ΕΙΝΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ; BY FABIAN ZULEEG

Με τη νίκη του νέου Γάλλου προέδρου Francois Hollande, είναι σχεδόν βέβαιο ότι το σύμφωνο δημοσιονομικής σταθερότητας θα συνοδευτεί από κάποια μορφή ανάπτυξης. Αυτό είναι θετικό, καθώς η λιτότητα χωρίς αναπτυξιακή πολιτική δεν αποδίδει καρπούς, ούτε οδηγεί σε δημοσιονομική εξυγίανση , και φυσικά δεν ενθαρρύνει τις κατάλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Εξάλλου, ο κοινωνικός και πολιτικός αντίκτυπος αυτής της συνταγής θα οδηγήσει αναπόφευκτα  σε κατάρρευση, στην οποία η Ελλάδα βρίσκεται κοντά. Εδώ ακριβώς είναι που το αναπτυξιακό σύμφωνο πρέπει να εστιάσει: στις χώρες που πλήττονται από την κρίση και όχι σε χώρες, όπως η Γαλλία, οι οποίες εξακολουθούν να έχουν αριστερά τους επιλογές για μεταρρυθμίσεις.

Η επίτευξη της ανάπτυξης εν προκειμένω αποτελεί πρόκληση. Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο αναπτυξιακές κρίσεις ταυτόχρονα: ένα συνολικά χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, εν μέρει προγενέστερο της κρίσης, και μία απόκλιση ανάπτυξης, με τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα να είναι σε ένα φαύλο κύκλο, μεγαλώνοντας το χάσμα με τις χώρες που έχουν καλύτερες αναπτυξιακές επιδόσεις. Και στις δύο κρίσεις ανάπτυξης, η επίτευξη της ανάπτυξης είναι δύσκολη, ειδικά όταν ο δημόσιος τομέας πάσχει ελλείψεις: οι ευρωπαϊκές οικονομίες είναι απίθανο να ενισχυθούν σημαντικά από δημόσιο ρευστό, δεδομένης της δεινής κατάστασης των δημοσίων οικονομικών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες, αλλά θα χρειαστούν χρόνο για να αποδώσουν, ακόμη και στο πιο ευνοϊκό γι’ αυτές περιβάλλον. Όμως, η Ευρώπη δεν διαθέτει τα απαιτούμενα χρονικά περιθώρια. Είναι, επίσης, αμφίβολο αν θα λειτουργήσει θετικά η μείωση του μισθολογικού κόστους: παρά τη μείωση των πραγματικών εισοδημάτων, σε υπό συνθήκες κρίσης χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία δεν βελτιώθηκε η ανταγωνιστικότητα, αν μη τι άλλο λόγω της έλλειψης βιομηχανίας ή υπηρεσιών ώστε να εκμεταλλευτούν την όποια βελτίωση. Οι περικοπές των δημοσίων δαπανών είναι εις βάρος πολλών πολιτικών, οι οποίες είναι σημαντικές για τη μελλοντική ανάπτυξη, είτε στον τομέα της εκπαίδευσης είτε σε αυτόν της καινοτομίας. Η μαζική ανεργία επιδεινώνει το ανθρώπινο κεφάλαιο, αυξάνοντας τον κίνδυνο να χαθεί μια ολόκληρη γενιά, και προσθέτει επιπλέον βάρος στο πορτοφόλι του δημοσίου. Η κρίση αποθαρρύνει τις επενδύσεις, υπό το πρίσμα της αβεβαιότητας, της μείωσης των διαθέσιμων κεφαλαίων και  του δανεισμού.

Άραγε τι μπορεί να γίνει; Η ενθάρρυνση των επενδύσεων συνολικά στην ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα, αν μη τι άλλο επειδή θα δώσει τη δυνατότητα περαιτέρω στήριξης στις χώρες που βιώνουν σκληρά την κρίση. Η σταθεροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς – συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής ενιαίας αγοράς – η εμβάθυνση του διατλαντικού οικονομικού χώρου, η διατήρηση του δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σε επίπεδα κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων χρηματοδοτικών μέσων, όπως ο Μηχανισμός Σύνδεσης της Ευρώπης, η εφαρμογή του σχεδίου για ευρωομόλογο, η συνέχιση χαλαρής νομισματικής πολιτικής, και η αποδοχή για σχετική αύξηση των επιπέδων του πληθωρισμού, είναι όλα μέτρα αναγκαία για την Ευρώπη στο σύνολο της. Η επανεκτίμηση του τρόπου διαχείρισης του δημόσιου χρήματος για επενδύσεις πρέπει, επίσης, να μπει κάτω από συζήτηση.

Όλα τα παραπάνω, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις ανησυχίες του προέδρου Hollande. Εντούτοις, πρέπει να γνωρίζει ότι η διαρθρωτική μεταρρύθμιση και η εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών είναι εξίσου απαραίτητες – ειδικά σε χώρες όπως η Γαλλία, όπου οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες για τη μελλοντική ανάπτυξη, παρόμοια με την προσέγγιση Monti στην Ιταλία. Αυτά τα μέτρα δεν απαντούν στην απόκλιση ανάπτυξης στην περίοδο της κρίσης: αφού απαιτούν χρόνο και δεν ωφελούν συγκεκριμένα τις χώρες που έχουν βυθιστεί στην κρίση.

Οι χώρες που πλήττονται από την κρίση έχουν ανάγκη από ένα σύμφωνο εστιασμένο αποκλείστηκα στην ανάπτυξη. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής (EPC) έχει ήδη ζητήσει μια νέα συμφωνία για τις χώρες υπό την κρίση, που να εξασφαλίζει επενδύσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη. Αυτό το σκεπτικό εξακολουθεί να ισχύει. Η εστίαση θα πρέπει να είναι για τον εντοπισμό των αρνητικών συνεπειών τις κρίσης για την ανάπτυξη – εν μέσω αβεβαιότητας, περιορισμένης πίστωσης, υψηλής ανεργίας, κτλ.- και η κατά το δυνατό αντιμετώπιση τους. Η σημερινή κατάσταση δεν θα αντιστραφεί πλήρως από αυτό – αφού δεν υπάρχει κάποια μαγική φόρμουλα – αλλά θα μετριάσει τον αντίκτυπο ορισμένων, θα παράσχει μια βάση για τη μελλοντική ανάπτυξη και θα δώσει ελπίδα και αλληλεγγύη στους πολίτες των χωρών που πλήττονται περισσότερο από την κρίση. Με τη σειρά του αυτό θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των πολιτικών και κοινωνικών προκλήσεων.

Ως άμεσο μέτρο, η ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το σύνολο των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων που δεν έχουν απορροφηθεί για τις υπό τη κρίση χώρες, ωστόσο πρέπει να δαπανώνται με διαφορετικό τρόπο για να έχουν πραγματικό αντίκρισμα:

• Χρηματοδότηση των βασικών δημόσιων υπηρεσιών – εάν καταρρεύσει ο τομέας της υγείας και της παιδείας, ειδικά για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, πολύ λίγα θα μπορέσουν να γίνουν για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μετά την καταστροφή,

• Ενίσχυση των πιστωτικών διαθεσίμων των χωρών που πλήττονται από την κρίση, ώστε να ενισχυθούν οι βιώσιμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τα οποία μπορούν να διατεθούν από τις εμπορικές τράπεζες δια μέσου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,

•  Ενίσχυση των μεταναστών, μέσω γλωσσικής εκπαίδευσης και συμβουλής για μετεγκατάσταση. Δεδομένης της πτώσης στη ζήτηση εργατικού δυναμικού στις χώρες αυτές, για πολλούς ανθρώπους θα είναι χρήσιμο να διατηρήσουν το επίπεδο των δεξιοτήτων τους στις χώρες του εξωτερικού,

• Χρηματοδότηση προγραμμάτων ψηφιοποίησης των δημοσίων υπηρεσιών, μετατρέποντας την κρίση ευκαιρία για βελτιστοποίηση της δημόσιας διοίκησης,

• Να υποστηρίξουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις των χωρών αυτών, με την προβολή τους στο διαδίκτυο και την επέκταση τους πέρα από τα σύνορα της χώρας που εδρεύουν,

• Στήριξη της δημιουργικότητας και της καινοτομίας των επιχειρήσεων και του εκπαιδευτικού συστήματος, με τη σύνδεση κάθε ευρώ που δαπανάται για Έρευνα και Ανάπτυξη και με τις επενδύσεις σε ψηφιακή μάθηση,

• Ανάπτυξη και στόχευση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, τα οποία συνδυάζουν δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, όπως τα Ευρωομόλογα,

• Υποστήριξη έργων υποδομής. Παρ’ ότι είναι απίθανο να έχουν μακροπρόθεσμα  αντίκτυπο στην ανάπτυξη, μεσοπρόθεσμα θα αμβλύνουν σημαντικά τη μαζική ανεργία.

Οι εκτιμήσεις αυτές πρέπει να διαμορφώσουν το επόμενο πολυετές οικονομικό πλαίσιο της ΕΕ. Ενώ αυτό θα αρχίσει να αποδίδει μετά το 2014, οι επιπτώσεις της κρίσης είναι απίθανο να έχουν ξεπεραστεί μέχρι τότε.

Ωστόσο, το δημόσιο χρήμα δεν είναι αρκετό: οι ιδιωτικές επενδύσεις είναι απαραίτητες, όχι μόνο εγχώριας προελεύσεως αλλά και από το εξωτερικό. Αυτό απαιτεί μια πιο ριζοσπαστική προσέγγιση: ένα καθεστώς ασφάλειας και εγγυήσεων, το οποίο παρέχει ασφάλεια για τον όποιο κίνδυνο προκύπτει από τη δυνατότητα εξόδου από την Ευρωζώνη και την οικονομική κατάρρευση.

Οι οικονομικά ισχυρότερες χώρες θα πρέπει να συμβάλλουν στη μείωση των ανισορροπιών στη ζώνη του ευρώ ενθαρρύνοντας την εγχώρια κατανάλωση και τις εισαγωγές, καθώς και την επέκταση του συστήματος στήριξης, για παράδειγμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στις χώρες που πλήττονται από την κρίση. Επίσης, η παροχή χαμηλότερου κόστους χρηματοδότησης του χρέους και η θέσπιση προσωρινού μηχανισμού μεταφοράς θα βοηθήσουν, αλλά κατά γενική ομολογία αυτά τα διαρθρωτικά μέτρα είναι απίθανο να ταιριάξουν σε μια ολοκληρωμένη πρωτοβουλία για την ανάπτυξη, δεδομένης της αντίστασης σε αυτά τα μέτρα στις ισχυρότερες οικονομικά χώρες.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πρόκειται να εγκαινιαστεί και μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ανάπτυξης που έχει μπροστά της η Ευρώπη, εάν εμπεριέχει ορισμένα πραγματικά μέτρα που να επικεντρώνονται στις υπό την κρίση χώρες. Αυτό είναι απαραίτητο να σταματήσει την τρέχουσα πτωτική πορεία και να παράσχει κοινωνική και πολιτική ανακούφιση, προστατεύοντας εν τέλει το ευρώ. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να φανούν γενναίοι και να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία, καθώς δεν θα τους παρουσιαστούν άλλες τέτοιες στο μέλλον.       

   

ΠΗΓΗ: http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_2039_is_europe_addressing_the_wrong_growth_crisis.pdf

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Παναγιώτης Ι. Ψύλλος