1. Το σύστημα δεν επιλύει το πρόβλημα. Πρώτα από όλα, το σύστημα όσον αφορά την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχει σχεδιαστεί να επιλύσει είναι αναποτελεσματικό. Αντιθέτως, τείνει να τα επιδεινώνει, τόσο σε μικροοικονομικό, όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο. Στην πρώτη περίπτωση, η ανάπτυξη τελματώνεται, η ανεργία συνεχίζει να αυξάνεται και το χρέος, αντί να μειωθεί, στην πραγματικότητα μεγαλώνει. Ο συνδυασμός της διάγνωσης της οικονομικής ύφεσης που εστιάζει στο δημόσιο χρέος, ενός συνόλου συνταγών που βασίζονται στη σκληρή λιτότητα και των Ευρωπαίων με τα πόδια τους κολλημένα στην άμμο της εγχώριας εκλογικής πολιτικής, μας έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση μόνιμης κρίσεως.
Εκτός από τον ελλατωματικό σχεδιασμό της ευρωζώνης και μια σειρά από κακές πολιτικές αποφάσεις, μια δεκαετία χαλαρότητας έχει μετατρέψει την ΕΕ σε ναρκοπέδιο, με την Ελλάδα να "μαγειρεύει" τα στατιστικά της, την Ιταλία να αρνείται να μειώσει το χρέος της, τη Γερμανία να πλημμυρίζει τους εταίρους της με φθηνό χρήμα, την Ισπανία να τροφοδοτεί ατελείωτα μια φούσκα ακινήτων, την Ιρλανδία να διογκώνει τον χρηματοπιστωτικό της τομέα και να συμμετάσχει σε φορολογικό ντάμπινγκ στους εταίρους της και την Κύπρο να δημιουργεί ένα φορολογικό παράδεισο στην υπηρεσία της Ρωσίας.
Η συσσώρευση μιας σειράς τόσο τοξικών προβλημάτων, σε συνδυασμό με την έλλειψη αποτελεσματικών μέσων για την καταπολέμηση της κρίσης μας έχει αφήσει σε μια κατάσταση κατά την οποία όλα τα προβλήματα καταλήγουν να γίνονται συστημικού χαρακτήρα. Το γεγονός ότι αυτό συμβαίνει στην περίπτωση της Ισπανίας ή της Ιταλίας είναι κατανοητό. Αλλά το ότι η Ελλάδα, ή ακόμη και η μικροσκοπική Κύπρος μπορεί να αποσταθεροποιήσει το σύνολο της ευρωζώνης μας δίνει μια πραγματική εικόνα του πόσο εύθραυστο είναι το σύστημα και της έλλειψης μηχανισμών ασφαλείας.
Το ότι οι πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για να μας βγάλουν από την κρίση δε δουλεύουν είναι προφανέστατο, όπως είναι και το γεγονός ότι τα θεσμικά όργανα και οι ηγέτες της Ευρώπης δεν είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν την παρούσα κατάσταση. Αλλά και πάλι, η ΕΕ εξακολουθεί να κάνει μικρά κι εφησυχαστικά βήματα, ενώ ζητάει αλαζονικά να της δοθεί περισσότερος χρόνος και υπομονή. Αλλά για πόσο ακόμα;
2.Το σύστημα είναι ασύδοτο. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο η νομιμότητα του συστήματος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρώπης εξαντλείται έχει να κάνει με τις διαδικασίες, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Και σε αυτή την περίπτωση τα στοιχεία είναι πολλά τόσο σε μικροοικονομικό, όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο.
Προφανώς, όλοι ήξεραν ότι η Κύπρος ήταν το πλυντήριο του μαύρου χρήματος των Ρώσων, καθώς κι ένας υπέρμετρος φορολογικός παράδεισος. Δε μιλάμε για τις Μπαχάμες εδώ, αλλά για μια χώρα εντός των συνόρων της ΕΕ και μέρος μιας από τις πιο οργανωμένες περιοχές του κόσμου. Δεν είναι κανείς πραγματικά υπεύθυνος για το γεγονός ότι φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση;
Το "σήριαλ" των τραπεζικών καταθέσεων και όλες οι λεπτομέρειες της ιστορίας, ρίχνουν επίσης φως στο πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί το ποιός παίρνει αποφάσεις και ποιός μπορεί να λογοδοτήσει για τα λάθη που έγιναν. Μήπως φταίει η κυπριακή κυβέρνηση, το Eurogroup, η Κομισιόν, η Γερμανία ή η ΕΚΤ; Ή είναι όλοι τους εξίσου υπεύθυνοι για το τι συνέβη με τις καταθέσεις των κυπριακών τραπεζών; Δεν γνωρίζουμε την απάντηση τώρα και ούτε θα την μάθουμε ποτέ κι έτσι δεν είμαστε σε θέση να απαιτήσουμε την επίρριψη ευθυνών.
Κι εδώ ό,τι ισχύει για τις μικρές αποφάσεις, ισχύει επίσης και για τις μεγάλες. Ο επίτροπος Rehn, κυνηγημένος από τα εμπειρικά δεδομένα και τους εμπειρογνώμονες που έχουν αμφισβητήσει τα φτωχά αποτελέσματα της πολιτικής της σκληρής λιτότητας, υπερασπίστηκε τον εαυτό του στέλνοντας στα κράτη μέλη μια επιστολή στην οποία τους ζήτησε να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους, διαβεβαιώνοντας όλους ότι είμαστε στο σωστό δρόμο. Αυτή είναι η κατάσταση της δημοκρατίας στην ΕΕ: η υποκατάσταση της δημόσιας πολιτικής συζήτησης με την ανταλλαγή επιστολών και αλληλογραφίας που μαστίζεται από πατρονάρισμα.
Η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο είναι εκτός δράσης. Η αξιοθρήνητη κατάσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προσθέτει ένα τέταρτο παράγοντα στην κακή διαχείριση της ΕΕ. Ο Πρόεδρος Barroso έχει εξαφανιστεί κάτω από τη σκιά που ρίχνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Van Rompuy. Σιγά-σιγά, με μεγάλη διακριτικότητα και εκμεταλλευόμενος την αβλαβή του εμφάνιση, ο επιδέξιος Βέλγος πολιτικός έχει συγκεντρώσει περισσότερη δύναμη από όση μπορεί να φανταστεί ο οποιοσδήποτε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεματοφύλακας των Συνθηκών κι εκπρόσωπος του γενικού συμφέροντος της Ευρώπης, έχει μετατραπεί αντ’ αυτού σε κάτι παρόμοιο με τον στρατό του Pancho Villa, στον οποίο κάθε Επίτροπος ενεργεί με δική πρωτοβουλία κι ερμηνεύει την αποστολή του σύμφωνα με τις δικές του ικανότητες και τους δικούς του περιορισμούς. Ακόμη και αν το σύνολο των επιτρόπων ήταν εξίσου ικανό (να θυμάστε ότι υπάρχουν 27 επίτροποι), αυτή η έλλειψη ηγεσίας θα εξακολουθούσε να είναι πρόβλημα. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η ποιότητα αυτής της Επιτροπής είναι τόσο ασύμμετρη που ο πολιτικός της ρόλος έχει βραχυκυκλώσει.
Εξαιτίας της αδυναμίας της Κομισιόν, δε παραμένει σχεδόν τίποτα από άποψη πολιτικής ουσίας στα χέρια των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι όλα τα κράτη είναι ίσα, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα σοβαρό πρόβλημα, διότι, όπως γνωρίζουμε, η λήψη αποφάσεων από την Κομισιόν τείνει να μην είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων. Μπορείτε να φανταστείτε τί θα γινόταν αν η Ισπανία κυβερνιόταν από τη Διάσκεψη των Προέδρων των αυτόνομων κοινοτήτων της Ισπανίας κι έπρεπε να συμφωνήσουν ομόφωνα στο θέμα του κρατικού προϋπολογισμού; Σαφώς κάτι τέτοιο θα ήταν μια καταστροφή! Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι διαφορές της εξουσίας μεταξύ των κρατών μελών είναι τόσο συντριπτικές κι έχουν ενταθεί περαιτέρω με την ύφεση, που αυτό που μας έχει απομείνει είναι παρόμοιο με το νόμο της ζούγκλας, με τον ισχυρότερο να επιβάλλει τη θέλησή του και τους υπόλοιπους να σιωπούν, αντί για ένα εκτελεστικό ή νομοθετικό όργανο (και υποτίθεται πως είναι και τα δύο αυτά πράγματα).
Αλλά μεταξύ όλων των θεσμικών οργάνων, το Eurogroup και η ΕΚΤ λαμβάνουν τις δάφνες για την αδιαφάνεια και την ασυδοσία. Το τελεσίγραφο της ΕΚΤ προς την Κύπρο, ώστε η τελευταία να συμφωνήσει με τους όρους του Eurogroup, ή αλλιώς να εξέλθει από τη ζώνη του Ευρώ, είναι μια σαφής περίπτωση της επιστροφής της ρητορικής της εξουσίας που χαρακτήριζε τις σχέσεις μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών για τόσο πολύ καιρό. Σε μια Ευρώπη που θέλει τουλάχιστον να φαίνεται ότι είναι ένα δημοκρατικό κράτος στο πλαίσιο του κράτους δικαίου, μία απόφαση αυτού του μεγέθους, το να δείχνει την πόρτα σε ένα από τα μέλη της, είναι κάτι που θα πρέπει να λαμβάνεται μόνον από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε συμφωνία με το Ευρωκοινοβούλιο και μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αντ’ αυτού ελήφθη από τον πρόεδρο του Eurogroup, τον πρόεδρο της ΕΚΤ και προφανώς, την Angela Merkel. Βρισκόμαστε στο 2013 και όχι στο 1914!
4. Η επικράτηση της εθνικής σκέψης. Ο τελικός λόγος που εξηγεί τα προβλήματα της κακής διοίκησης και της νομιμότητας έχει να κάνει με τον κατακερματισμό της πολιτικής πέρα από τα εθνικά συστήματα με διαφορετικές απόψεις για την κρίση, τις εθνικές ταυτότητες και τους εκλογικούς κύκλους. Δεν έχουμε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία γιατί δεν έχουμε μια ευρωπαϊκή κυβέρνηση υπεύθυνη προς τους πολίτες της Ευρώπης και ούτε έχουμε έναν ευρωπαϊκό δήμο που επιτρέπει την αμοιβαία αλληλεγγύη. Μέσα από το πρίσμα του, το γερμανικό κοινοβούλιο έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τους Γερμανούς καταθέτες από το να καλύψουν το κόστος των Ελληνικών ή των Κυπριακών υπερβολών. Για τον ίδιο λόγο, το κοινοβούλιο της Κύπρου αρνείται να κάνει χαρακίρι με την αποδοχή ενός σχεδίου που ουδέποτε θα κερδίσει την υποστήριξη του λαού. Αυτό το σύνολο ορθολογικών αποφάσεων οδηγεί στη συλλογική καταστροφή, δεδομένου του ότι δημιουργεί αδιέξοδο μεταξύ των αντιφατικών νομίμων εξουσιών. Αυτό το έχουμε ήδη ζήσει στην κοινοβουλευτική διαδικασία επικύρωσης της Συνταγματικής Συνθήκης. Αντιμέτωποι με το ακατόρθωτο της μεταρρύθμισης των Συνθηκών φοβούμενοι το αδιέξοδο, ένας μεγάλος αριθμός αποφάσεων λαμβάνεται πλέον σε διακυβερνητικό επίπεδο και διαπιστώνουμε ότι, σε κάθε στάδιο, μια κοινοβουλευτική ασφάλεια καίγεται στη μία ή την άλλη χώρα και τα πάντα πρέπει να αρχίσουν και πάλι από την αρχή.
