Ο 33xpovos Momchil Hristov δεν πιστεύει ότι θα καταφέρει να γυρίσει σύντομα στη Βουλγαρία. Η σύντροφός του και ο γιος του ζουν μαζί του στο Βερολίνο, όπου εργάζεται σε ένα μηχανουργείο. Έχει φίλους στην πόλη, Βούλγαρους επίσης, που ανυπομονούν να βγουν στη σύνταξη και να ξοδέψουν τις γερμανικές τους συντάξεις στο σπίτι τους στη Μαύρη Θάλασσα.
Ο Igor Garcia, ετών 38, εργάζεται στο Μόναχο εδώ και οκτώ χρόνια. Και αυτός, με τη σειρά του, είναι πιθανό να περιμένει μέχρι να βγει στη σύνταξη για να επιστρέψει στην Ισπανία. Ως ηλικιωμένος έχεις μεγαλύτερη αξία εκεί και, εξάλλου, λέει: «θα ήθελα να βγω μια βόλτα στην παραλία».
Τα τελευταία τρία χρόνια η κρίση του ευρώ έχει συγκαλύψει και διογκώσει ένα πιο δυσδιάκριτο, μακροπρόθεσμο πρόβλημα. Οι νέοι Ευρωπαίοι, έχοντας τη δυνατότητα να μετακινηθούν ελεύθερα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατευθύνονται προς τον Βορρά και τη Δύση σε αναζήτηση εργασίας. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει εάν θα γυρίσουν πίσω όσο θα είναι ακόμη αρκετά νέοι για να μπορέσουν να βοηθήσουν την οικονομία -και να τονώσουν τις ασφαλιστικές εισφορές- της πατρίδας τους.
Η οικονομική έρευνα πάνω στο θέμα της μετανάστευσης επικεντρώνεται κυρίως σε δύο πράγματα: στην επίδραση των μεταναστών από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες τόσο στους μισθούς όσο και στο κράτος πρόνοιας της χώρας υποδοχής και στη βοήθεια που προσφέρουν τα εμβάσματα και οι επαναπατριζόμενοι στις χώρες που άφησαν πίσω τους. Τόσο η οικονομική θεωρία όσο και η πραγματική εμπειρία δείχνουν ότι αυτές οι επιδράσεις είναι ως επί το πλείστον θετικές.
Η Ε.Ε. συνιστά ένα πρωτόγνωρο πείραμα: ελεύθερη κυκλοφορία πολιτών μεταξύ των κυρίαρχων -ανεπτυγμένων στο σύνολό τους- κρατών. Ωστόσο, όταν έχουμε μετακίνηση εργασίας εντός της Ε.Ε., είναι καλό για τους εργαζομένους, αλλά πιθανότατα καταστροφικό για τις οικονομίες των κρατών που εγκαταλείπουν.
«Έχουμε όλοι κολλήσει εντός των συνόρων της Ευρωζώνης», λέει ο Edward Hugh.
«Ο κόσμος έχει ξεχάσει τις χώρες εκτός Ευρωζώνης, αλλά εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ο Hugh, Βρετανός οικονομολόγος με έδρα τη Βαρκελώνη, που γράφει στο blog του Nouriel Roubini, EconoMonitor, εκφράζει την ανησυχία του για τις 10 χώρες πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης. Προβλέπει ότι, μέσα σε 15 χρόνια ποσοστό μεταξύ 20% και 25% του πληθυσμού των χωρών αυτών θα είναι άνω των 65 ετών. Τα κράτη της περιοχής θα πρέπει να δαπανούν περισσότερα για συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη με τους φόρους που θα καταβάλλονται από το συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό.
Το φαινόμενο είναι πιο έντονο στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τις χώρες της Βαλτικής. Η Βουλγαρία, μια χώρα 7,3 εκατομμυρίων κατοίκων, έχει δει τον πληθυσμό της να συρρικνώνεται κατά σχεδόν 600.000 άτομα την τελευταία δεκαετία. Πέρυσι, ο Mihails Hazans, Λετονός οικονομολόγος, έπεισε τη στατιστική υπηρεσία της χώρας να αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις της για τη μετανάστευση προς το εξωτερικό το ίδιο διάστημα, από 33.000 σε 230.000.
«Το πρόβλημα ήταν στατιστικό», λέει ο Hazans, «αλλά ήταν και πρόβλημα του να μην το διαχειριζόμαστε ως ένα κρίσιμο πρόβλημα». Έκθεση της Κομισιόν συμπεραίνει ότι ο πληθυσμός που μετατοπίζεται από τη Βουλγαρία και τη Λιθουανία μπορεί να προκαλέσει μόνιμη μείωση της οικονομικής παραγωγής των χωρών αυτών κατά 5% έως 10%.
Μετανάστευση προβλήματος
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η εταιρεία οικονομικών ερευνών Jefferies δημοσίευσε μια έκθεση που υποδηλώνει ότι η Ισπανία μπορεί να έχει το ίδιο ζοφερό δημογραφικό μέλλον. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο πληθυσμός της χώρας αυξήθηκε σε ετήσια βάση 1,7% μεταξύ 2004 και 2008. Για το 2013 και το 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει συρρίκνωση 0,2%. Ο Marchel Alexandrovich, ο συντάκτης της έκθεσης, λέει ότι θα μπορούσαμε να δούμε έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο: Η λιτότητα διώχνει τους νέους εργαζομένους, υποχρεώνοντας σε συνθήκες ακόμα μεγαλύτερης λιτότητας αυτούς που μένουν πίσω. «Τώρα δεν θα είναι οι Ρουμάνοι και οι Βούλγαροι», λέει. «Θα είναι οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι. Συντελείται μια αργή καύση».
Ο Martin Kahanec, Σλοβάκος οικονομολόγος για θέματα εργασίας που έχει δουλέψει στη Γερμανία, δυσκολεύτηκε να αποφασίσει ποιο κράτος έπρεπε να πληρώσει επίδομα για το τέκνο του. «Αυτό δεν σημαίνει ότι η μετανάστευση δεν είναι επιθυμητή», λέει ο Kahanec. «Το βασικό ερώτημα είναι αν θα επιστρέψουν. Δεν γνωρίζουμε αυτήν τη στιγμή, επειδή δεν έχει γίνει πολλή έρευνα για το θέμα αυτό». Ο Hazans, που βασίστηκε σε συνεντεύξεις Λετονών που έφυγαν, λέει ότι σκοπεύουν να μείνουν στο εξωτερικό. Στοιχεία του δείχνουν, επίσης, ότι περισσότερες οικογένειες με μικρά παιδιά εγκαταλείπουν - ένδειξη ότι σκοπεύουν να εγκατασταθούν στη χώρα υποδοχής. «Είμαστε δωρητές ανθρώπινου κεφαλαίου τώρα», λέει, «και θα παραμείνουμε δωρητές στο εγγύς μέλλον».
Οι λύσεις που προτείνονται ακούγονται όλες οικονομικά λογικές και πολιτικά αδύνατες. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα επιτευχθεί ευρεία συναίνεση στην Ε.Ε. για τη φορολογία των συνταξιούχων κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη δεκαετία. O Hugh προτείνει περισσότερη μετανάστευση στην ευρωπαϊκή Ανατολή από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ένα σημείο επίσης τριβών με τις πιο πλούσιες οικονομίες της Ε.Ε.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια δημογραφική ένωση, λέει ο Hazans, με τα πλούσια, ανεπτυγμένα κράτη να ξοδεύουν χρήματα για τη βελτίωση των ποσοστών γεννήσεων σε χώρες όπως είναι η Λετονία. Ο ίδιος έχει πείσει την κυβέρνηση της Λετονίας να εξετάσει το ζήτημα αυτό, όταν θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία της Ε.Ε. το 2015/Ισως η Ευρώπη να έχει επιλύσει την κρίση του νομίσματός της έως τότε και να μπορεί να στρέψει την προσοχή της σε ένα άλλο ακανθώδες πρόβλημα.
Οι νέοι «γκασιαρμπάπερ»
Αισθητή, αλλά όχι σημαντική είναι η αύξηση του αριθμού των Ελλήνων που μετανάστευσαν στη Γερμανία κατά την περίοδο 2010-2011.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της γερμανικής στατιστικής υπηρεσίας, οι Έλληνες που επέλεξαν την οικονομική ατμομηχανή της Ε.Ε. για να μεταναστεύσουν αυξήθηκαν κατά 2,5%, ποσοστό που στην πραγματικότητα αντιστοιχεί σε μόλις 6.999 άτομα. Αντίθετα, κατά την περίοδο 20092010 1.378 Έλληνες έφυγαν από τη χώρα.
Οι μετανάστες στη Γερμανία το 2011 αποτελούν μετά βίας το 4% όσων μετανάστευσαν προς τα εκεί από κάθε γωνιά του πλανήτη. Αντίθετα, περίπου το 30% προήλθε από τις χώρες που μπήκαν στην Ε.Ε. το 2007, δηλαδή τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία (ετήσια αύξηση 25%). Οι μετανάστες από τις 10 χώρες που μπήκαν το 2004 στην Ε.Ε (μεταξύ αυτών και η Κύπρος) αποτέλεσαν το 44% του συνόλου (ετήσια αύξηση 12,9%).
*Αναδημοσίευση από το Κεφάλαιο της 30ης Μαρτίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου