Ο Πολ Κρούγκμαν, η Ευρώπη και η κρίση Λάθος διάγνωση, λάθος θεραπεία

Η ΕΕ έκανε μια λάθος πολιτική επιλογή στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του 2008 και έτσι έπεσε στην «παγίδα της ρευστότητας» και οδηγήθηκε στην ύφεση. Αυτό υποστηρίζει ο νομπελίστας αμερικανός οικονομολόγος, ο οποίος βλέπει τη λύση στην αύξηση των κρατικών δαπανών

Αν κάποιος θεωρεί αυτονόητες όλες τις προτάσεις που καταθέτει η τρόικα για τη λύση του ελληνικού χρέους, τότε καλύτερα να μη διαβάσει το βιβλίο του ιδιαίτερα γνωστού στη χώρα μας νομπελίστα καθηγητή, συγγραφέα και οικονομολόγου Πολ Κρούγκμαν. Διότι θα απογοητευθεί. Είτε επειδή τόσο αυτονόητα πράγματα που γράφει ο Κρούγκμαν δεν τα είχε σκεφθεί ο ίδιος νωρίτερα είτε επειδή δεν θα καταλάβει πώς και γιατί η τρόικα επιμένει σε τόσο καταστροφικές για την ελληνική οικονομία προτάσεις.

 

Βεβαίως ίσως να βρει στο τέλος του βιβλίου κάποιες απαντήσεις για το δεύτερο σκέλος. Εκεί ο οικονομολόγος υποστηρίζει ότι τα χαμηλά επιτόκια και οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται με έλλειμμα αποτελούν τον νούμερο 1 εχθρό των πιστωτών, όχι όμως και τον εχθρό των οικονομιών. Οι δανειστές (όχι όμως και οι ανάγκες της πραγματικής οικονομίας) έχουν ως πρώτη τους προτεραιότητα την εξυπηρέτηση των χρεών τους και γι' αυτό αντιτίθενται σε οποιαδήποτε προσπάθεια, όπως οι κρατικές δαπάνες, οι οποίες στερούν προσόδους από το τραπεζικό και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι κρατικές επενδύσεις, λένε πάρα πολλοί, οδηγούν σε πληθωρισμό. Ο ίδιος όμως ο συγγραφέας τούς αντιπαραθέτει το γεγονός ότι παρά τις συνεχείς απειλές για τον πληθωριστικό κίνδυνο, οι προσπάθειες της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράσει το αμερικανικό χρέος «κόβοντας» χρήμα ούτε πληθωρισμό έφεραν ούτε φυσικά ανέβασαν τα επιτόκια.

Ο Κρούγκμαν υποστηρίζει ότι μετά τη μεγάλη κρίση του 2008 και την κατάρρευση της Lehman Brothers, την κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και το σπάσιμο της στεγαστικής φούσκας οι ΗΠΑ και η ΕΕ μπήκαν σε μια βαθιά οικονομική κρίση. Ακολούθησαν όμως δύο διαφορετικούς δρόμους για την υπέρβασή της. Η μεν Αμερική διέγνωσε ορθά τις αιτίες της κρίσης και μέσω της Fed προσπάθησε με πολύ δειλά βήματα να αγοράσει γραμμάτια Δημοσίου, δηλαδή βραχυπρόθεσμο κρατικό χρέος των ΗΠΑ. Αυτές οι προσπάθειες είχαν μικρά αποτελέσματα, όχι γιατί ήταν λαθεμένες, αλλά γιατί δεν ήσαν τόσο επαρκείς όσο θα έπρεπε, σύμφωνα με τον Κρούγκμαν.

Η Ευρώπη όμως, εκτός από τα λάθη που έκανε στη φάση συγκρότησης του ενιαίου της νομίσματος, λάθη στα οποία έχει αναφερθεί λεπτομερώς ο συγγραφέας στα προηγούμενα βιβλία του και στην αρθρογραφία του, έκανε και λάθος διάγνωση για την ίδια την κρίση. Αποτέλεσμα ήταν και η λάθος θεραπεία.

Η κατά Κρούγκμαν «Μεγάλη αυταπάτη» της Ευρώπης έγκειται στην αντίληψη που επικράτησε και θεωρούσε την κρίση ως αποτέλεσμα της δημοσιονομικής ανευθυνότητας. Με εξαίρεση την Ελλάδα, τονίζει ο συγγραφέας, η κρίση στην Αμερική και στην Ευρώπη οφειλόταν πρωτίστως στο ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα βρέθηκε εκτός ελέγχου και η κρίση του δημιούργησε μια παγίδα ρευστότητας, όπου όσο περισσότερο πληρώνουν οι οφειλέτες τόσο περισσότερο χρωστούν.

Σε συνθήκες «παγίδας ρευστότητας», όπου βρέθηκε η παγκόσμια οικονομία, συμβαίνει το εξής: ακόμη και όταν έχουμε μηδενικά επιτόκια, όπως είναι αυτά στην Αμερική και στη Γερμανία, κανείς δεν επενδύει, γιατί όλοι αναμένουν τα πράγματα να επιδεινωθούν. Μειώνοντας όμως στην Ευρώπη τους μισθούς, σε συνθήκες ύφεσης, δεν αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα, απλώς όλα τα εισοδήματα μειώνονται, ενώ το επίπεδο του χρέους παραμένει το ίδιο ή και αυξάνει. Η λύση στην ύφεση - γράφει ο Κρούγκμαν - βρίσκεται στις κρατικές δαπάνες, όπου δεν το πράττει ο ιδιωτικός τομέας, ώστε να αλλάξει το κλίμα εμπιστοσύνης και να ενεργοποιηθεί ο υγιής και παραγωγικός ιδιωτικός τομέας.

Σε οικονομίες με υπερβολικές δαπάνες η λύση δεν βρίσκεται στη λιτότητα, γιατί οι χαμηλές δαπάνες συνεπάγονται χαμηλή απασχόληση και αυτή χαμηλή ζήτηση. Τελικά το πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας - η Ελλάδα αποτελεί σκοτεινή εξαίρεση - είναι η χαμηλή ζήτηση λόγω της ύφεσης και της ανεργίας και όχι τα χρέη. Τα χρέη προκαλούνται από το χαμηλό επίπεδο της οικονομίας και μειώνονται όταν αυτό αυξάνεται.

Ο Κρούγκμαν θα μπορούσε να ήταν ακόμη πιο διεισδυτικός αν επέτρεπε στον εαυτό του να χρησιμοποιήσει τα γόνιμα σημεία της μαρξικής ανάλυσης. Ετσι θα έβλεπε ότι η κρίση της παγκόσμιας οικονομίας ναι μεν σήμερα είναι κρίση ελλιπούς ζήτησης, αλλά αν μείνουμε εκεί ξεχνάμε την άλλη πλευρά της σχέσης. Αρχικά η υπερβολική προσφορά αυξάνει τη ζήτηση, από μια στιγμή και ύστερα όμως αυτή την προσφορά δεν μπορεί άλλο να την παρακολουθεί η ζήτηση. Η δημιουργία των ανεξέλεγκτων χρηματοοικονομικών προϊόντων θεωρήθηκε ότι μπορούσε να αποτελεί μια μόνιμη απάντηση του καπιταλισμού στις κυκλικές κρίσεις του, οι οποίες οφείλονται στις κρίσεις της σχέσης προσφοράς και ζήτησης ή, με άλλα λόγια, στις κρίσεις που γεννούν οι αντίρροπες διαδικασίες στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους. Ο καπιταλισμός σπέρνει τους σπόρους της ανάκαμψής του στο χωράφι της κρίσης του. 

 

Η διαμάχη μεταξύ κεϊνσιανιστών και οπαδών των αντιπληθωριστικών πολιτικών δεν αποτελεί παρά μια διαμάχη για την ανεύρεση των πλέον κατάλληλων μεθόδων για την ισορροπία του καπιταλισμού. Προφανώς για μερικούς, μεταξύ των οποίων και ο γράφων αυτές εδώ τις γραμμές, ο Κρούγκμαν είναι πολύ πιο πειστικός από τους μονεταριστές και τους νεοφιλελεύθερους

http://www.tanea.gr/politismos/article/?aid=4748719