Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013

Έργα και ημέρες της Κυπριακής Προεδρίας

Τα αστέρια ήταν ευθυγραμμισμένα όταν η Κύπρος ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την αποτελεσματική Δανία, στο δεύτερο μισό του 2012. Στις 25 Ιουνίου, μόλις μία εβδομάδα πριν από την έναρξη της προεδρίας, η κυβέρνηση της Κύπρου, υπό τον μη δημοφιλή Κομμουνιστή πολιτικό Δημήτρη Χριστόφια, αναγκάστηκε να ζητήσει πακέτο διάσωσης (που ανέρχεται σε περισσότερο από το ήμισυ του ΑΕΠ του νησιού) για να διασώσει το τραπεζικό σύστημα. Η Κύπρος ήταν η πέμπτη χώρα της ευρωζώνης που προχώρησε σε αυτό, μετά από τις Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία, αλλά η πρώτη που παίρνει την ίδια στιγμή την εκ περιτροπής προεδρία, γεγονός που υπονόμευσε σοβαρά την αξιοπιστία της να ενεργήσει ως έντιμος μεσολαβητής του Συμβουλίου σχετικά με τα ζητήματα της οικονομικής μεταρρύθμισης και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Ένα άλλο εξοργιστικό ήρθε από το μποϋκοτάζ της Τουρκίας στην Κυπριακή Προεδρία, το οποίο όχι μόνο πάγωσε τις προσπάθειες για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος, αλλά είχε μια αρνητική, αν και περιορισμένη, επίδραση στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας γενικότερα. Τελικώς, τα εγγενή εμπόδια για την ανάληψη της προεδρίας τέθηκαν από τη γεωγραφική απόσταση του νησιού σε σχέση με τις Βρυξέλλες και από το μέγεθος της διοίκησης του τρίτου μικρότερου κράτους-μέλους της ΕΕ. Με δεδομένα αυτά τα τρομακτικά εμπόδια, το χαμηλότερο επίπεδο των προσδοκιών και το υψηλό επίπεδο της αντίληψης, αποτελεί ίσως έκπληξη το ότι η κυπριακή προεδρία κατάφερε να εμφανίσει σημαντικό αριθμό θετικών αποτελεσμάτων. Αναμφίβολα, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αέναη κίνηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας αλλά επίσης και στην ρεαλιστική προσέγγιση την οποία επέδειξε η Κύπρος στη νέα της θέση.

Βασικές προτεραιότητες και αποτελέσματα
Κάθε ορθή αξιολόγηση μιας μεμονωμένης προεδρίας της ΕΕ είναι γεμάτη με δυσκολίες καθώς το έργο του Συμβουλίου υπερβαίνει το εξάμηνο εκ περιτροπής σύστημα και οι προτεραιότητες έχουν τεθεί για τρεις συνεχόμενες προεδρίες (το αποκαλούμενο τρίο). Στο δεύτερο μισό του 2012, τρεις προτεραιότητες ξεχώρισαν: η ολοκλήρωση μιας συμφωνίας για τον προϋπολογισμό της ΕΕ και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020, η ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης και η οριστικοποίηση των διαπραγματεύσεων στο Ενιαίο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου. Στην ουσία, η Κύπρος προσπάθησε να ολοκληρώσει το έργο των προκατόχων της στο τρίο, της Πολωνίας και της Δανίας. Μια ιδιαίτερη έμφαση στην αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών (π.χ. μέσω της πολιτικής για τη συνοχή), έθεσε την ημερησία διάταξη της Κύπρου εκτός από το πρόγραμμα του τρίο.