Ωστόσο, υπάρχουν επιλογές. Στο πλαίσιο αυτό, στο έκτο έτος από τότε που ξεκίνησε η ύφεση, η πλειοψηφία των ηγετών εξακολουθούν να αδυνατούν να κατανοήσουν ότι η κρίση του ευρώ δε μπορεί να αντιμετωπιστεί με δεκαεπτά κυβερνήσεις, δεκαεπτά κοινοβούλια, και μία Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που έχει το ένα της χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη. Μπορεί να αποτελέσει έκπληξη σε κάποιους, αλλά δεν υποφέρουμε από έλλειμμα γνώσης. Δεν είναι σα να έχουμε διαταραχτεί από ένα περίεργο ιό του οποίου το μηχανισμό εξάπλωσης δε μπορούμε να καταλάβουμε. Το ποιό είναι το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ηλίου φαεινότερο: αν κάποιος θέλει την ύπαρξη ενός κοινού νομίσματος, πρέπει να υπάρχει μια τραπεζική ένωση, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να εξοπλιστούμε με ευρωπαϊκούς μηχανισμούς για την εποπτεία των τραπεζών, με τραπεζικές εγγυήσεις καταθέσεων και για τη διαχείριση κρίσεων. Και αυτό απαιτεί, με τη σειρά του, ένα κοινό ελάχιστο φόρο και κοινές δημοσιονομικές πολιτικές που δεν υποσκάπτουν η μία την άλλη. Και αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί στενότερο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και μια πιο προσεκτική εποπτεία των ανισορροπιών που θα μπορούσαν να συγκροτηθούν και για το έθνος δανειστή και για το έθνος οφειλέτη. Για προφανείς λόγους, όλα αυτά τα καθήκοντα μπορεί να τελεστούν μόνο από τα όργανα που έχουν δημοκρατική νομιμότητα απέναντι στους πολίτες της Ευρώπης, όχι μόνο κατά τη στιγμή της εκλογής τους, αλλά στην οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνουν και βρίσκονται υπό στενό έλεγχο. Το Ευρώ χρειάζεται μια εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, καθώς κι ελέγχους και ισορροπία μεταξύ των δύο και όχι την τεχνοκρατική εξουσία της επιτροπής που έχουμε επί του παρόντος.
Ουδείς είναι υποχρεωμένος να κάνει όλα αυτά τα βήματα προς μια πολιτική ένωση με ενισχυμένες δυνατότητες και νομιμότητα. Εκείνοι που θέλουν να πουν «όχι ευχαριστώ» και να κατέβουν στην επόμενη στάση μπορούν να το κάνουν. Αλλά το να συνεχίσουμε με το πρόσχημα ότι είμαστε στο σωστό δρόμο είναι μια αυτοκτονική στρατηγική. Χωρίς τραπεζική, φορολογική και οικονομική ένωση και χωρίς όργανα πολιτικής νομιμοποίησης, το Ευρώ δεν θα είναι ποτέ σταθερό. Αντί να ωφελήσει τους πολίτες του, θα τους επιφέρει περιττή ταλαιπωρία. Όλα τα υπόλοιπα μπορούν να περιγραφούν με το μελαγχολικό θρήνο του Μάκβεθ αφού έμαθε τα μαντάτα του θανάτου της συζύγου του σχετικά με το νόημα της ζωής: «ένα παραμύθι που το διηγείται ένας ηλίθιος, γεμάτο ήχο και μανία, που δε σημαίνει τίποτα».
του Jose Ignacio Torreblanca
*Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα ισπανικά στην El Pais
Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ:http://ecfr.eu/content/entry/commentary_europes_misgovernment
Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ:http://ecfr.eu/content/entry/commentary_europes_misgovernment
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου