήγορα, καθιστώντας έως και αδύνατη την επιτήρησή της.
«Διάλεξε κάτι που έχει αξία, πόνταρε στη μελλοντική αξία κάποιου ‘πράγματος’, κάνε και ένα συμβόλαιο και ορίστε, έχεις ένα παράγωγο», λένε χαρακτηριστικά αναλυτές. Και βέβαια, οι πρώτοι που ασχολούνται με τα παράγωγα είναι οι μεγαλύτεροι πιστωτικοί όμιλοι στον κόσμο, οι οποίοι έχουν κερδίσει διόλου ευκαταφρόνητα ποσά. Ωστόσο, όταν η «φούσκα» σκάσει, οι φορολογούμενοι και πάλι θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό.
«Τα βλέπουμε σαν ωρολογιακές βόμβες τόσο για όσους ασχολούνται με αυτά, όσο και για το οικονομικό σύστημα. Κατά τη γνώμη μας τα παράγωγα είναι χρηματοοικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής, τα οποία εμπεριέχουν κινδύνους δυνητικά θανατηφόρους», έχει πει ο Warren Buffett.
Πολλοί συγκρίνουν τη «φούσκα» της αγοράς παραγώγων με τη χρηματιστηριακή φούσκα ή τη φούσκα της αγοράς ακινήτων, υποστηρίζουν όμως ότι όταν σκάσει θα πρόκειται για «γαλαξιακή» έκρηξη που όμοιά της δεν θα έχει σημειωθεί.
Στην Κύπρο για παράδειγμα, ή ακόμη και στην αγορά ομολόγων, είναι έως ένα βαθμό, εφικτή η εκτίμηση της ζημιάς σε περίπτωση «ατυχήματος», κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει στα παράγωγα.
Στα παράγωγα είναι πολύ δύσκολο επίσης να εκτιμηθεί η έκθεση σε κάθε συναλλαγή και επομένως τα χρήματα που απαιτούνται για την πλήρη αντιστάθμιση του κινδύνου. Και αυτό γιατί η τεράστια μόχλευση που παρέχεται σημαίνει πως οποιοσδήποτε λάθος υπολογισμός μπορεί να οδηγήσει σε ντόμινο εξελίξεων.
Σήμερα κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει με βεβαιότητα πόσα χρήματα διακινούνται στην αγορά παραγώγων και όταν τα συμβόλαια διαπραγματεύονται σε χιλιοστά του δευτερολέπτου μέσω υπολογιστών, είναι επίσης δύσκολο να προβλεφθεί το πως και το πότε θα προκληθεί ένα κραχ. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η αγορά μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 μόνο μικρότερη δεν έγινε.
Εκτιμάται, μάλιστα, ότι οι 10 μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο έχουν έκθεση σε παράγωγα της τάξης των 228,7 τρις. δολαρίων, με αποτέλεσμα σε περίπτωση ατυχήματος, καμία κυβέρνηση ή παγκόσμιος οργανισμός να μην μπορεί να ανταποκριθεί στο κάλεσμα για διάσωση.
Τα σκάνδαλα του 21ου αιώνα
Το 2001 η έβδομη μεγαλύτερη εταιρεία στις ΗΠΑ και κολοσσός της ενέργειας Enron χρεοκοπεί, μετά από εκτεταμένη χρήση ενεργειακών και πιστωτικών παραγώγων. Γίνεται έτσι η μεγαλύτερη εταιρεία που πτώχευσε ποτέ στις ΗΠΑ, μετά από συστηματικές προσπάθειες απόκρυψης των τεράστιων ζημιών που είχε υποστεί.
Το 2002 η AIB χάνει 750 εκατ. δολάρια, με τον John Rusnak να χρησιμοποιεί εικονικά συμβόλαια για να καλύψει τις ζημιές από προθεσμιακά συμβόλαια συναλλάγματος.
Τον Ιανουάριο του 2004, η National Australia Bank παραδέχεται ότι έχασε 180 εκατ. δολάρια Αυστραλίας, μετά από τις κακές επιλογές τεσσάρων traders σε μη εξουσιοδοτημένες συναλλαγές.
Το Νοέμβριο του 2004 η China Aviation χάνει 550 εκατ. δολάρια σε κερδοσκοπικές κινήσεις και γίνεται η μεγαλύτερη «χασούρα» εταιρείας στη Σιγκαπούρη, μετά το τεράστιο σκάνδαλο της Barings και του Nick Leeson.
Τον Οκτώβριο του 2005, η Refco, ένας από τους μεγαλύτερους brokers παραγώγων αναγκάζεται να σταματήσει τις συναλλαγές.
Τον Σεπτέμβριο του 2006 το αμερικανικό hedge fund Amaranth Advisors χάνει 6 δις. δολάρια σε futures φυσικού αερίου.
Τον Ιανουάριο του 2008 η Societe Generale χάνει 4,9 δις. ευρώ μετά από μη εξουσιοδοτημένες συναλλαγές ενός μόνο trader σε futures.
Τον Ιούλιο του 2009 ο Steve Perkins, ένας broker παραγώγων της PVM Oil, προκαλεί πανικό στην αγορά όταν κατηγορείται ότι έκανε συναλλαγές οι οποίες αν δεν είχαν ανακαλυφθεί εγκαίρως θα είχαν κοστίσει 400 εκατ. στερλίνες στην εταιρεία του.
Τον Ιούλιο του 2012 η Network Rail καταγράφει ζημιές ύψους 1,2 δις. λιρών από συναλλαγές σε παράγωγα. Ο βουλευτής των Συντηρητικών John Redwood συστήνει στην εταιρεία να ξοδεύει τα χρήματά της στους σιδηροδρόμους και όχι να λειτουργεί σαν επενδυτική τράπεζα.
Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Πηγή:www.capital.gr
Πηγή:www.capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου