Η γεωπολιτική των A.Π.Ε.

Η γεωπολιτική είναι η επιστήμη η οποία εξετάζει, μελετά, αναλύει, ερμηνεύει την αλληλεξάρτηση μεταξύ φύσης / γεωγραφικού χώρου (περιβάλλοντος) και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και την πολιτισμική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Η γεωπολιτική σαν επιστήμη ανήκει σε δύο μεγάλα γνωστικά πεδία, την Πολιτική Γεωγραφία και τις Διεθνείς σχέσεις. Στον χώρο της Γεωπολιτικής πάντοτε ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα η σχέση της με την ενέργεια. Η συμβατική ενέργεια, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας, αποτελούν σημαντικούς στρατηγικούς παράγοντες με διαφορετική γεωγραφική κατανομή. Με δεδομένη την θέση των ανωτέρω πηγών ενέργειας δημιουργούνται σημαντικές σχέσεις μεταξύ χωρών που είναι παραγωγοί, διακινητές και τελικοί καταναλωτές. Η γεωπολιτική της ενέργειας, με την συμβατική της μορφή, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις μεγάλες επενδύσεις και την στρατιωτική εμπλοκή σε θέματα ασφάλειας, αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο έρευνας και εφαρμογών. Η συνεχής μείωση των ορυκτών ενεργειακών αποθεμάτων δημιουργεί νέες γεωπολιτικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών στο πλαίσιο της διασφάλισης και χρήσης των ενεργειακών πηγών.

Στην εποχή μας, η δεδομένη την έλλειψη παραδοσιακών μορφών ενέργειας και η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) δημιουργούν στην κοινωνία την ανάγκη για την βελτίωση του μίγματος ενεργειακών πηγών που σαφώς αλλάζει και μετατοπίζει το γεωπολιτικό ενδιαφέρον από μερικές χώρες σε κάποιες άλλες. Η γεωπολιτική θεώρηση των συμβατικών μορφών ενέργειας αναθεωρείται συνεχώς λαμβάνοντας υπ’ όψη της την σπανιότητά τους και την αλματώδη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ένας νέος τομέας γεωπολιτικής αρχίζει να αναπτύσσεται σε σχέση με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Η έννοια της γεωπολιτικής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αφορά κύρια τον έλεγχο των νέων εφαρμογών και της γνώσης που αναπτύσσεται στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών, την παγκόσμια κατανομή του δυναμικού των πηγών τους (ήλιος, αέρας, κ.λπ.) και των σπανίων υλικών που είναι απαραίτητα για την κατασκευή των σχετικών συσκευών εκμετάλλευσης.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ ή ήπιες μορφές ενέργειας ή νέες πηγές ενέργειας ή «πράσινη» ενέργεια) είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.

Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση, οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία, από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα υπόλοιπα κράτη, είτε είναι μέλη της Ε.Ε. είτε όχι.

Ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» γενικά μπορεί να περιγραφεί σύμφωνα με το διακήρυξη της επιτροπής Brundtland (Our Common Future – World Commission on Environment and Development – 1987), «Η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες της παρούσας κοινωνίας χωρίς να επηρεάζει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους». Διευκρινίζεται ότι δεν είναι κάθε ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και βιώσιμη. Για να το καθορίσουμε θα πρέπει να εξετάσουμε τον κύκλο ζωής κάθε πηγής και τον τεχνολογία μετατροπής της. Για παράδειγμα, η εφαρμογή υδροηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα πιθανόν να δημιουργήσει προβλήματα στους υδατικούς πόρους που χρειάζονται για τις αγροτικές καλλιέργειες. Επίσης, η χρήση ξύλου σαν βιοκαύσιμο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σχετικά με την ανανέωση του.

Οπότε, η έμφαση δίνεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας όπως ο ήλιος, ο αέρας και μερικώς η θάλασσα. Τι γεωπολιτικές συνέπειες έχει λοιπόν η αλλαγή στους ενεργειακούς πόρους;

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ

Η εφαρμογή των ΑΠΕ και οι τεχνολογικές επιπτώσεις τους που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια μπορούν να συγκριθούν μόνο με την βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Η μετάβαση σε διάφορες καθοριστικές μορφές ενέργειας, από ατμό σε άνθρακα και στην συνέχεια σε πετρέλαιο και στις μέρες μας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δημιούργησε εξελίξεις όχι μόνο σε οικονομικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο που όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, τόσο μεμονωμένα όσο και σε συνολικό επίπεδο σαν ΕΕ, δημιούργησαν σειρά από διατάξεις για την άντληση σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων για τις ΑΠΕ και για την καθιέρωση νέων κανόνων στις πολιτικές αποφάσεις (βασική έκφραση των οποίων είναι η δέσμευση για την παραγωγή του 20% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας στην ΕΕ μέχρι το 2020 από ΑΠΕ). Στην περίπτωση κρατών με μεγάλη ενεργειακή ζήτηση όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης και των εξοπλιστικών τους προγραμμάτων ώστε να επενδύσουν σε οπλικά συστήματα λιγότερο εξαρτώμενα από τα συμβατικά καύσιμα και για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των υπαρχουσών συμβατικών πηγών ενέργειας. Στο πολιτικό πεδίο επίσης, η αποκέντρωση των ΑΠΕ σε διάφορες περιοχές δίνει δύναμη στις τοπικές εξουσίες και δημιουργεί ένα ιδιότυπο δημοκρατικό σύστημα με λιγότερο μακροχρόνια εξάρτηση από την κεντρική κυβέρνηση. Από την αντίθετη όχθη, οι κεντρικοί οργανισμοί παραγωγής και διανομής ενέργειας που είναι κυρίως κρατικοί φορείς δεν επιθυμούν να χάσουν την μονοπωλιακή τους θέση στον χώρο και προβάλλουν σειρά εμποδίων στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Στο σημείο αυτό υπάρχει η κυβερνητική παρέμβαση που θα πρέπει να εξισορροπήσει αυτές τις τάσεις.

Από εξωτερική γεωπολιτική άποψη οι χώρες που σήμερα επενδύουν σε ΑΠΕ θα έχουν σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο στο μέλλον. Το διπολικό μοντέλο όπου από την μία μεριά υπάρχουν οι ΗΠΑ και από την άλλη οι υπόλοιπες χώρες στην γεωπολιτική σκακιέρα της ενέργειας αρχίσει πλέον να φθίνει. Μερικοί εκτιμούν ότι το μοντέλο αυτό θα διευρυνθεί με την συμμετοχή και της Κίνας στην άλλη όχθη ή μάλλον θα γίνει ένα πολυπολικό μοντέλο όπου η δύναμη θα κατανέμεται πιο ισοδύναμα μεταξύ των διαφόρων κρατών και που θα οφείλεται στα γεωπολιτικά αποτελέσματα από την χρήση των ΑΠΕ.

Οι τρέχουσες τεχνολογίες μπορούν να εκμεταλλευτούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Τίθενται λοιπόν, σύμφωνα με την καθηγήτρια Marrianne Ηaug, σειρά γεωπολιτικών ερωτημάτων όπως σχετικά με την ανισότητα αυτών που παράγουν την ενέργεια (με παρόμοιο τρόπο όπως υπάρχει ανισότητα και στην συμβατική ενέργεια), την εκμετάλλευση της παραδοσιακής βιομάζας που πολλές φορές έρχεται σε αντίθεση με θέματα υγείας και φτώχειας, τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα που επηρεάζουν τις γύρω περιοχές ή ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θέτουν επί τάπητος την επιλογή της αποκεντρωμένης παραγωγής και διαχείρισης ενέργειας που δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις επιθυμητή.

Από γεωπολιτικής άποψης υπάρχουν σειρά από θέματα. που αφορούν τον γεωγραφικό παράγοντα στο θέμα των ευκαιριών και των περιορισμών σε διάφορες περιοχές. Η κοινή ανάπτυξη τεχνολογιών για ΑΠΕ δημιουργεί δεσμούς μεταξύ διαφόρων χωρών ανάλογους με εκείνους της συμβατικής ενέργειας και των διαφόρων ενεργειακών αγωγών. Οι χώρες που εκμεταλλεύονται σε μέγιστο βαθμό τις ευκαιρίες και περιορίζουν τα διάφορα εμπόδια θα είναι εκείνες που θα έχουν ρόλο στην νέα γεωπολιτική σκηνή. Σημαντικός παράγοντας επίσης είναι το είδος των φυσικών πηγών στις οποίες γίνεται εκμετάλλευση για παραγωγή ενέργειας: ανάλογα με την μορφή της φυσικής πηγής (ήλιος, αέρας, κύματα) προκύπτουν νέα χαρακτηριστικά για την παραγωγή ενέργειας. Τέλος, η ανάπτυξη στην ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έφερε στην αγορά νέα μέταλλα, που πιθανόν παράγονται σε διαφορετικές χώρες από αυτές που υπάρχουν οι φυσικές πηγές, όπως το λίθιο που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και το πυρίτιο που είναι το κύριο στοιχείο κατασκευής φωτοβολταϊκών.

Ξεκινώντας από το ηλιακό δυναμικό (Χάρτης 1) όπως θα διαπιστώσουμε τα παρακάτω, υπάρχουν δύο μεγάλες ζώνες σημαντικής ηλιακής ενέργειας με κέντρα τις περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 20Ν και 20S με αποτέλεσμα π.χ. οι ΗΠΑ να επιδιώκουν συμμαχίες με το Μεξικό και τις παρακείμενες χώρες. Στο βόρειο ημισφαίριο χώρες όπως ο Καναδάς, η Ρωσία και οι Σκανδιναβικές χώρες δεν θα έχουν μεγάλη δύναμη σε αυτόν τον τομέα. Η Μέση Ανατολή φαίνεται να διατηρεί την θέση της σαν παραγωγός ενέργειας με πρωτοπόρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου υπάρχει και το πρόγραμμα Masdar Initiative για την δημιουργία της πρώτης πόλης με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Σημαντικές επενδύσεις έχουν γίνει στο Μαρόκο: η χώρα αναμένεται το 2020 να καλύπτει το 20% των ενεργειακών της αναγκών από ηλιακή ενέργεια. Ενδιαφέρουσα είναι η προσπάθεια για την διασύνδεση της Ευρώπης με την βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή για την ηλιακή ενέργεια. Σημαντική παρατήρηση είναι ότι η Κίνα δεν περιλαμβάνεται στους μεγάλους παίκτες παρά το γεγονός ότι παράγει την μεγαλύτερη ποσότητα ηλιακών κατόπτρων (Concentrated Solar Power – CSP) και φωτοβολταϊκών (photovoltaic panels- PV).

Στον τομέα της αιολικής ενέργειας η παγκόσμια κατάσταση αποτυπώνεται στον Χάρτη 2.

Η προσεκτική παρατήρηση του χάρτη μάς δείχνει ότι το μεγαλύτερο αιολικό δυναμικό εμφανίζεται στην θάλασσα όπου και τελευταία αναπτύσσονται με εκρηκτικούς ρυθμούς τα θαλάσσια αιολικά πάρκα πηγαίνοντας όλο και σε μεγαλύτερα βάθη όπου η ένταση του ανέμου είναι ισχυρότερη. Για να είναι οικονομικά βιώσιμη μια επένδυση σε αιολική ενέργεια θα πρέπει να έχουμε ταχύτητα ανέμου της τάξεως των 7 m/s. Οι χώρες που βρίσκονται στον Ισημερινό (κεντρική Αμερική, κεντρική Αφρική και Ινδονησία) είναι στην ασθενέστερη θέση ενώ αντίθετα σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι Σκανδιναβικές χώρες και μερικές περιοχές στην Μεσόγειο (περιλαμβανόμενο και των ελληνικών νησιών) έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό. Το γεγονός ότι οι βόρειες χώρες έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό προέτρεψε την Ευρωπαϊκή Ένωση να χρηματοδοτήσει το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών ενεργειακών πάρκων.

Ένα άλλο σημαντικό φυσικό στοιχείο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας είναι τα κύματα και τα ρεύματα. Στον Χάρτη 3 φαίνεται η παγκόσμια κατανομή της κυματικής ενέργειας.

Το παγκόσμιο θαλάσσιο κυματικό δυναμικό σήμερα υπολογίζεται στις 8.000-80.000 TWh ανά έτος, ενώ το παγκόσμιο δυναμικό από τα θαλάσσια ρεύματα ανέρχεται στις 800 TWh/ έτος. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η θαλάσσια ενέργεια θα μπορούσε να καλύψει σήμερα τις παγκόσμιες απαιτήσεις σε ηλεκτρισμό.

Το καλύτερο κυματικό δυναμικό συναντάται στην εύκρατη ζώνη και στα δύο ημισφαίρια με κυματική ισχύ μεταξύ 20-70 KW/m μετώπου του κυματισμού ή και υψηλότερη, ιδιαίτερα στις ακτές της Δυτικής Ευρώπης, ανοιχτά των ακτών του Καναδά και των ΗΠΑ, καθώς και στις νότιες ακτές της Αυστραλίας και την Ν. Αμερικής.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι το συνολικά εκμεταλλεύσιμο κυματικό δυναμικό είναι της τάξης των 120-190 TWh / έτος στα ανοιχτά και 34-46 TWh / έτος σε παράκτιες περιοχές.
Τέλος, πολλές περιοχές, κυρίως στην Αφρική και την Ασία, χρησιμοποιούν βιομάζα σαν κύρια μορφή ενέργειας, βέβαια όχι με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Η βιομάζα, παρά τις αδυναμίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορεί να έχει σημαντική συνεισφορά στην γεωοικονομία και στην μείωση της φτώχειας στον κόσμο.

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Πέρα από αυτήν καθ’ αυτήν την ενέργεια, δύο είναι τα σημαντικά επιπλέον στοιχεία: ο έλεγχος πάνω στην γνώση και την τεχνολογία και η διαχείριση των κρίσιμων υλικών για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σύμφωνα με τον καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής της Γαλλίας, Guillaume Sainteny, υπάρχουν μερικές ακόμη πτυχές που αφορούν τισ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όπως ο έλεγχος που ασκούν οι εταιρείες στις επενδύσεις και η προστιθεμένη αξία που παράγουν. Με σκοπό να διερευνηθεί η επίδραση των χωρών και των διαφόρων περιοχών, έχουν προταθεί διάφορα κριτήρια όπως ο αριθμός των νέων ευρεσιτεχνιών, η σχετική στάθμιση όσον αφορά τις επενδύσεις κεφαλαίου στις ΑΠΕ και η παρουσία σημαντικών εταιρειών στον χώρο. Έτσι, στην αιολική ενέργεια η Γερμανία και η Ιαπωνία προηγούνται σε ευρεσιτεχνίες, στην ηλιακή ενέργεια και την παραγωγή υδρογόνου η Ιαπωνία κατέχει τα πρωτεία με ποσοστά της τάξεως 50% – 60%. Τα ποσοστά αυτά σίγουρα έχουν αυξηθεί μετά το πυρηνικό δυστύχημα της Φουκουσίμα.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί πόσο ενεργή είναι η περιοχή της Ασίας (πιο συγκεκριμένα η Ιαπωνία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότιος Κορέα) στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Επίσης οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Δανία και η Ισπανία είναι σημαντικοί παράγοντες στον τομέα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση της Γαλλίας που δείχνει να μην έχει μεγάλο ρόλο λόγω της ενασχόλησης της με την πυρηνική ενέργεια. Η γενική διαπίστωση είναι ότι υπάρχει μια γενική γεωοικονομική στροφή προς την περιοχή της Ασίας.

Όσον αφορά τα σπάνια υλικά υπάρχει μια σειρά υλικών όπως το Δυσπρόσιο, το Τέρβιο, το Ευρώπιο, το Νεοδύμιο και άλλα που επηρεάζουν σαφώς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σύμφωνα με το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ στην αναφορά του για τα κρίσιμα υλικά το 2011, διαπιστώνεται ότι «πολλές καθαρές τεχνολογίες περιλαμβανομένων των ανεμογεννητριών, των φωτοβολταϊκών λεπτού υποστρώματος και του φθορίζοντος φωτισμού, χρησιμοποιούν διάφορα κρίσιμα υλικά για τα οποία υπάρχει κίνδυνος διακοπής τροφοδότησης σε βραχυχρόνιο διάστημα . Ο παραπάνω κίνδυνος σε μεσαίο η μακροχρόνιο διάστημα μειώνεται».

Στους Πίνακες 1 και 2 που προέρχονται από το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, φαίνονται αφ’ ενός μεν η εξάρτηση των καθαρών ενεργειών από τα κρίσιμα υλικά και η αποτίμηση του κινδύνου εφοδιασμού.

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Το πρόγραμμα DESERTEC είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο με σκοπό την μεταφορά ανανεώσιμων μορφών ενέργειας από περιοχές που είναι σε περίσσεια σε περιοχές που υπάρχει έλλειψη. Αυτό γίνεται με την χρήση χαμηλών απωλειών συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (High Voltage Direct Current –HVDC). Όλες οι μορφές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας χρησιμοποιούνται αλλά η ηλιακή ενέργεια από τις ερήμους έχει κύριο ρόλο στο πρόγραμμα DESERTEC.
Οι πρώτες περιοχές στις οποίες έγινε αξιολόγηση για την εφαρμογή του προγράμματος ήταν εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο Οργανισμός που ελέγχει το πρόγραμμα προτείνει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ήλιο και άνεμο και την ανάπτυξη ενός Ευρωμεσογειακού δικτύου Υψηλής Τάσης για την μεταφορά της. Παρά το όνομα του προγράμματος, οι περισσότερες πηγές θα είναι εκτός της ερήμου, όπως φαίνεται στον Χάρτη 4. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Συσκευές Ηλιακής Ενέργειας CSP, φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα είναι διασπαρμένα στις έρημες περιοχές της Βορείου Αφρικής όπως και στην έρημο Σαχάρα. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα μεταφέρεται με ένα υπερδίκτυο HVDC στην Ευρώπη και στην Μέση Ανατολή.

Εκτιμάται ότι το δίκτυο θα εξυπηρετεί ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Μέσης Ανατολής και το 15% των αναγκών της Ευρώπης. Στην τελευταία θα δοθεί η δυνατότητα καλύτερης μετάβασης στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μειώνοντας την εξάρτησή της από την υφιστάμενη παραγωγή ενέργειας. Σύμφωνα με το σενάριο της Γερμανίας που ηγείται του όλου προγράμματος, ως και 400 δισ. ευρώ θα επενδυθούν σε ηλιακή ενέργεια και γραμμές μετάδοσης ενέργειας.

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ

Το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών πάρκων στην Βόρεια Θάλασσα προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2008 σαν μια από τις 6 ενεργειακές προτεραιότητες για την ΕΕ. Στην πρωτοβουλία συμμετέχουν 10 χώρες της βόρειας Ευρώπης μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει την διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων της Βόρειας Θάλασσας, συνολικής επιφάνειας 760.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μέχρι τώρα έχουν χρηματοδοτηθεί σειρά από προγράμματα για την μελέτη του όλου εγχειρήματος.