Στα θετικά, το Συμβούλιο συμφώνησε το Δεκέμβριο να δημιουργήσει έναν ενιαίο μηχανισμό εποπτείας μετά από μια έκτακτη σύνοδο του Ecofin που παρότρυνε η Προεδρία, με βάση τον προηγούμενο οδικό χάρτη που κατατέθηκε μετά από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκείνου του μήνα. Η συμφωνία σηματοδοτεί ένα κρίσιμο και πολύ ουσιαστικό βήμα προς την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και ένα έγκαιρο βήμα προς την ολοκλήρωση της χρηματοπιστωτικής εποπτείας στην ευρωζώνη. Επιπλέον, με εύστοχες διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι διαφωνίες για τις προτάσεις της Κομισιόν συγκαλύφθηκαν και αποφεύχθηκε εγκαίρως ένα αδιέξοδο στις συνομιλίες για τον προϋπολογισμό του 2013. Άλλες επιτυχίες περιλαμβάνουν την υιοθέτηση από το Συμβούλιο των δύο κανονισμών με στόχο την εφαρμογή της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των 25 κρατών-μελών στον τομέα της δημιουργίας ενιαίου καθεστώτος προστασίας των ευρεσιτεχνιών, την υιοθέτηση της Οδηγίας για τους Οίκους Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας ΙΙΙ, και το κλείσιμο των κεφαλαίων στις διαπραγματεύσεις ένταξης με την Ισλανδία και το Μαυροβούνιο, παρά την κόπωση που παρατηρείται στη διεύρυνση της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια. Στον τομέα της εξωτερικής δράσης, η Προεδρία αντικατέστησε την Ύπατη Αρμοστή Ashton σε πλειάδα περιπτώσεων. Το Δεκέμβριο για παράδειγμα, ενημερώνοντας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη διαδικασία ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή και προεδρεύοντας του συμβουλίου συνεργασίας μεταξύ ΕΕ-Γεωργίας.

Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις επιτυχίες επισκιάστηκαν από την αποτυχία να επιτευχθεί συμφωνία σε δύο από τις προτεραιότητες της Προεδρίας. Πρώτον, η Κύπρος αποδείχθηκε ανίκανη να συμβιβάσει τις έντονες διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020. Το αναθεωρημένο πλαίσιο διαπραγμάτευσης που προέβλεπε στρατηγικές περικοπές, έτυχε σκληρής κριτικής από τους εισηγητές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι οποίοι υποστήριξαν ότι «στέλνε ένα πολύ άσχημο σημάδια αναφορικά με τις προτεραιότητες της πολιτικής», όσον αφορά την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Επιπλέον, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Van Rompuy, εν πολλοίς εγκατέλειψε την πρόταση τις παραμονές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Νοεμβρίου. Δυστυχώς, η πρόταση του Van ROmpuy προς τους επικεφαλής των κρατών και των κυβερνήσεων δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την αναβολή στην επίτευξη μιας συμφωνίας μέχρι το 2013. Δεύτερον, η Κυπριακή Προεδρία απέτυχε να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις για το Ενιαίο Σύστημα Ευρωπαϊκού Ασύλου πριν από το τελεσίγραφο που η ίδια είχε θέσει, στο τέλος του 2012, κυρίως γιατί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν συμφωνούσε με το Συμβούλιο για τους κανόνες σχετικά με τη χρήση της βάσης δεδομένων  δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων ασύλου.. άλλες αποτυχίες περιλαμβάνουν την ανικανότητα να προωθήσει τις προετοιμασίες για τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (η εξέταση των προτάσεων ήταν μέρος της ατζέντας του τρίο), σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης, σε περίπτωση απουσίας του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συνολικά, ο ισολογισμός είναι ανάμεικτος. Οι παρατηρήσεις των προηγούμενων μετά από τη Λισσαβόνα Προεδριών, ισχύουν και για την περίπτωση της Κύπρου επίσης. Αν και η Προεδρία παραμένει ένας σημαντικός θεματοφύλακας της νομοθεσίας της ΕΕ, η ορατότητα και η επιρροή της είναι περιορισμένα στις μέρες μας. Οι λύκοι (πολιτικοί) αναμένεται να χορέψουν βαλς (ένας έντιμος μεσολαβητής), ενώ δεν υπάρχει προφανής ανταμοιβή. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της κρίσης της ευρωζώνης, οι αποφάσεις λαμβάνονται κυρίως από το Eurogroup, στο οποίο δεν προεδρεύει η Προεδρία. Η Δανία και η Πολωνία επλήγησαν και οι δύο από αυτό ως χώρες μη-μέλη της ευρωζώνης, ενώ η Κύπρος από μόνη της ήταν το αντικείμενο ανεπιθύμητης προσοχής. Η πιθανή επιρροή της Προεδρίας σε τέτοια ζητήματα επισκιάστηκε από την επιστροφή της πολιτικής των «Big Three» στην ΕΕ, παρά το ότι οι δυναμικές μεταξύ των Βερολίνου, Λονδίνου και Παρισιού είναι διαφορετικές σε σχέση με παλαιότερα. Στην παρατεταμένη κρίση της ευρωζώνης, η λήψη αποφάσεων καθορίζεται εν πολλοίς από τη δύναμη του χρήματος, με τη Γερμανία να κατέχει τα νήματα, έστω και απρόθυμα. Η Γαλλία είχε πάντα συνδέσει το πεπρωμένο της υπέρ της Ευρώπης, και θα παραμείνει έτσι εάν οι νέες ρυθμίσεις δεν αποδυναμώσουν τη θέση της. Η στρατηγική του David Cameron για τις σχέσεις της Βρετανίας με την ΕΕ ωστόσο, έχουν ρίξει ένα γαλλικό κλειδί στις εργασίες της άτυπης τριανδρίας. Όπως λέει μια αφρικανική παροιμία, όταν μαλώνουν οι ελέφαντες, το γρασίδι είναι αυτό που υποφέρει. Στο τρέχον οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και πολιτικό κλίμα, λίγα είναι αυτά που μπορεί να πετύχει μια προεδρία μιας νέας και μικρής χώρας, εκτός από το να διατηρήσει τα θέματα σε σωστή τροχιά και να πετύχει κάποιες μικρές «προτεραιότητες». Η Κυπριακή Προεδρία δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

Η απόφαση να υπάρχει μια προεδρία «με έδρα τις Βρυξέλλες», έχοντας πολλούς από τους δημοσίους υπαλλήλους της Κύπρου να εργάζονται από τα γραφεία της ΕΕ, ήταν μια ρεαλιστική λύση για να ξεπεραστούν οι προφανείς περιορισμοί της διοικητικής ικανότητας. Το να παραχθεί πολιτικό momentum για αμφιλεγόμενα θέματα μέσω περιοδειών στις πρωτεύουσες των κρατών, έχει αποδειχθεί δύσκολο για την Κύπρο. Η ικανότητα μιας μικρής προεδρίας να καταγράψει τις μεμονωμένες επιτυχίες και να δράσει σαν διορθωτικό όργανο των τακτικών των μεγαλύτερων κρατών-μελών, εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο μπορεί να τοποθετηθεί μέσα στο θεσμικό τρίγωνο μεταξύ της Κομισιόν, του Κοινοβουλίου και του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Καθώς το Κοινοβούλιο έχει αποκτήσει ικανότητες σε περισσότερους τομείς πολιτικής, η διατήρηση καλών σχέσεων μαζί του έχει γίνει πιο σημαντικό από την ίδια την προεδρία. Δεδομένων των ιδεολογικών διαφορών μεταξύ του Χριστιανοδημοκράτη Van Rompuy και του Κομμουνιστή Χριστόφια, οι προσδοκίες για μια παραγωγική σχέση ήταν μάλλον χαμηλές.

Ωστόσο, η κυπριακή προεδρία μπόρεσε να πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο σε σειρά ζητημάτων. Επίσης, δόθηκε μια ευκαιρία στη γραφειοκρατία και στη διπλωματική της υπηρεσία να κερδίσει κάποια πολύτιμη εμπειρία σε ευρωπαϊκά ζητήματα. Στο διάστημα της προετοιμασίας πριν από την Προεδρία, η Κύπρος είχε επιδείξει ευελιξία συμφωνώντας σε ρεαλιστικές λύσεις με τον προκάτοχό της. Ενδεικτικό αυτής της εφευρετικότητας και συνεργασίας ήταν η προεδρία της Κύπρου σε κάποιες ομάδες εργασίες που σχετίζονται με την άμυνα (όπου η Δανία έλαβε το δικαίωμα της εξαίρεσης) στο α΄ μισό του 2012, όταν οι Δανοί συνέχισαν να προεδρεύουν της ομάδας εργασίας codex alimentarius (στην οποία η Κύπρος δεν διέθετε την εμπειρία) στο β΄ μισό του 2012. Ο αριθμός των αποκαλούμενων αποσπασμένων υπαλλήλων ήταν ωστόσο πιο περιορισμένος από ό,τι συμβαίνει συνήθως στις μικρότερες προεδρίες. Ωστόσο, σε αυτά τα θέματα, η Κυπριακή Προεδρία θα μπορούσε να υπηρετήσει ως μοντέλο για μικρά και νέα κράτη-μέλη που προορίζεται να αναλάβουν την προεδρία στο μέλλον, όπως η Λιθουανία (τέλος του 2013), η Λετονία (αρχές 2015) και η Μάλτα (αρχές 2017).


Tων Thomas Linders και Steven Blockmans



Πηγή:www.ceps.eu

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου