Να μην υποτιμάται το αποτέλεσμα στην Ιταλία

Η σημασία του αποτελέσματος των ιταλικών εκλογών δεν θα πρέπει να υποτιμάται. Αλλά το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών είναι πολύ πιο θετικό από ό,τι αντιλαμβάνονται πολλοί. Το αποτέλεσμα προκάλεσε μια σύγχυση και σε κάποιες περιπτώσεις, υστερικές αντιδράσεις από τις αγορές (που είναι ίσως κατανοητό) και από τους Ευυρωπαίους εταίρους (το οποίο είναι πολύ λιγότερο κατανοητό!). Ως η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η πολιτική αστάθεια στην Ιταλία είναι ευρωπαϊκή ανησυχία. Όπως όλοι γνωρίζουμε, η Ιταλία είναι too big to fail –και ακόμη και εάν φανταζόμαστε για ένα δευτερόλεπτο ότι ένα τέτοιο σενάριο είναι πιθανό, θα πρέπει να είναι σαφές πως οι επιδράσεις από μια τέτοια κατάρρευση θα έπλητταν σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη και σίγουρα θα ήταν μια τεράστια καταστροφή για την Ευρώπη στο σύνολό της.

Τον Απρίλιο, η θητεία του Giorgio Napolitano ως προέδρου της Ιταλίας, θα τελειώσει. Για να ολοκληρώσει την επταετή θητεία του, η τελευταία του επίσκεψη τον έφερε στη Γερμανία. Ήταν μια σοφή απόφαση και η αποστολή του ήταν ξεκάθαρη. Ήθελε να διαβεβαιώσει τις αγορές και την Angela Merkel ότι η Ιταλία ήταν σταθερή και οι μεταρρυθμίσεις θα συνεχιζόταν. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εκλογές επισκίασαν την επίσκεψή του. Κανένας δεν θα μπορούσε να προβλέψει το εκλογικό τσουνάμι. Εάν ο Bersani είχε κερδίσει την πλειοψηφία και στα δύο σώματα της Βουλής, ο Napolitano θα μπορούσε να τον απεικονίσει ως Monti II –θα μπορούσε να πει στην Angela Merkel ότι οι μεταρρυθμίσεις θα συνεχίσουν, ότι η Ιταλία θα είναι δημοσιονομικά υπεύθυνη χώρα και ότι σύντομα θα εγκριθεί ένας νέος εργασιακός νόμος.

Μετά από τα σχόλια για «κλόουν» από τον Peer Steinbrueck (τον υποψήφιο για τη θέση του Καγκελάριου από το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών που περιέγραψε τον Beppe Grillo και τον Silvio Berlusconi ως κλόουνς και λαϊκιστές που κέρδισαν τις εκλογές), ο πρόεδρος Napolitano ακύρωσε το προγραμματισμένο δείπνο μαζί του. Αυτό το διπλωματικό επεισόδιο σίγουρη δεν είναι ένα καλό σημάδι για τη συνεργασία και την αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη μεταξύ της Ιταλίας και της Γερμανίας. Αν και είναι απολύτως φυσιολογικό να σχολιάσει (ο Steinbrueck) τα αποτελέσματα των εκλογών, ο Napolitano είχε δίκιο να αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο. Η σκληρή κριτική του αποτελέσματος των ιταλικών εκλογών συνεχίστηκε, με το εξώφυλλο του Economist την προηγούμενη εβδομάδα – δε νομίζω πως αυτό είναι μια δίκαιη περιγραφή της ιταλικής πραγματικότητας.

Αν και η πολιτική πραγματικότητα της Ιταλίας δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητή με την πρώτη ματιά, οι ξένοι σχολιαστές και πολιτικοί θα πρέπει να προσπαθήσουν να δώσουν μια πιο σε βάθος ανάλυση. Η προσέγγιση του Βερολίνου –«εγώ διδάσκω, εσείς μαθαίνετε και εκτελείτε»- δεν είναι παραγωγική και είναι κατανοητό ότι οι ψηφοφόροι στην Ιταλία δεν την εγκρίνουν. Το αποτέλεσμα των εκλογών της Ιταλίας μπορεί να θεωρηθεί ως αποτυχία της Γερμανίας να επιδείξει εποικοδομητική ηγετική θέση.

Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το μήνυμα που βγαίνει από τις ιταλικές εκλογές, αντί να τις διακωμωδούμε. Θα πρέπει να εξετάσουμε εάν αυτό το μήνυμα αφορά μόνο την Ιταλία ή εάν είναι μια κλήση αφύπνισης και για άλλες χώρες επίσης –και ίσως για την Ευρώπη ως σύνολο. Βασικά, οι Ιταλοί δεν μπορούν να αντέξουν άλλο τη λιτότητα. Αυτό είναι ένα συναίσθημα που συμμερίζονται πολλοί άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη –μπορεί να είναι ώρα το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες να επανεξετάσουν τις πολιτικές τους.

Η Ιταλία δεν έχει ένα φαινόμενο όπως η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα ή η Jobbik στην Ουγγαρία. Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο Beppe Grillo σχετικά πρόσφατα αναφέρθηκε στην ικανότητά του να καταλύει τη δυσαρέσκεια και το ενδιαφέρον του να αναπτύσσει πολιτικές και να εργάζεται σε ένα πραγματικό πρόγραμμα- σε αντίθεση με άλλους λεγόμενους λαϊκιστές σε όλη την Ευρώπη. Το κίνημα του Grillo κατόρθωσε να φέρει την πολιτική ξανά σε αυτούς που είχαν χάσει το ενδιαφέρον τους και την εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα της Ιταλίας. Κατόρθωσε να μεταμορφώσει οργισμένους ανθρώπους σε ενεργούς πολίτες. Αυτό θα πρέπει να θεωρείται ως θετικό αποτέλεσμα, ιδιαίτερα όταν πολλοί πολιτικοί θεσμοί, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, δέχονται κριτική για έλλειψη νομιμότητας.

Είναι δύσκολο να υποτιμήσουμε το αίσθημα πολλών Ιταλών που για πρώτη φορά αισθάνθηκαν σαν ενεργοί πολίτες. Στη διάρκεια των 20 τελευταίων ετών ο Berlusconi μεταμόρφωσε την Ιταλία και τον πολιτικό λόγο έτσι, που να μην μπορεί να αναγνωριστεί. Θα πρέπει επομένως να «αγκαλιάσουμε» το γεγονός ότι ζητήματα όπως η συμμετοχή και η νομιμότητα έχουν επιστρέψει και ότι οι πολίτες αποκτούν ενεργό ενδιαφέρον στην πολιτική –πιστεύοντας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Αυτά είναι ακριβώς τα ζητήματα για τα οποία η Ευρώπη θα πρέπει να προβληματιστεί: η δημοκρατία και η νομιμότητα.

Ίσως το ιταλικό τσουνάμι να μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη, ίσως να δούμε μια συνέχιση ενός νέου είδους πολιτικής στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του επομένου έτους. Επίσης σε αυτό το πνεύμα ο Napolitano έδωσε μια ομιλία στο Βερολίνο, δίνοντας έμφαση στη σημασία ενός διαλόγου για το μέλλον της Ευρώπης και την προοπτική για μια πραγματική «πολιτική ένωση»:

«Εάν η πολιτική σημαίνει πλήθη ανδρών και γυναικών που δρουν στην κοινωνία σύμφωνα με κανόνες βασισμένους στην ελευθερία και την αλληλεγγύη, εάν πολιτική σημαίνει οικοδόμηση θεσμών, εάν πολιτική σημαίνει ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και μεταξύ κρατών, τότε πώς μπορεί να μην βλέπουμε ότι η οικοδόμηση της Ευρώπης ήταν και είναι –ανεξαρτήτως των τεχνικών- μια πολιτική διαδικασία που στηρίζεται σε πολιτικά ιδεώδη και απαιτεί ηγεσία και πολιτική καθοδήγηση;»

Αυτό το μήνυμα θα πρέπει να καθησυχάσει τόσο τους Ιταλούς όσο και τους Γερμανούς. Και αντί να σχολιάζουμε ως φάρσα εγχώριες πολιτικές, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο τι είναι αυτό που πραγματικά διακυβεύεται εδώ: το μέλλον της Ευρώπης.

Της Silvia Francescon
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/blog/entry/italys_message_for_europe