Στον Χάρτη 5 φαίνεται η συνολική διάταξη με την οποία η ηλεκτρική ενέργεια μεταδίδεται μέσω καλωδίων υψηλής τάσης σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Με τον τρόπο αυτό θα γίνεται αριστοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια της Νορβηγίας θα έχουν τον ρόλο μίας «μεγάλης μπαταρίας» για την αποθήκευση της ενέργειας και την χρησιμοποίηση της σε περιόδους αιχμής. Το εκτιμώμενο κόστος είναι 32 δισ. ευρώ μέχρι το 2020 με προοπτικές μείωσης που θα προέλθει από την αριστοποίηση της παραγόμενης από τις υπεράκτιες ανεμογεννήτριες ενέργειας.
Από γεωπολιτική και γεωοικονομική άποψη το δίκτυο είναι σημαντικό για τις χώρες που περικλείουν την Βόρεια Θάλασσα και δεν περιορίζεται μόνο στις παράκτιες χώρες. Πιθανόν να είναι σημαντικό και για την Ολλανδία και το Βέλγιο που θα εξασφαλίσουν πρόσβαση στα υπεράκτια πάρκα της Βόρειας Θάλασσας βάζοντας έτσι τις βάσεις για την ανάπτυξη του μεγάλου Ευρωπαϊκού δικτύου ενεργειακής διασύνδεσης.

Συγκριτικά με την γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας, οι ΑΠΕ έχουν κοινά σημεία αλλά και διαφορές. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι πιο αποκεντρωμένες με αποτέλεσμα να ενεργοποιούν περισσότερο τοπικούς παράγοντες σε αντίθεση με τις κεντρικά ελεγχόμενες συμβατικές μορφές ενέργειας. Σε επίπεδο κρατών, οι ΗΠΑ και η Κίνα αλλά και μερικά ευρωπαϊκά κράτη όπως η Γερμανία φαίνεται ότι έχουν επενδύσει σημαντικά στις ΑΠΕ και θα έχουν κύριο λόγο στον μελλοντικό γεωπολιτικό χάρτη. Χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, που είχαν κύριο ρόλο στην γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας χάνουν έδαφος έναντι νέων κρατών με ισχυρή θέση στις ΑΠΕ και στα κρίσιμα υλικά που τις υποστηρίζουν. Και, φυσικά, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργούνται μεγάλα προγράμματα διασύνδεσης μεταξύ χωρών με σκοπό να αυξήσουν την ασφάλεια της ενεργειακής προμήθειας και να μειώσουν την εξάρτηση από συμβατικά καύσιμα, με ό, τι αυτό ευλόγως συνεπάγεται.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Criekemans David (2010), ‘Post-Copenhagen from a geopolitical perspective: the US, China and Europe’, in: American Diplomacy (2010.04.12),
2. Mackinder, H. J. (1943) ‘The Round World and the Winning of the Peace’, in: Foreign Affairs, Vol.21, No. 4 (July)
3. Sainteny, G. (2010) ‘Les enjeux géopolitiques des énergies naturelles renouvelables’, in : Questions Internationales, n°45, septembre-octobre
4. Mitchell, C. (2008) The Political Economy of Sustainable Energy (Energy, Climate and theEnvironment Series). Hampshire (UK) & New York (USA): Palgrave Macmillan: 304 p.
5. Rifkin, J. (2002) The Hydrogen Economy. The creation of the worldwide energy web and the redistribution of power on Earth. Oxford: Blackwell Publishing: 294 p.
6. www.energy.gov
7. "Signature of The North Seas Countries Offshore Grid Initiative, Brussels" (PDF) (Press release). Council of the European Union. 2009-12-07.
8. www.desertec.org

TOY Νικήτα Νικητάκου

ΠΗΓΗ: http://www.foreignaffairs.gr/articles/69196/nikitas-nikitakos/i-geopolitiki-ton-ape?page=show